Çağdaş Sanatta Feminist Perspektiften Kimlik, Beden ve Cinsiyet Eşitliği Üzerine İmgeler

Year 2025, , 75 - 93, 01.02.2025

Gül Aydın

https://doi.org/10.58850/bodrum.1597580

Abstract

Bu makale, çağdaş sanatta toplumsal cinsiyet, kimlik ve beden temsillerini feminist bir perspektiften incelemektedir. Birçok sanatçı ve teorisyen, kadın kimliğinin kültürel inşasını ve toplumsal normlar aracılığıyla nasıl dayatıldığını ele alarak toplumsal eşitsizlikleri görünür kılmaya çalışmaktadır. Çalışma, Barbara Kruger, Cindy Sherman, Tracey Emin ve Lorna Simpson’un eserlerine odaklanmaktadır. Kruger, güçlü bir dil ve medya eleştirisiyle toplumsal baskılara dikkat çekerken; Sherman, fotoğraf sanatında kadın kimliğini değişken ve inşa edilen bir olgu olarak sunar. Emin, kişisel deneyimler üzerinden kadın kimliği ve bedeniyle özgürlük ve travma arasındaki ilişkiyi sorgular. Simpson ise ırk ve cinsiyetin kesişiminden doğan kimlikler aracılığıyla toplumsal eşitsizliklere odaklanır. Bu çalışmanın amacı, çağdaş sanat bağlamında toplumsal cinsiyet, kimlik ve beden temsillerini feminist bir perspektiften incelemektir. Araştırmanın kapsamı, Barbara Kruger, Cindy Sherman, Tracey Emin ve Lorna Simpson’un eserleri üzerinden kadın kimliğinin kültürel inşası, toplumsal normlar ve eşitsizliklerin sanat yoluyla nasıl eleştirildiğini analiz etmeye yöneliktir. Çalışma, feminist teoriye dayalı sanatsal bir bağlamda nitel araştırma yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda, literatür taraması ile içerik analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak, feminist sanatın toplumsal cinsiyet normlarının sorgulanmasında ve eşitsizliklerin görünür kılınmasında etkili bir araç olduğu, ayrıca kadın kimliğinin inşa edilmiş boyutlarını eleştirerek bireysel ve toplumsal dönüşüme katkı sağladığı ortaya konulmuştur. Bu bağlamda çalışma, çağdaş sanat bağlamında feminist pratiklerin önemini vurgulamaktadır.

Keywords

Çağdaş Sanat, Toplumsal Cinsiyet, Kadın Kimliği, Cinsiyet Eşitliği, Feminist Sanat

Images of Identity, Body, and Gender Equality from A Feminist Perspective in Contemporary Art

Abstract

This article examines representations of gender, identity, and the body in contemporary art from a feminist perspective. Many artists and theorists seek to make social inequalities visible by addressing how women’s identity is culturally constructed and imposed through social norms. The study focuses on the works of Barbara Kruger, Cindy Sherman, Tracey Emin, and Lorna Simpson. While Kruger draws attention to social pressures with a strong language and media critique, Sherman presents women’s identity in photographic art as a fluid and constructed phenomenon. Emin questions the relationship between women’s identity, body, freedom, and trauma through personal experiences. Simpson, on the other hand, focuses on social inequalities through identities formed at the intersection of race and gender. The aim of this study is to examine gender, identity, and body representations in contemporary art from a feminist perspective. The scope of the research is focused on analyzing how the cultural construction of women’s identity, social norms, and inequalities are critiqued through art, using the works of Barbara Kruger, Cindy Sherman, Tracey Emin, and Lorna Simpson. The study is conducted using qualitative research methods within an artistic context grounded in feminist theory. In this regard, with a literature review, content analysis techniques are employed. As a result, it has been revealed that feminist art is an effective tool in questioning gender norms and making inequalities visible while contributing to individual and social transformation by critiquing the constructed dimensions of women’s identity. In this context, the study emphasizes the importance of feminist practices in contemporary art.

