Kategoriler Kitabı’nın Meşşâî Mantıktaki Mertebesi Üzerine Tartışmalar

Ali Tekin

doi:10.18491/bijop.63272

Debates on the Position of the Book of Categories in Peripatetic Logic

Year 2014, Volume: 4 Issue: 1, 61 - 72, 25.07.2014

Ali Tekin

https://doi.org/10.18491/bijop.63272

Abstract

Discussions have been continued among philosophers in the place and position of the Book of Categories in logic. Ibn Khaldun said that Book of Categories had ejected from logic in period of later logicians. Ibn Sina did not approve of studying categories in logic. The most appropriate interpretations in the Book of Categories is al-Farabi’s interpretations. In this article most especially these three thinkers’ opinions and assessments on this problem will be try to describe.

Keywords

The Book of Categories, logic, al-Farabi, Ibn Sina, Ibn Khaldun.

References

Alexander of Aphrodisias (1998). On Aristotle’s Prior Analytics 1.1-7 (trans. J. Barnes & S. Bobzien & K. Flannery & K. Ierodiaokonu). New York: Cornell University Press.
Aristoteles (1996). Kategoriler [Yunanca-Türkçe] (çev. S. Babür). İstanbul: İmge Kitabevi.  (1999). Kitâbu Kâtâgûriyâs ev Kitâbu’l-Mekûlât. En-Nassu’l-Kâmil li-Mantıki Aristû (thk. F. Cebr). Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Lubnânî.  (1989). Organon I: Kategoryalar (çev. H. R. Atademir). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Aristoteles (1998). Birinci Çözümlemeler [Yunanca-Türkçe] (çev. A. Houshiary). Ankara: Dost Kitabevi.  (1999). Kitâbu Anâlûtîkâ el-Ûlâ ev Kitâbu’l-Kıyâs. En-Nassu’l-Kâmil li-Mantıki Aristû (thk. F. Cebr). Beyrut: Dâru’l-Fikri’lLubnânî.  (1996). Organon III: Birinci Analitikler (çev. H. R. Atademir). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Fârâbî (1371). Cevâbât li-Mesâil Suile ‘anhâ. Kitâbu’t-Tenbîh ‘alâ Sebîli’s-Se’âde, etTa’lîkât, Risâletân Felsefiyyetân (thk. C. A. Yâsîn). İran: İntişârât-ı Hikmet.
Fârâbî (1404). El-Elfâzu’l-Musta’mele fi’l-Mantık (thk. M. Mehdî). İran: elMektebetu’z-Zehrâ.  (2002). Mantıkta Kullanılan Lafızlar (çev. S. Türker). Kutadgubilig, 2, 2002.
Fârâbî (1931). İhsâu’l-‘Ulûm (thk. O. M. Emin). Kahire: Mektebetu’l-Hancî.  (1999). İlimlerin Sayımı (çev. A. Arslan). Ankara: Vadi Yayınları.
Fârâbî (1986a). Et-Tavtie. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî, 1 (thk. R. el-‘Acem). Beyrut: Dâru’l-Maşrık.
Fârâbî (1986b). Kitâbu Kâtâgûriyâs ey el-Mekûlât. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî, 1 (thk. R. el-‘Acem). Beyrut: Dâru’l-Maşrık.
Fârâbî (1986c). Kitâbu’l-Cedel. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî, 3 (thk. R. el-‘Acem). Beyrut: Dâru’l-Maşrık.
Fârâbi (1987). Şerhu’l-‘İbâre. El-Mantıkiyyât li’l-Fârâbî (thk. M. T. D. Pejuh). Kum: 72 Âyetullâhi’l-‘Uzmâ el-Mar’aşî, 1987, c. 2. Fârâbî (2008). Kitâbu’l-Hurûf - Harfler Kitabı [Arapça-Türkçe] (çev. Ö. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık. İbn Haldun (2005). Mukaddimetu İbn Haldûn I-II (thk. E. S. el-Mendû). Beyrut: Muessesetu’l-Kutubi’s-Sekâfiyye.  (2008). Mukaddime (çev. S. Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları. İbn Rüşd (1984). Şerhu Kitâbi’l-Burhân li-Aristâtâlîs. Şerhu’l-Burhân li-Aristû ve Telhîsu’l-Burhân (thk. A. Bedevî). Kuveyt: el-Meclisu’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’lFunûn ve’l-Edeb. İbn Sînâ (2006). Kitâbu’ş-Şifâ, el-Medhal - Mantığa Başlangıç [Arapça-Türkçe] (çev. Ö. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık. İbn Sînâ (2010). Kitâbu’ş-Şifâ, el-Mekûlât - Kategoriler [Arapça-Türkçe] (çev. M. Macit). İstanbul: Litera Yayıncılık. İbnu’l-Kıftî (2001). İhbâru’l-‘Ulemâ bi-Ahbâri’l-Hukemâ (thk. A. Diyab). Kuveyt: Mektebetu İbn Kuteybe. Öz: Kategoriler Kitabı’nın mantık bilimindeki yeri ve mertebesi hakkında filozoflar arasında tartışmalar süregelmiştir. İbn Haldun müteahhirûn döneminde Kategoriler Kitabı’nın mantık biliminden çıkarıldığını söylemiştir. İbn Sînâ kategorilerin mantık biliminde incelenmesini uygun görmemiştir. Kategoriler Kitabı’nın mantık bilimindeki mertebesi hakkında en isabetli yorumlar Fârâbî’ye aittir. Bu makalede daha ziyade bu üç düşünürün konu hakkındaki görüş ve değerlendirmeleri tasvir edilmeye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Kategoriler Kitabı, mantık bilimi, Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Haldun.