İslami Bakış Açısıyla Vatandaşlık Kavramı

Year 2013, Volume: 3 Issue: 3 - Volume: 3 Issue: 3, 133 - 171, 13.07.2016

Mohammad Hashim Kamalı Çev: Ercan Eser

Abstract

Modern/Çağdaş bağlamda vatandaşlık, milli devletin fonksiyonlarıyla ve etkisiyle paralel olarak gelişmiştir. Bir yönetim sistemine, ülkeye ve siyasi topluma ait olma anlamındaki İslami algılar/görüşler Kurân ve hadislerde mevcuttur. Dârul-islam ve dârul-harb (İslam ülkesi ve savaş ülkesi) fikri etrafında oluşan hukukla birlikte bu kavramlar ele alınıp düşünüldüğünde meselenin anlaşılması zorlaşmaktadır. Bu makalenin asıl amacı, İslâmın vatandaşlık hakkındaki görüşünü modern/çağdaş bağlamıyla ele almaktır. Ayrıca İslamın emredici hükümlerini genel olarak daha az yardımcı olma eğilimindeki eski kavram ve ilavelerinden soyutlama teşebbüsünde bulunmaktır. Hazırladığım bu çalışma resmin bir yönüdür. Diğer yönü ise temel anlamıyla, dârul-İslâmdaki ikamet ve iskân konusundaki fıkhi kuralların günümüz İslam ülkelerindeki vatandaşlık ve göçmenlik yasalarından daha az kısıtlayıcı olduğunu ortaya koymaktır.

Keywords

Ulus devlet, ikametgâh, ülke, Kur’ân, Hadis, vatan, haklar ve sorumluluklar.