Keywords

Contemporary Art, Gender, Female Identity, Gender Equality, Feminist Art

References

• Abramoviç, M. (1974). Ritim 0 [Performance art].
• Adrian, K. D. (1998). Afrika-Amerikan feminist fotoğrafçılığında öznenin merkeziyetsizliği: Lorna Simpson, Carrie Mae Weems ve Clarissa Sligh’in çalışmalarında temsil ve ırka dayalı kimlik oluşturma. disClosure: A Journal of Social Theory, 7(1), 3. https://doi.org/10.13023/DISCLOSURE.07.03
• Akan, E., Gürhan, N. (2020). Feminizmin “e-Hali”: Dijital feminizm üzerine bir araştırma. Hafıza, 2(2), 4-22.
• Antmen, A. (2008). 20. Yüzyıl batı sanatında akımlar. Sel Yayıncılık.
• Antmen, A. (2014). Kimlikli bedenler: sanat, kimlik, cinsiyet. Sel Yayıncılık.
• Aksoy, B. B., Özyonar Çırak, B. (2023). İnci Eviner’in eserlerinde beden kavramının toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(102), 3347-3357. https://doi.org/10.5281/zenodo.10431408
• Azılıoğlu, K., Yılmaz, M. (2021). Toplumsal ve kültürel değişimlerin sanat eğitimine yansımaları. JRES, 8(2), 443-461. https://doi.org/10.51725/etad.1034600
• Batur, M. (2024). Ekolojik sanat kapsamında geri dönüşüm malzemelerle üretilen ileri dönüşüm sanatı. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 10(2), 183-198.
• Braidotti, R. (1994). Nomadic subjects: Embodiment and sexual difference in contemporary feminist theory. Columbia University Press.
• Braidotti, R. (2019). Kadın-oluş: Cinsel farkı yeniden düşünmek (M. Çelik, Çev.). Otonom Yayıncılık.
• Bulut, İ. (2014). 21. yüzyılda yeni teknolojilerin yarattığı sanat anlayışları ve görsel sanatlar öğretmeni yetiştiren kurumların eğitim programlarındaki yeri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 117-132.
• Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge.
• Butler, J. (2005). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
• Büyükparmaksız, M. A. (2021). Postmodern sanattan güncel sanata yapıbozuma uğrayan bedenler. Sanat Tarihi Dergisi, 30(1), 105-147. https://doi.org/10.29135/std.741942
• Calak, K. (2008). Barbara Kruger, your Body is a Battleground. https://l24.im/qQYJDE (09.12.2024). de Beauvoir, S. (1949). Le Deuxième Sexe. Gallimard.
• Ergül, İ. (2024). Çağdaş sanatta yenilikçi bakış açılarıyla feminizm: Sergi pratikleri ve sanatsal yaklaşımlar [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü].
• Foster, H. (1996). The return of the real: Art and theory at the end of the century. MIT Press.
• Gedik, E. (2020). Dünyada ve Türkiye’de dijital feminizm incelemesi: Gençlerin dijital aktivizm deneyimleri. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, 123-136.
• Gömceli, N. (2023). Dördüncü dalga feminizm ve 21. yüzyıl İngiliz (feminist) tiyatrosunda görülen etkileri üzerine bir değerlendirme: #MeToo örneği. Theatre Academy, 1(2), 135-161.
• Grosz, E. (1990). Jacques Lacan: A feminist introduction. Routledge.
• Grosz, E. (1994). Volatile bodies: Toward a corporeal feminism. Indiana University Press.
• Gündüz, Y. K. (2023). Çağdaş Türkiye sanatının feminist özne ve toplumsal cinsiyet olgusu üzerine hermeneutik bir yaklaşım. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 11(80), 42-59.
• Güngör, S. (2018). Feminist sanat ve demokrasi. Uluslararası Sanat Kültür ve İletişim Dergisi, 1(1), 105-116.
• Gütekin, T., Tokdil, E. (2018). Hegel’in efendi köle diyalektiğinin Barbara Kruger’in çalışmalarında bağımlı ve bağımsız özbilinç göstergeleri ile çözümlenmesi. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8(2), 128-144. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.529719
