Modern Arıcılık Perspektifinde Bal Arısı Hastalıklarında Bulaşı Faktörleri, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 17 - 26, 30.06.2023

Mehmet İlkaya , Hakan İnci

Öz

Bal arılarının gelişme dönemi birçok patojen ve zararlı için uygun bir ortam oluşturulabilir. Bundan dolayı birçok patojen ve zararlı arılarda hastalığa neden olabilir. Dünyada kıtalar ve ülkeler arasındaki arı ürünleri ve arıcılık malzemeleri ticareti, arı hastalıklarının kısa sürede dünya çapında tüm ülkelerde yayılma göstermiştir. Aynı şekilde gezgin arıcılık da, dünyada arı hastalıklarının yayılmasında önemli bir etkendir. Arı hastalıkları ve zararlıları dünyada arıcılığını olumsuz etkileyen, gelişimini yavaşlatan ve üretimde düşüşe sebebiyet gösteren en önemli faktörlerden biridir. Arı hastalıkları dünya arıcılığında büyük kayıplara neden olur. Etken faktöre göre arı hastalıkları; Bakteriyel (Amerikan ve Avrupa yavru çürüklüğü, Septisemi), mantar (Kireç ve Taş hastalığı), viral (Arı Felci ve Tulumsu yavru çürüklüğü), parazit (Varroa destructor, Acarapis woodi) ve protozoon (Nosema ve Amoeba) veya konakçıya göre oluşan hastalıklar; yetişkin ve yavru hastalıkları olarak sınıflandırılabilir. Arı hastalık ve zararlıları, Arıcılık faaliyetlerinde gelişim ve üretimi engelleyen en önemli faktördür. Bu nedenle arıcıların yaygın arı parazitleri ve hastalıklarının belirtileri, özellikleri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmaları önemlidir. İlaç kullanımında ve hastalıklara karşı geleneksel uygulamalarda bilinçsiz ve yanlış uygulamalar maddi kayıplara yol açarken aynı zamanda hastalığın tüm kolonileri enfekte etmesine neden olabilir. Enfekte kolonilerde hastalık etkenine zamanında, uygun ilaç ve dozlarla mücadele etmeye özen gösterilmelidir. Enfekte olamayan kolonilerde önlem amaçlı, gereksiz ve fazla kullanılan ilaçlar arı ürünlerinde insan sağlığını olumsuz etkileyen kalıntılar bırakır. Bu derleme çalışmasında, bal arısı hastalıkları bilimsel bakış açısıyla, modern arıcılık perspektifinde bulaşı faktörlerine göre sınıflandırılmış, teşhis ve tedavi yöntemleri ile ilgili bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bal Arısı hastalıkları , teşhis , tedavi

