Antik Yunan Felsefesinde Empodekles, Platon ve Plotinius’da Aşk Tanımları ve Aşkın Tensel Olandan Tinsel Olana Seyri

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 120 - 140, 18.07.2019

Mavi Çınar

Öz

             En bilinen anlamıyla kişinin karşı cinsine duyduğu arzulanma
olarak tanımlanabilecek aşkın, insanoğlunun zihin uğraşısı olarak, felsefede
ele alınışına dair ulaşabildiğimiz en erken kayıtlar Antik Yunan’ı
göstermektedir. Edebiyat gibi alanlar ile kıyaslandığında, felsefe, aşk üzerine
en az konuşan alanlardandır. Bu kısıtlı söylemlerin çoğu da Antik Yunan
düşünürlerinden Platon’a aittir. Çalışma Platon’u merkeze alarak, aşk üzerine
eser vermiş üç filozofun kavram ve değerlendirmelerine değinecektir. Felsefede
“aşk” tanımını ilk yapan olmasından ötürü Empodekles ile başlanmıştır. Empodekles
aşkın tanımını “ilk hareket ettirici” olarak yaparken, esas oğlan
diyebileceğimiz Platon’un, aşkı, “hareket ettirici” olarak yorumlamasına ilham
olması açısından da önemlidir. Ardından Platon ve özellikle Şölen diyaloğu konu
edilir. Antik Yunan’da da sonrasında da aşk üzerine söylenmiş birçok tanımı
anlayabilmek adına Şölen diyaloğundaki konuşmacıların tartışmaları elzemdir.
Platon’un tüm tanımlarını ve özellikle Şölen diyaloğunu değerlendirdikten
sonra; aşkı, kendisinden sonra birçok filozofa da ilham olacak şekilde
tanımlayan Plotinus’a bakılmaktadır. Plotinus Yeni Platonculuk ile bir nevi
kutsal dinlerin aşk algısına düşünsel zemin hazırlamıştır denilebilir. Çalışma,
tüm bu kavramlara giydirilen içerikler yanında, dönemin, aşka hatta zaman zaman
kadına bakışını; aşkın, dönemin entelektüel çevresindeki izdüşümünü tespit
etmeye de çalışmaktadır. Din ile felsefeyi aşk ile birleştiren bu birliği
anlamanın yolu hem bu tanımlardan hem dönemin algısını anlamaktan geçmektedir.
Bu nedenle, tinsel aşk üzerine
yapılacak okumalar için Antik Yunan’daki bu üç isim önemli bir izlek
oluşturmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Antik Yunan, Aşk, Eros, Philia, Demon, Diamon

Kaynakça

• Aydın, Hasan, (2013), Mitos’tan Logos’a Eski Yunan Felsefsinde Aşk, Bilim Gelecek Yayınevi: İstanbul.
• Cevizci, Ahmet, (2005), Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık: İstanbul.
• Cevizci, Ahmet, (2008), Ortaçağ Felsefesi Tarihi, Asa Yayınları: Bursa.
• Cebecioğlu, Ethem,(2017) Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Sözlüğü, Otto Yayınları: İstanbul.
• Erhat, Azra, (2015), Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi: İstanbul.
• Farabi, (2004), İdeal Devlet / El-Medinetü’l Fazıla, (Açıklamalı Çeviri; Ahmet Arslan), Vadi Yayınları: Ankara.
• Francis, E. Peters, (2004), Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, Hakkı Hünler (Çev.) Paradigma: İstanbul.
• Irigaray, (2016), Büyücü Aşk: Platon’un Şölen’inden Diotima’nın Konuşmasına Dair Bir Okuma (Platon Şölen-Dostluk), içinde Özne Dergisi, Onur Varolun, F. Betül Tatlı (Çev.), 24. Sayı, Bahar.
• İbn-i Sina, (2000), Aşk Hakkında Risale, Sır Yayıncılık: İstanbul.
• Kaya, Mahmut, (Tarih Yok), Sudûr, DİA, C. XXXVII.
• Kranz, Walther, (1984), Antik Felsefe Metinler ve Açıklamalar, S. Y. Baydur (Çev.), Sosyal Yayınları: İstanbul.
• Kurtoğlu, Zerrin, (2000), Plotinus’un Aşk Kuramı, Asa Yayınları: Bursa.
• Naso, P. Ovidius, (1994), Dönüşümler, İsmet Zeki (Çev.), Payel Yayınları: İstanbul.
• Platon, (2006), Devlet, Cenk Saraçoğlu, Veysel Atayman (Çev.), Bordo-Siyah Yayınları: İstanbul.
• Platon, (2004), Şölen-Dostluk, Cüneyt Çetinkaya (Çev.), Bordo-Siyah Yayınları: İstanbul.
• Platon, (2009), Diyaloglar, Teoman Aktürel (Çev.), Remzi Kitapevi: İstanbul.
• Plotinus, (2008), Enneadlar, Haluk Özden (Çev.), Ruh ve Madde Yayınları: İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (1997), Aşkın Metafiziği, Selâhattin Hilav (Çev.), Sosyal Yayınları: İstanbul.
• Tunç, Ayfer, (1995), Aşk İyidir Bak-Çetin Altan’la Söyleşi, Cogito Bahar Aşk sayısı (4), Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Weber, Alfred, (1991), Felsefe Tarihi, H. Vehbi Eralp (Çev.), Sosyal Yayınları: İstanbul.