• Güven, G., Kaya, M. E. (2024). Sanat eğitiminde toplumsal cinsiyet algılarının görsel ifadesi. Enderun, 8(2), 171-203. https://doi.org/10.59274/enderun.1544464
• Haraway, D. J. (1991). Simians, cyborgs, and women: The reinvention of nature. Free Association Books.
• Hooks, B. (2015). Feminizm herkes içindir: Tutkulu politika (D. Ş. Yüksel, Çev.). BGST Yayınları.
• Isaak, J. A. (2002). Feminizm ve çağdaş sanat: Kadınların kahkahasının devrimci gücü. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203410387
• Jones, A. (2003). Feminizm ve görsel kültür okuyucusu. Routledge.
• Karaduman, B. K. (2023). Sivil toplum ve feminist sanat: Cinsiyet eşitsizliğine karşı toplumsal bilincin inşası. Sanat Yazıları, (49), 577-594. https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1313211
• Kıyar, N. (2023). Sanat, toplumsal cinsiyet ve görünürlük. Art-Sanat Dergisi, (19), 1-12.
• Neshat, S. (1993-1997). Women of Allah [Photograph series].
• Nochlin, L. (2008). Neden hiç büyük kadın sanatçı yok? (A. Antmen, Çev.). A. Antmen (Ed.), Sanat/Cinsiyet: Sanat tarihi ve feminist eleştiri içinde (ss. 147-158). İletişim Yayınları.
• Okan, B. K. (2011). Günümüz sanatında feminist yaklaşımlar. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(8), 77-90. https://doi.org/10.18603/std.28165
• Orlan. (1990-1993). The reincarnation of Saint Orlan [Performance art].
• Özdemir, H., Aydemir, D. (2019). Dördüncü dalga feminizm üzerine. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5(32), 1706-1711. https://doi.org/10.26449/sssj.1368
• Özdemir, M. (2024). Dijitalleşen dünyada değişen feminizm: Dijital feminizm. İ. Baydili (Ed.), Medya araştırmalarında güncel tartışmalar. Eğitim Yayınevi.
• Özkan, H. (2023, Mayıs 4). Kadın emeği ve mücadelesi kutsaldır. Ötekilerin Gündemi.
• Paglia, C. (1990). Sexual personae: Art and decadence from Nefertiti to Emily Dickinson. Yale University Press.
• Saygılıgil, F. (2015). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. Dipnot Yayınları.
• Selvi, Y. (2014). Feminist teori ve sanat üzerinde Derrida etkisi: Yapıbozum. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 3(11), 79-98. https://doi.org/10.7816/idil-03-11-05
• Sherman, C. (2003). Cindy Sherman: Başlıksız Filmin Tamamı. Modern Sanat Müzesi. https://l24.im/F1wO6 (09.12.2024).
• Süzen, H. N. (2010). Enstalasyon sanatı ve Genco Gülan örneği. Sanatta Disiplinlerarası Bir Yaklaşım: Enstalasyon Sanatı ve Genco Gülan’ın Eserleri Üzerine Bir İnceleme, 147-158.
• Taş, T. (2013). Türkiye’de feminist görsel kültür ve beden sanatı [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Turan, S. L. (2021). Queer teori ve aktivist sanat. International Journal of Arts & Social Studies, 4(7), 158-173.
• Türk, A., & Akkol, N. (2011). Tracey Emin’in günümüz sanatındaki yeri ve işlerinin değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 105-120. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/25902/273031
• Walker, K. (1994). Gone: An historical romance of a civil war as it occurred between the dusky thighs of one young negress and her heart [Cut paper on wall].
• Yelmen, M. F. (2019). Cindy Sherman’s Untitled Film Stills in the context of cinematographic representation. SineFilozofi, 4, 201-220.
• Yüksel, N. (2024). Feminist sanat bağlamında Azade Köker’in sanatsal üretimine bakış. Sanat ve Yorum, (44), 98-108. https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1433578