Nietzsche’nin Modern Bilim Eleştirisi

Year 2025, Volume: 1 Issue: 2, 11 - 26, 30.06.2025

Kasım Küçükalp

https://doi.org/10.5281/zenodo.15827019

Abstract

Nietzsche, modern bilime dair eleştirisinde, bilimin temel varsayımlarının metafiziksel kökenlerine dikkat çeker. Söz konusu metafiziksel kökenler, hakikat istenciyle hareket eden ve yaşamı çileci bir ideal doğrultusunda yorumlayan bir yapıya sahiptir. Modern bilimin, doğayı kesin/mutlak yasalarla açıklama çabası, Nietzsche için bir yanılsamadır. Çünkü hakikat, statik/durağan bir yapıya sahip değil sürekli bir oluş sürecidir. Ancak bilim, bu oluşu kavramakta çoğu zaman yetersiz kalmaktadır ve yaşamı anlamlandırmada bir yön duygusu sağlamaktan uzaktır. Bilimsel gelişmelerin net bir şekilde görüldüğü on dokuzuncu yüzyılda, Nietzsche’ye göre bilimin zaferi değil bilimsel yöntemin zaferi gerçekleşmiştir. Baconcı epistemolojinin etkisiyle modern bilim, hakikati değil faydayı öncelemiş ve yöntemin egemenliğini tesis etmiştir. Bilimin araçsallaşmasıyla birlikte bilim, insanı doğa üzerinde bir hâkimiyet kurmayı hedefleyen bir figüre dönüşmüştür. Ancak Nietzsche, bu tür bir bilim anlayışının yaşamın zenginliğini hiçe saydığını ve nihilist bir sonuca ulaştığını belirtir. Nietzsche modern bilimi, çileci idealin en güçlü müttefiki olarak görür. Hristiyanlık nasıl yaşam karşıtı bir değerler sistemine sahipse bilim de aynı nihilist yapıya sahiptir. Bilim, nesnelliği ve mutlak gerçekliği savunsa da Nietzsche için tüm hakikatler perspektiflerin ürünüdür ve mutlak hakikat, yanılsamadan ibarettir. İnsan, algılarını bir düzen içine sokarak dünyayı anlamlandırır fakat bu süreç, tamamen öznel bir yapıya sahiptir. Nietzsche’nin tarih anlayışı da bu çerçevede ele alınmalıdır. Tarihi, yaşamı felç edici bir bilimsel disiplin hâline getiren modern tarihçilik, geçmişi mutlak bir hakikat olarak sunarak bireyi köksüzleştirmektedir. Nietzsche’ye göre tarih, yaşamın hizmetinde olmalı ve bireyin kendini aşmasını sağlayan bir araç olarak değerlendirilmelidir. Ancak modern tarihçilik, yaşamı değil doğruluk uğruna yaşamı feda eden bir anlayışı yüceltmektedir. Dolayısıyla Nietzsche, modern bilimin ve tarihçiliğin insanın yaşam içindeki potansiyellerini gerçekleştirmesini engellediğini savunur. Hakikat iddialarının yaşamı sınırlandırdığına dikkat çeker ve perspektivizmi öne sürerek tüm bilgi formlarının birer yorumdan ibaret olduğunu belirtir. Bu bağlamda çalışmada söz konusu hakikat iddialarının Nietzscheci bakış açısından nasıl bir yanılsama haline geldiği ortaya konulacaktır.

