Türkiye’de Sağlık Teşvik Politikalarına Ivan Illich Bağlamında Bir Değerlendirme: Türkiye’de İller İtibariyle Sosyal İatrojenez

Year 2023, Volume: 8 Issue: 2, 255 - 282, 30.12.2023

Esra Doğan

https://doi.org/10.25229/beta.1315945

Abstract

Çalışmanın amacı Ivan Illich tarafından Sağlığın Gaspı adlı eserinde incelenen sosyal iatrojenez kavramının Türkiye’deki sağlık sistemi bağlamında değerlendirilmesi ve sosyal iatrojenez durumunun geçerliliğinin 81 il bazında yapılacak karşılaştırmalı değerlendirmeyle sınanmasıdır. Bu doğrultuda ilk olarak sağlık sisteminin yapısının ortaya koyulması amacıyla kalkınma planları incelenmiş ve yapılan inceleme sonucunda sağlığa yönelik uygulanan mali teşvik politikalarının temel politika aracı olarak kullandığı görülmüştür. Buna bağlı olarak 81 il için, 2001-2018 dönemi sürekli değişken niteliğindeki yatırım teşvik sistemi kapsamında sağlık sektörüne yapılan toplam yatırım tutarı, hastane sayısı, kişi başı yatak sayısı, kişi başı toplam ve uzman hekim sayısı, kişi başı hekim başvuru sayısı, kişi başı ilaç kullanım düzeyi (DID), nüfus ve ölüm oranı ile kategorik değişken niteliğindeki illerin illerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi verileri kullanılarak toplam on değişkenin dağılımı, kümeleme analizi ile incelenmiştir. Sonuçta illerin dört kümeye ayrıldığı ve sosyal iatrojenez durumunun geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Sağlık Politikası, Sağlığın Gaspı, Yatırım Teşvikleri

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

An Assessment on Health Policies in Turkey within the Context of Ivan Illich: Social Iatrogenesis by Provinces in Turkey

Abstract

The aim of the study examined the concept of social iatrogenesis, inolved in Expropriation of Health by Ivan Illich, has been evaluated in the context of health system in Turkey and assesment of the the validity of social iatrogenesis via for the 81 provinces. In this direction, firstly, development plans have been examined in order to reveal the structure of the health system, and as a result of the examination, it has been seen that the fiscal incentive policies applied for health were used as the main policy tool. Accordingly, for 81 provinces,the distrubion of ten variables such as the total investment amount made in the health sector, the number of hospitals, the number of beds per person, the number of total and specialist physicians per person, the number of physician applications per person, medicine per, the level of drug use (DID), population and mortality rate and the socioeconomic development level of the provinces, was analyzed with cluster analysis. As a result, it has been concluded that the provinces were divided into four clusters and that the social iatrogenesis situation has been valid.