Kaynakça

• [1] Akbay, R. (1995). Arı ve İpekböceği Yetiştirme. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1428, Ders Kitabı: 415. A. Ünv. Basımevi, Ankara. Akkaya, H. 1994. Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları. İstanbul Üniv. Ders Notları. İstanbul.
• [2] Akyol, E., Korkmaz, A. (2005). Bal arısı (Apis mellifera) zararlısı Varroa desructor’un biyolojisi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 5 (3): 122-127.
• [3] Anderson, D.L., Trueman, J.W.H. (2000). Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) is more than onespecies. Experimental and Applied Acarology. 24(3): 165-189.
• [4] Aslan, A. (1986). Amerikan yavru çürüklüğü. Teknik Arıcılık. 5: 5-8.
• [5] Aydın, L., Güleğen, E., Çetinbas, H. (2001). Bursa yöresi bal arılarında Nosema apis (Zander, 1909)’in yaygınlığı. Bültendif, 17: 6-8.
• [6] Aydın, L., Çakmak, İ., Güleğen, E., Korkut, M. (2003). Güney Marmara Bölgesi arı hastalıkları ve zararlıları anket sonuçları. Uludağ Arıcılık Dergisi. 3 (1): 37-40.
• [7] Bailey, L., Ball, B.V.(1991). Honey bee pathology. Academic Press, London, UK. Betts, A.D. 1932. Fungus diseases of bees. Bee World 40:156.
• [8] Beyazıt, A., Seyisoğlu, M. A. (2002). Arılarda Amerikan yavru çürüklüğü (A.Y.Ç) hastalığı. İzmir Veteriner Hekimleri Odası. 1:26 - 31.
• [9] Civan, M. (2006). Nosema ceranae hastalığı. Uludağ Arıcılık Dergisi.6(3): 91-92.
• [10] Colin, M.E., Fernandez, P.G., Hamida, T.B. (1999). Varroosis. In Colin ME (Ed), Ball BV (Ed), Kilani M (Ed): Bee Disease Diagnosis, Zaragoza: CIHEAM IAMZ, 121-142.
• [11] Crane, E. (1990). Maintaining Honeybee Health (Part IV). p:315-351. In. Bees and Beekeeping: science, practice and world resource. Bath Pres Ltd, Avon, UK.
• [12] Cymborowski, B. (2000). Temperature-dependent regulatory mechanism of larval development of the wax moth (Galleria mellonella). Acta Biochimica Polonica. 47(1): 215-221.
• [13] Doğaroğlu, M. (1999). Modern Arıcılık Teknikleri. Anadolu Matbaa ve Ambalaj San. Tic. Ltd. Sti., İstanbul.
• [14] Flores, J.M., Ruiz, J.A., Ruz, J.M., Puerta, F., Bustos, M., Padilla, F., Campano, F. (1996). Effect of temperature and humidity of sealed brood on chalkbrood development under controlled conditions. Apidologie. 27: 185-192.
• [15] Genç, F., Dodoloğlu, A. (2002). Arıcılığın Temel Esasları. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Ders Yayınları. No: 166. Erzurum.
• [16] Gilliam, M, Taber, S., Richardson, G.V. (1983). Hygienic behavior of honey bees in relation to chalkbrood disease. Apidologie. 14: 29-39.
• [17] Gülpınar, V. (2005). Bal arısı hastalık ve zararlıları. Teknik Arıcılık. 87: 2- 7.
• [18] Hansen, H., Brodsgaard, C.J. (1999). American foulbrood: a review of its biology, diagnosis and control. Bee World. 80(1): 5-23.
• [19] Higes, M., Martín, R., Meana, A. (2006). Nosema ceranae, a new microsporidian parasite in honeybees in Europe. Journal of Invertebrate Pathology. 92(2): 93-95.
• [20] Hung, A.C.F., Adams, J,R., Shimanuki, H. (1995). Bee parasitic mite syndrome (II): the role of Varroa mite and viruses. American Bee Journal, 135(10): 702-704.
• [21] İnci, A. (1985). Varroa ile mücadele ve bu mücadelede TKV entegre arıcılık projesinin rolü. Teknik Arıcılık. 1: 8-16.
• [22] Kaftanoğlu, O. (2002). Türkiye arıcılığının genel yapısı ve temel sorunları - II: Varroa jacobsoni ve kontrol yöntemleri. Uludağ Arıcılık Dergisi, 2(2): 4-6.
• [23] Kevan, P.G., Hannan, M.A., Ostiguy, N., Guzman, E. (2006). A summary of the Varroa-virus disease complex in honeybees. American Bee Journal, 146: 694 - 697.
• [24] Korkmaz, A., Öztürk, C. (2003). Arıcılıkta büyük mum güvesi (Galleria mellonella L.) ile mücadele yöntemleri. TAYEK/ TÜYAP 2003 Yılı Hayvancılık Grubu Bilgi Alısveris Toplantısı Bildirileri. 06-08 Mayıs 2003. Menemenİzmir.
• [25] Kumova, U., Korkmaz, A. (2002). Depolanan peteklerin büyük mum güvesine (Galleria mellonella L.) karsı korunması üzerine bir araştırma. Teknik Arıcılık. 77: 19-23.
• [26] Kutlu, M.A., Ekmen, F. (2003). Bingöl yöresi bal arılarında (Apis mellifera L.) Nosema hastalığının varlığı ve enfeksiyon oranı. Teknik Arıcılık. 79: 24-26.
• [27] Morse, R. A., Flottum, K. (1997). Honeybee Pests, Predators, and Diseases. A. I. Root Company, Ohio, USA.
• [28] Öder, E. (1983). Balarısı Hastalıkları. Atatürk Üniversitesi Basımevi. Erzurum.
• [29] Öder, E. 1990. Türkiye’de yaygın bal arısı hastalıkları, parazitleri ve zararlıları. Teknik Tavukçuluk Dergisi. 67: 21-26. 109
• [30] Öder, E. (2006). Uygulamalı Arıcılık. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri. Bornova-İzmir.
• [31] Öncüer, C., Benlioğlu, K. (1998). Balarısı Zararlıları, Hastalıkları ve Zehirlenmeleri. Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları. Yayın no: 3. Aydın.
• [32] Öztürk, A. İ. (2000). Balarılarında yavru çürüklüğü hastalıklarının kontrolü ve mücadelesi. TYUAP Ege- Marmara Dilimi 2000 Yılı Hayvancılık Bilgi Alısveris Toplantısı Bildirileri. 25-27 Nisan 2000. Menemen-İzmir.
• [33] Öztürk, A. İ. (2001). Balarısı hastalıkları. Muğla’da Tarım. 1(5): 57-59.
• [34] Russenova, N., Parvanov, P. (2005). European foulbrood disease- aetiology, diagnostics and control. Trakia Journal of Sciences. 3(2): 10-16.
• [35] Sanford, M.T. (2003). Diseases and pests of the honeybee. Cooperative Extension Service, Institute of Food and Agricultural Sciences. University of Florida. Erisim: http://edis.ifas.ufl.edu
• [36] Shimanuki, H., Knox, D.A., Furgala, B., Caron, D.M., Williams, J.L. (1993). Diseases and pests of honey bees. The Hive and The Honey Bee. Dadant and Sons, Hamilton. Chapter 25. p 1083-1151.
• [37] Shimanuki, H., Knox, D.A. (2000). Diagnosis of Honey Bee Diseases. U.S. Department of Agriculture, Agriculture Handbook No. AH– 690, 61 pp.
• [38] Sönmez, R., Altan, Ö. (1992). Teknik Arıcılık. Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Yayınları. No: 499. Ege Üniv. Basımevi. Bornova-İzmir.
• [39] Tutkun, E. (2001).Bal arısında solunum sistemi ve solunum yolu hastalıkları. Teknik Arıcılık. 74: 21-24.
• [40] Tutkun, E., Boşgelmez, A. 2003. Bal Arısı Zararlıları ve Hastalıkları Teşhis ve Tedavi Yöntemleri. Bizim Büro Basımevi. Ankara.
• [41] Yeninar, H., Kaftanoğlu, O. (1992). Kireç hastalığının balarısı (Apis mellifera L.) kolonileri üzerindeki etkileri ve kontrol yöntemleri. Doğu Anadolu Bölgesi. I. Arıcılık Semineri Bildirileri. 3-4 Haziran 1992. Erzurum.
• [42] Zeybek, H. (1991). Arı Hastalıkları ve Zararlıları. Tarım ve Köyisleri Bakanlığı. Hayvan Hastalıkları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Etlik-Ankara.