Keywords

Nietzsche , Modern Bilim , Hakikat , Nihilizm , Güç İstenci , Tarih

Nietzsche’s Critique of Modern Science

Abstract

In his criticism of modern science, Nietzsche draws attention to the metaphysical roots of the basic assumptions of science. These metaphysical origins have a structure that acts with the will to the truth and interprets life in line with an ascetic ideal. The endeavour of modern science to explain nature with definite/absolute laws is an illusion for Nietzsche. Because the truth does not have a static/stationary structure, it is a continuous process of becoming. However, science is often inadequate in grasping this becoming and is far from providing a sense of direction in making sense of life. In the 19th century, when scientific developments were clearly seen, according to Nietzsche, it was not the triumph of science, but the triumph of the scientific method. With the influence of Baconian epistemology, modern science prioritised utility over truth and established the sovereignty of method. With the instrumentalisation of science, the scientist has turned into a figure aiming to establish a dominance over nature. However, Nietzsche states that such an understanding of science disregards the richness of life and reaches a nihilistic conclusion. Nietzsche sees modern science as the strongest ally of the ascetic ideal. Just as Christianity has an anti–life value system, science has the same nihilistic structure. Although science defends objectivity and absolute truth, for Nietzsche all truths are the product of perspectives and absolute truth is an illusion. Man makes sense of the world by putting his perceptions into an order, but this process has a completely subjective structure. Nietzsche’s understanding of history should also be considered within this framework. Modern historiography, which turns history into a scientific discipline that paralyses life, makes the individual rootless by presenting the past as an absolute truth. According to Nietzsche, history should be at the service of life and should be considered as a tool that enables the individual to transcend himself. However, modern historiography glorifies not life, but an understanding that sacrifices life for the sake of truth. Therefore, Nietzsche argues that modern science and historiography prevent human beings from realising their potential in life. He draws attention to the fact that truth claims limit life, and by putting forward perspectivism, he states that all forms of knowledge are mere interpretations. In this context, the study will reveal how these truth claims become an illusion from a Nietzschean perspective.

Keywords

Nietzsche , Modern Science , Truth , Nihilism , Will to Power , History

References

• Appleby, Joyce vd. (ed.). Knowledge and Postmodernizm in Historical Perspective. Great Britain: Routledge, 1996.
• Copleston, Frederick. Nihilizm ve Materyalizm. çev. Deniz Canefe. 5–2 Cilt. İstanbul: İdea Yayınları, 1998.
• Dannhauser, Werner Joseph. “Friedrich Nietzsche”. The History of Political Philosophy. ed. Leo Strauss–Joseph Cropsey. London: The University of Chicago Press, 1987.
• Deleuze, Gilles. Nietzsche and Philosophy. çev. Hugh Tomlinson. New York: The Athlone Press, 1989.
• Eagleton, Terry. Estetiğin İdeolojisi. çev. Hakkı Ünler. İstanbul: Özne Yayınları, 1998.
• Heller, Eric. The Importance of Nietzsche. Chicago: The University of Chicago Press, 1988.
• Martin, Glen T. From Nietzsche to Wittgenstein: The Problem of Truth and Nihilism in The Modern World. New York: Peter Lang Publishing Inc., 1989.
• Nietzsche, Friedrich. Aforizmalar. çev. Sedat Umran. İstanbul: Birey Yayıcılık, 2000.
• Nietzsche, Friedrich. Ahlâkın Soykütüğü Üstüne. çev. Ahmet İnam. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1998.
• Nietzsche, Friedrich. Deccal. çev. Hüseyin Kahraman. Ankara: Yönelim, 1992.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo. çev. Can Alkor. İstanbul: Say Yayınları, 1997.
• Nietzsche, Friedrich, Güç İstenci. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde. çev. Ahmet İnam. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1997.
• Nietzsche, Friedrich. Tan Kızıllığı. çev. Hüseyin Salihoğlu–Ümit Özdağ. Ankara: İmge Kitabevi, 1997.
• Nietzsche, Friedrich. Tarih Üzerine. çev. Nejat Bozkurt. İstanbul: Say Yayınları, 2000.
• Nietzsche, Friedrich. The Will to Power. çev. Walter Kaufmann–R. J. Hollingdale. New York: Random House, 1967.
• Pole, Rose. Ahlak ve Modernlik. çev. Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
• Robinson, Dave. Nietzsche ve Postmodernizm. çev. Kaan H. Ökten. İstanbul: Everest Yayınları, 2001.
• Sim, Stuart. The Routledge Critical Dictionary of Postmodern Thought. New York: Routledge, 1999.
• Smith, Gregory Bruce. Nietzsche Heidegger and The Transition to Postmodernity. Chicago: The University of Chicago Press, 1996.
• Warren, Mark. Nietzsche And Political Thought. London: The MIT Press, 1991.