Citizenship: an Islamic Perspective

Abstract

References

• Afîtî, M.S., 1987[1407]. Al-Mujtama’ al-Islamî wa Huqûq al-lnsân. Cairo: Idârat al-Sahâfawa’l-Nashr bi-Râbitat al-‘Alam al-Islâmi.
• ‘Aliyah, S.Q., 1988[1401]. Nazariyyatal- Dawlah wa Adâbuha fî ‘l-Islâm. Beirut: Al-Mu’assasa al-Jami’yya.
• ‘Awdah, ‘Abd al-Qadir, 1981[1401]. Al- Tashrî’ al-Jinâî al-Islâmi Muqârinan bi’l-Qânûn al-Wad’î. Vol. 1 Cairo: Maktaba Wahba.
• AbûDâwud 1995[1416]. Sunan Abû Dâwud, Mustafa Dib al-Bugha (ed.). Damascus: Dâr al-‘Ulum al-Insâniyya.
• Abû Habîb, S., 1985[1406]. Dirâsah fi Minhâj al-Islâm al-Siyâsi. Beirut: Mu’assasa al-Risâla.
• Abû Zahra, M., 1965[1385]. Tanzîm al- Islâm li’l-Mujtama’. Cairo: Dâr al-Fikr al-‘Arapi.
• Al-Affandi, ‘Abd al-Wahhab, 2001.’I’âdatal-Nazar fî al-mafhêm al-taqlîdî li-al-Jamâ’a al-siyâsiyya fî’l-lslâm: muslim am mawâtin? Al- Mustaqbal al-’Arapî 22 (264).
• Ahmad, W. and Husband, C., 1993. “Reli- gious identity, citizenship and welfare: the case of Muslims in Britain. Ameri- can Journal oflslamic Social Science 10.
• Ansari and Esposito (eds), 2001 .Muslims and the West. Islamic Research Institu- te, InternationalIslamic University.
• Asad, M., 1966. Principles of state and go- vernment in Islam. Berkeley: Univer- sity of CaliforniaPress. al-’Awa, M. Salîm, 1998[1419]. Al-Fiqh al-lslâmî fî Tarîq al-Tajdîd. 2nd edn. Beirut: al-Maktab al-Islâmî.
• Badawi, Zainab (2001). The dilemma of identity in a multicultural Europe. Is- lam 21 (27).
• Al-Bishrî, Târiq, l998[1418]. Bayn al-jâmi’a al-dîniyya wa’l,jâmi’a al- vataniyya -fî’l-fikr al-siyâsî. Cairo: Dâr al-Shurûq.
• Al-Bukhârî, Muhammad b. lsmâîl (1979). Sahîh al-Bukhârî. Muhammad Muhsin Khan (trs.). Vol. 9. Lahore: Qazi Pub- lications.
• Constitution ofMedina (known in Ara- pic as Dustür al-Madina) (1968) in Montgomery-Watt, Islamic: political thought. the basic cancepts. Edinburgh: Edinburgh UniversityPress.
• Daniel, N., 1993. Islam and the West: the making of an image, revised edn. Edin- burgh: Edinburgh University Press.
• Dâraqutnî, ‘Ali Ibn ‘Umar, 1386, AH..Su- nan Dâraqutnî, Al-Sayyed ‘Abd Allah Hashim (ed). Beirut: Dâr al-Ma’rifa.
• Ewing, K., 1993. Citizenship and employr- nent, in: R. Blackbum (ed), Rights of Citizenship.London: Mansell.
• El-Fadl, KA., 1994. Islam and Muslim mi- norities. Islamic Law and Society 1 & 2.
• Fu’ad Abd al-Mun`im Ahmad, 1991[141 1]. Uþêl Nizâm al-hukm fîıl-Islam. Ale- xandria: Mu`assasah Shabab al-Jam’a.
• Al-Ghanoushi, R., 1993[1413]. Huqûq al- Muwâtana, Huquq Ghayr al-Muslimfî ‘l-Mujtamaal-Islami, 2nd edn. Hern- don, Va & Tunis: Al-Ma’had al-Alami li`l-Fikr al-Islami.
• Al-Ghazâlî, Shaykh Muhammad, 1960. al-Ta’assub wa’l-Tasâmuâ Bayn al- Masihîyya wa’l-lslâm. Cairo: Dâr Ku- tub Haditha.
• Ghazâwî, M.S., n.d. Al-Hurriyyat al- ‘Ammafî ‘l-lslâm. Alexandria: Mu`assasah Shabab al-Jami’a.
• Al-Hadîd, Ibn Abî. Sharh Nahj al-Balâghah Beirut: Dar Ýhya’ Turath al-‘Arapi.
• Hasan, I.H., and ‘Ali I.H., n.d. Al-Nuzum al-Islamiyyah. Cairo: Maktaba al- Nahda al-‘Arapiyya
• Al-Hindî, al-Muttaqî, 1313 A.H. Kanz al- ’Ummâl fî Sunan al-Aqwâl wal-Af’âl, vol. 4 Hyderabad: Dakan.
• Ibn ‘Ashûr, ‘Ayyâd, 1998. Al-Damîr wa’l- Tashrî’, al- ‘Aqliyya al-Madaniyya wal-Hýuqûq al-Hadîtha. Casablanca: al-Markaz al-Thaqafî al-‘Arapi
• Ibn Hazm, Muhammad b, ‘Ali b. Ahmad b. Sa’id al-Zâhirî l988[1408]. AI- Musallâ. Ahmad Muhammad Shakir (ed). Cairo: Matba’a al-Nahda.
• lbn Hishâm, ‘Abd al-Malik, 1936. Al-Sîra aI-Nabawiyya. Cairo: Mustafa al-Babi al-Halabi.
• Ibn Mâjah, 198l[1401]. Sunan Ibn Mâjah. Ýstanbul: Caðri Yayinlari.
• Ibn Qudâma, Muwaffaq al-Dîn Abu Mu- hammad ‘Abd Allâh, 1367 A.H. Al- Mughnî, vol. 12.Cairo; Matba’at al- Manar.
• lbn Taymiyya, Taqi al-Dîn Ahmad, 1398 A.H. Al-Siyâsah al-Shar’iyyah fî Islâh al-Râ’i wa’l Ra’iyya, ‘Abd al-Rahmân b. Qâsim (ed.). Beirut: Muassasât al- Risâla.
• Al-‘lli, ‘Abd al-Hakim Hasan, 1983[1413]. Al-Hurriyyât al-’Amma fi’l-fikr Wa’l- Nýzâm al-Siyâsî al-Islâmî. Kuwait: Dâr al-Kitâb al-Hadîth.
• Kamali, Mohammad Hashim, 1997. Free- dom ofexpression in Islam. Cambridge: The IslamicTexts Society.
