Analysis of Hans - Georg Gadamer's Hermeneutic Approach in terms of Social Sciences

Year 2025, Issue: 13, 27 - 51, 15.06.2025

Mustafa Akdeniz

Abstract

Different methodological approaches have been developed in the field of social sciences in the historical process. The positivist science paradigm has been accepted as a dominant approach in the field of social sciences for many years. However, in the 20th century, the positivist set of values faced various criticisms and alternative methodological approaches were proposed. In this context, especially with the contributions of Hans-Georg Gadamer, hermeneutics came to the fore as an important alternative approach to the positivist paradigm in social sciences. Gadamer's understanding of hermeneutics has significant differences from the hermeneuticists before him. In particular, Gadamer critically re-evaluated the approaches of his predecessors such as Wilhelm Dilthey and Friedrich Schleiermacher to the processes of understanding and interpretation. Although Dilthey's philosophy of life and Schleiermacher's hermeneutical theory made important contributions to Gadamer's thought, Gadamer transcended these approaches and developed his own unique hermeneutical philosophy. For instance, one of Gadamer's basic concepts of hermeneutics is the concept of the unification of horizons. This concept refers to the coming together of different historical and cultural contexts in the process of understanding. According to Gadamer, the process of understanding is realized through the merging of the horizon of the individual and the horizon of the object of understanding. This unification reveals that understanding is a dynamic process. Gadamer's hermeneutic understanding is discussed in the context of his contributions to the sociology of religion and methodology. Hans-Georg Gadamer positioned hermeneutics as a fundamental element of human experience rather than adhering to a particular scientific method. Gadamer extended the use of hermeneutics as a philosophical form of interpretation to include the natural sciences. This study aims to contribute to showing that hermeneutics can be a fundamental approach not only in philosophy but also in social science research.

Keywords

Sociology of Religion , Social Sciences , Hermeneutics , Method , Gadamer.

Hans – Georg Gadamer’in Hermeneutik Yaklaşımının Sosyal Bilimler Açısından İncelenmesi

Abstract

Sosyal bilimler alanında tarihsel süreçte farklı metodolojik yaklaşımlar geliştirilmiştir. Pozitivist bilim paradigması, uzun yıllar boyunca sosyal bilimler alanında hâkim bir yaklaşım olarak kabul görmüştür. Ancak 20. yüzyılda pozitivist değerler dizisi çeşitli eleştirilerle karşı karşıya kalmış ve alternatif metodolojik yaklaşımlar teklif edilmiştir. Bu bağlamda, özellikle Hans-Georg Gadamer'in katkılarıyla, hermeneutik sosyal bilimlerdeki pozitivist paradigma karşısında önemli bir alternatif yaklaşım olarak öne çıkmıştır. Gadamer’in hermeneutik anlayışı, kendisinden önceki hermeneutikçilerden belirgin farklılıklar taşır. Özellikle, Gadamer, Wilhelm Dilthey ve Friedrich Schleiermacher gibi öncüllerinin anlama ve yorumlama süreçlerine dair yaklaşımlarını eleştirel bir bakış açısıyla yeniden değerlendirmiştir. Dilthey’in yaşam felsefesi ve Schleiermacher’in hermeneutik teorisi, Gadamer’in düşüncesine önemli katkılar sağlamış olmakla birlikte, Gadamer bu yaklaşımları aşarak kendi özgün hermeneutik felsefesini geliştirmiştir. Söz gelimi Gadamer’in hermeneutiğe ilişkin temel kavramlarından biri ufukların birleşmesi kavramıdır. Bu kavram, anlama sürecinde farklı tarihsel ve kültürel bağlamların bir araya gelmesini ifade eder. Gadamer’e göre anlama süreci, bireyin kendi ufku ile anlama nesnesinin ufkunun birleşmesiyle gerçekleşir. Bu birleşme, anlamanın dinamik bir süreç olduğunu ortaya koyar. Gadamer’in hermeneutik anlayışı, din sosyolojisi ve metodolojiye katkıları bağlamında ele alınmıştır. Hans-Georg Gadamer, hermeneutiği belirli bir bilimsel yönteme bağlı kalmaktan öte, insan tecrübesinin temel bir unsuru olarak konumlandırmıştır. Gadamer, hermeneutiği felsefi bir yorumlama biçiminin kullanım alanını doğa bilimlerini içerecek şekilde genişletmiştir. Bu çalışmamız hermeneutiğin yalnızca felsefede değil, sosyal bilimler araştırmalarda da temel bir yaklaşım olabileceğini göstermeye katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Keywords

Din Sosyolojisi , Sosyal Bilimler , Hermeneutik , Yöntem , Gadamer.

