TÜRKÇE DİL BİLGİSİNDE DURUM VE TAMLAYICI KONUSU

Year 2007, Volume: 55 Issue: 2007/1, 145 - 164, 01.01.2010

Muna Yüceol Özezen

Abstract

Türkçede ismin çekimi ile ilgili bir konu olan durum konusu her yönüyle ele alınmamıştır.

Türkçenin kaç durumu vardır, sorusuna bütün araştırmacıların paylaştığı

tek bir yanıt verilemediği gibi, Türkçenin durum belirleme sistemleri ile ilgili ölçütler

de ortaya konulmuş değildir. Oysa genel olarak isimle fiilin ilişkisi demek olan durum

cümle için vazgeçilmezdir. Ayrıca durum, fiiller, fiilimsiler, fiilden isim yapma ekleriyle

türemiş olan isimler hatta bazen fiil biçimiyle çağrışım bağı kopmayan isimler için de

son derece önemlidir. Soyut hâlde oldukları için fiillerin gereksinim duyduğu ve böylelikle

bir dereceye kadar somutluk ve “gerçeklik” kazandıkları bu durumlar, son yıllarda

tamlayıcı terimiyle kavramlaştırılmıştır. Fiil-tamlayıcı, fiilimsi-tamlayıcı ve isimtamlayıcı

ilişkilerini tespit etmek özellikle söz dizimi çalışmaları için bir gerekliliktir.

Keywords

Türkçe dil bilgisi, isim, isim çekimi, durum, durum ekleri, fiil, tamlayıcı

TÜRKÇE DİL BİLGİSİNDE DURUM VE TAMLAYICI KONUSU

Abstract

The issue of case regarding conjugation of nouns in Turkish has not been scrutinized

in detail. Researchers have not been able to give a specific and exact answer

about how many cases there are in Turksih and criteria regarding determiming the

system of cases have not been shed on light. However, case that can be regarded as a

sheer relation between noun and verb is inevitable for a sentence. In addition, case is

of paramount importance to verbs, gerunds, nouns derived from verbs and even nouns

associating verbs. Abstract verbs that gain concretenss and “reality” through cases

have been conceptualized with the term actant. Identifying verb-actant, gerund-actant

and noun-actant are necessary especially for syntax studies.

Keywords

Turkish grammer, noun, declension, case, case affixes, verb, actant

References

• Öner, Mustafa (1999), “Türkçede edatlı (sentaktik) isim çekimi”, Türk Dili S. 565, ss. 10-18.
• Özezen, Muna Yüceol (2000), “Tamlayıcı konusu ve cümle”, Namık Kemal’in RomanlarındaCümle (Basılmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana 2000 ss. 198-218.
• Sev, Gülsel (2001), Etmek Fiiliyle Yapılan Birleşik Fiiller ve Tamlayıcılarla Kullanılışı,Türk Dil Kurumu Yayınları: 794, Ankara.
• Şahin, Hatice (2001), “Gel- ve git- fiillerinin birleşik yapılarda sergilediği durumlar”, TürkDili S. 595, ss. 73-78.
• Şimşek, Rasim (1987), Örneklerle Türkçe Sözdizimi, Trabzon.
• Türkçe Sözlük, 10. Baskı Türk Dil Kurumu Yayınları: 549, Ankara 2005.
• Uzun, Nadir Engin (1998), Dilbilgisinin Temel Kavramları Üzerine Tartışmalar, Ankara.
• Uzun, Nadir Engin (2000), Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe, İstanbul: Multilingual.
• Topaloğlu, Ahmet (1989), Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat, No: 207, İstanbul.
• Vardar, Berke (1998) (Yön.), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü,2. Baskı ABC Kitabevi Yayınları, İstanbul 1998