• Kamali, Mohammad Hashim, forthco- ming. Rights to education, work and welfare in Islam. Cambridge: The Isla- mic Texts Society.
• Al-Kasani, ‘Ala al-Din, 1956. Badâî’ al- Þanâıý’fî Tartîb al-Sharâi’. Cairo: Matba’at al-Istiqama.
• Al-Khâlidî, Mahmud ‘Abd al-Majid, 1980[1400]. Qawâ ‘id Nizam al- Hukm-ý fî ‘l-Islâm. Kuwait: Dâr al- Buhûth.
• Al-Khudarî, Muhammad, l969[l370]. Muhâdarât fî Târîkh al-Umam al- Islâmiyyah. Cairo: al-Maktaba al- Tijariyya.
• Kramer, G., 1998. ‘Dhimmî or Citizen’, in J. Nielsen (ed.) The Christian-Muslim frontier. London: I.B. Tauris.
• Madkur, MS., l983[1403]. Ma âlim al- Dawlah al-Islâmiyyah. Kuwait: Mak- tabat al-Falah.
• Mahmassani, S.R., 1979. Arkân Huqûq al- Insân fî’l-lslâm. Beirut: Dâr al-‘llm li’l-Malâyîn.
• Manna, H., 1996. Citizenship in ArapÝs- lamic history. M. Wafa and W. Wagdy (trs.). Cairo:Cairo Institute for Hu- man Rights Studies.
• Mawdûdî, S., 1969. Abu’l A’la. Nazariy- yar al-Islâm wa Hadyuh. Cairo: Dar al-Fikr.
• Maudûdî, S. Abu’l A’la, 1979. The Islamic Law and Constution. Lahore: Islamic Publica-tions Ltd., reprint.
• Al-Mâwardî, Abu’l-Hasan, 1386 A.H. Kitâb al-Ahkâm al-Sultâniyya, 2nd edn. Cairo: Mustafa al-Babi al-Halabi.
• Mûsâ, M.Y., 1961. Al-Islâm wa ‘l-wa’- Hayât: Dirâsât wa Tawjîhât. Cairo: Maktaba Wahba.
• Muslim, lbn Hajjâj al-Nishapûri, 1984[1404]. Mukhtaþar Þahîh Mus- lim, Muhammad Nasir al-Din al-Albani (ed), 2nd edu. Beirut: Dâr al-Maktab al-lslâmi.
• Mutawalli ‘Abd al-Hamîd, 1974. Mabâdý’ Nizâm al-Hukm fî ‘l-Islâm. Alexandria: Mansha’atal-Ma’arif.
• Al-Nabhânî, Taqi al-Din, 1964. Muqaddi- mat al-Dustûr. Kuwait.
• Omhae, K., 1995. The end ofthe nation Sta- te.’ the rise ofregional economics. New York: TheFree Press.
• Osman, M. F., 1977. Majallah al-Muslim al-Mu’âþir. vol. 2.
• Partington, M. 1993. Citizenship and ho- using, in: R. Blackburn (ed), Rights of citizenship London: Mansell.
• Al-Qaradâwî, Y., 1977. Ghayr al-Muslimîn fî ‘l-Mujtama’ al-Islâmî, Cairo: Makta- ba Wahba.
• Al-Qurtubî, Abû ‘Abd Allâh Muham- mad, 1961/1387. Al-Jâmi’ li-Ahkâm al-Qur’ân(also known as Tafsîr Al- Qurtûbî). Cairo: Matba’a Dâr al- Kutub.
• Qutb, M., 1954. Shubhat hawla al-Islâm. Cairo.
• Qutb, Sayyid, 1954[1373]. Al- ‘Adâlah al- [jtimâ’iyyah fîl-Islâm, 4th edn. Cairo: ‘Isa al-Babial-Halabi.
• Ramadan, S., 1.992. Islamic law: its scope and equity, 2nd Edn. Kuala Lumpur: Muslim YouthMovement of Malaysia.
• Ridâ, Muhammad R., 1341 A.H. Al- Khilâfah aw al-Imâmah al- Uzmâ. Ca- iro: Matba’at al-Manar.
• Al-Saffâr, Shaykh Hasan, 1996. ‘Al-Watan wa-al-Muwâtana: al-Huqûq wa’l- wâjibât’, al-Kalima 10.
• Salam, N. 1997. The emergence of citi- zenship in lslamdon, Arap Law Quar- terly, 12 (2).
• Saleh, N. (1995). Company legislation in Al-Zuhaylî, Wahbah, l989[l409]. the Gulf: recent developments, in HL. Ruttley and C. Mallat (eds.) Commer- cial Law in the Middle East. London: Graham& Trotman.
• Al-Sanhûrî, ‘Abd al-Razzâq, 1989. Fiqh al-Khilafah wa Tatawwuruha, Nadia al-Sanhuri andTawfiq Muhammad al-Shawi (eds). Cairo: Al-Hay’at al- Misriyya li’I-Kitâb.
• Al-Sibâî, Muþtafâ, 1960[1379]. lshtirâkiyyât al-lslâm. Damascus: aI-Dâr al-Qawmiyya li’l-Tibâ’a wa’l- Nashr.
• Shahrûr, M., 2000. .Nahwa Uþûl Jadîdah li ‘l-Fiqh al-lslâmî: Fiqh al-Mar’a Da- mascus: al-Ahâli li’l-Tibâ’a wa’l-Tawzî’ wa’l-Nashr.
• Sharaiyra, W.I.S., 1999. Right and _free- dom of movement in Islam. Kuala Lum- pur: A.S. Noordecn.
• Al-Sayed, A.M.A., 1982. Social ethics of Is- lam.’ Classical Ýslamic Arapic political theory and practice. New York: Vanta- ge Press.
• Al-Tabrîzî ‘Abd Allah al-Khatib, ]977[I399]. Mishkât al-Maþâbih, Mu- hammad Nasir al-Dinal-Albani (ed.), 2nd edn. Beirut: Al-Maktab al-Islâmî.
• Yusri, A., 1993. Huqûq al-Insân wa .Asbâb al- ‘Unfjî ‘l-Mujtama’ al-Islâmî Fi aw’ al-Akâmal-.Sharî’ah Alexandria, Egypt: Mansha`at al-Maarif.
• Zaydân, ‘Abd ‘al-Karim, 1963. Ahkâm ahl al-dhimmah wa’l-musta’minîn fî Dâr al-Islâm. Baghdad: Maktabat al-Quds.
• Zaydân, ‘Abd aI-Karim, ]952[1372]. Al-Fard wa’l-Dawlah fî’l-Sharî’a al- lslâmiyya. Gary. Indiana: al-Ittihâd al
• ‘Alamî li’l-Munazzamât al-Tullâbiyya. Al-Fiqh
• al-Islâmî wa Adillatuh. 3rd edn. Da
• mascus: Dâr al-Fikr.