Keywords

Health Policy, Investment Incentives, Expropriation of Health

Project Number

-

References

• Aydın, N. (2019). Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi. Black Sea Journal of Health Science, 2(1), 21-29.
• Boyacı, İ. (2021). Türkiye sağlık sisteminin dönüşümü (2003-13): Sağlık hizmet bölgeleri planlaması ve şehir hastaneleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (40), 358-376 .
• Cirhinlioğlu, Z. (2016). Sağlık Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Çelik, Ş. (2013). Kümeleme analizi ile sağlık göstergelerine göre Türkiye’deki illerin sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
• Demir, Ş., (2019). Sağlık hizmetlerinde bölgesel eşitsizliklerin analizi ve Türkiye örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi ABD Yüksek Lisans Tezi.
• Gökkaya, D. (2021). Türkiye’de kamu özel ortaklığı bağlamında şehir hastanelerinin değerlendirilmesi: nitel bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi , (31), 73-96 .
• Illich, I. (2014). Sağlığın Gaspı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Köse, H. & Kazan, F., (2017). Sağlıklı toplum’dan sağlığın gaspı'na sağlığın kuramsal betimlenişi ve medyada “sağlıklı toplum” imgesi.". Ulakbilge, 5(18), 2205-2230.
• Oral B. G. & Alparslan U., (2013). “Türkiye’de bölgesel eşitsizlikleri gidermek için devlet yardımları (teşvikler): 2012 teşvik sisteminin bölgesel teşvikler açısından getirdiği yenilikler”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı 21, 2013, s. 140-168.
• Özdamar, K. (2018). Paket Programlar ile İstatiksel Veri Analizi Cilt 2. Nisan Kitapevi.
• Savaş, T. , Keleş, R. & Göktaş, B. (2020). Kamu özel işbirliği modeli Ankara şehir hastanesi örneği. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (2) , 22-31 .
• Sönmez, S. (2011). Paran Kadar Sağlık. Ankara: Yordam Kitap.
• Şeren, G.Y. & Şahin, Ö.U., (2021).Türkiye’de sağlık yatırımlarının finansmanında kamu özel sektör ortaklıkları; şehir hastaneleri özelinde bir inceleme. Ulusaldan Küresele Kamusal Olarak Sağlık (Ed: Sevda Akar), Çanakkale: Holistence Publications.
• TC Sağlık Bakanlığı. (Aralık, 2022). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Erişim adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0
• TC Sağlık Bakanlığı. (Aralık, 2022). Ulusal Antibakteriyel İlaç Tüketim Surveyansı 2018 raporu. Erişim adresi: http://www.akilciilac.gov.tr/wp-content/uploads/2021/03/surveyans-2018.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. (Aralık, 2022). İl göstergeleri veritabanı, Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/ilgosterge/?locale=tr
• TC Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (Aralık, 2022). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE 2017). Erişim adresi: https://www.sanayi.gov.tr/bolgesel-kalkinma-faaliyetleri/analitik-calismalar/01123b
• TC Ekonomi Bakanlığı. . (Aralık, 2022). Yatırım Teşvik Verisi (01.01.2001-31.01.2018). Erişim adresi: https://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/istatistiklerYayinlar?_afrLoop=19506272206850237&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=15oegowqj6&_adf.c trlstate=5hw98fvey_52#!%40%40%3F_afrWindowId%3D15oegowqj6%26_afrLoop%3 D19506272206850237%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrlstate%3D5hw98fvey_56)
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Birinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1963-1967%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C4%B0kinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1968-1972%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1973-1977%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/D%C3%B6rd%C3%BCnc%C3%BC-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1979-1983%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Be%C5%9Finci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1985-1989.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Alt%C4%B1nc%C4%B1-Be%C5%9F-Y%C4%B1lll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1990-1994%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Yedinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1996-2000%E2%80%8B.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Sekizinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2001-2005.pdf
• TC Devlet Planlama Teşkilatı. (Aralık, 2022). Dokuzuncu Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2007-2013%E2%80%8B.pdf
• TC Kalkınma Bakanlığı. (Aralık, 2022). Onuncu Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf
• TC Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (Aralık, 2022). On Birinci Kalkınma Planı. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/11/ON_BIRINCI_KALKINMA-PLANI_2019-2023.pdf
• Tengilimoğlu, D. (2021). Sağlık turizmi ve devlet teşvikleri. Journal of Life Economics, 8(1), 1-10
• Tenşi, M. (2019). Sağlık Sektöründe Kamu-Özel Ortaklığı Modelinin Şehir Hastaneleri Ekseninde Değerlendirilmesi: İzmir İli Alan Çalışması, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Yönetimi ABD.
• Tosun, N., Demı̇r, Y. & Sağlık, E. (2020). Traditional and complementary medicine from health tourism perspective. International Journal of Health Management and Tourism, 5(1), 32-43.
• Uysal, Y. (2019). Kamu-özel işbirliği (yap-kirala-devret) modeli ve şehir hastanelerinin sağlık hizmetlerindeki değişim ve dönüşüm üzerine etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (3) , 877-898
• Uysal, Y. (2020). Kamu-özel işbirliği modelinde özel sektör teşvik faktörleri: şehir hastaneleri örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (1) , 386-401.
• Yeşiltaş, A. (2020). Sağlık sektöründe kamu özel ortaklığı: şehir hastaneleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6 (1) , 15-28.