References

• Arslan, Hüsamettin (ed.). Hermeneutik ve hümaniter disiplinler : Gadamer-Habermas, Gadamer-Ricoeur, Gadamer-Derrida tartışması. İstanbul : Paradigma Yayınları, 2002.
• Bilen, Osman. Çağdaş yorumbilim kuramları : romantik felsefi eleştirel hermeneutik. Ankara: Kitabiyat, 2002.
• Coşkun, Seyit. “Gadamer’de Hermeneutik Yöntem”. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 12 (2009), 27-37-37.
• Çelebi, Nilgün. “Sosyoloji ve Hermeneutik Arası İnce Çizgiler”. Bitig Edebiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (20 Haziran 2023), 18-29. https://doi.org/10.5281/zenodo.8058402
• Çeli̇k, Ezgi Ece. “Gadamer’in Hermeneutik Ufku ve Nietzsche’nin Perspektivizmi”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 15 (2013), 127-144.
• Çiftçi, Adil. Anlayıcı Yaklaşım ve Din Sosyolojisi İçin Uzanımlar. Ankara: Ankara Okulu, 2016.
• Davıs, Winston. “Din Sosyolojisi”. çev. İhsan Çapçıoğlu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45/2 (01 Ağustos 2004), 291-307.
• Dellaloğlu, Besim F. Toplumsalın Yeniden Yapılanması : Habermas Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1998.
• Ertürk, Ramazan. “Gadamer’in Felsefi Hermeneutiğinde ‘Ön Yargı’ Kavramı ve Düşündürdükleri”. Felsefe Dünyası 38 (2003), 58-71.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. 2 Cilt. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009.
• Gadamer, Hans-Georg. “Hermeneutik ve Sosyal Bilimler”. Kültürel Hermeneutik 2/4 (1975), 307-316.
• Hekman, Susan. Bilgi sosyolojisi ve hermeneutik : Mannheim, Gadamer, Foucault ve Derrida. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• İspir, Naci. “Habermas’ın Sosyal Bilimler Eleştirisi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19/2 (10 Kasım 2015), 71-96.
• Karakaya, Emel. Hemeneutik-Psikoloji İlişkisi Bağlamında Gadamer Hermeneutiğinin İncelenmesi. Kayseri: Kayseri Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Keyman, Fuat. “Toplumbilimlerinde Yorumbilgisel Yaklaşım ve Modernite/Sekülerleşme Söylemini Anlamak”. Doğu-Batı Dergisi 9 (1999), 204.
• Kuhn, Thomas S. Bilimsel devrimlerin yapısı. İstanbul: Alan Yayıncılık, 1991.
• McGowan, Thomas. “The Sociological Significance of Gadamer’s Hermeneutics”. Doctoral Dissertations. https://scholars.unh.edu/dissertation/1564
• Özlem, Doğan. Bilim, Tarih ve Yorum. İstanbul : İnkılap Kitabevi, 1998.
• Palmer, Richarde E. Hermenötik. çev. İbrahim ner. Ağaç Kitabevi Yayınları, 3. Basım, 2008.
• Tatar, Burhanettin. 3 Derste Hermenötik. Vadi Yayınları, 2021.
• Tatar, Burhanettin. “Hans-Georg Gadamer ve Hakikat ve Yöntem (Wahrheit und Methode) Adlı Eseri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12-13 (2001), 277-306-306.
• Tatar, Burhanettin. Hermenötik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Topakkaya, Arslan. “Felsefî Hermeneutik”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 4 (01 Eylül 2007), 75-92.
• Topakkaya, Arslan. “Hermeneutiğin Başlangıcı Olarak Peri Hermenias”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 29 (2020), 277-282.
• Tülüce, Hüseyin Âdem. “Martin Heidegger’de Dasein Kavramı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 16/1 (25 Ekim 2016), 245-259.