FARABİ METAFİZİĞİNDE VARLIK (EL-MEVCUD) TERİMİ VE EKLENTİLERİ

Year 2017, Volume: 11 Issue: 11, 67 - 90, 21.06.2017

İrfan Görkaş

Abstract

Bu makalede iki şey yapılacaktır. İlk olarak mevcud kavramı,
vaz’ı ve anlamlarıyla ele alınacak, devamında mevcudun ilintileri belirlenmeye çalışılacaktır. İki
aşamalı ortaya çıkan bu çalışma bizim için neticede bir anlamda meta-mevcud
çalışması olacaktır. Çünkü mevcud, metafiziğin temel kavramıdır. Bu bakımdan
mevcud metafizik araştırmalarının olmazsa olmazıdır ve belirtilen nedenlerle bu
çalışma “mevcud”a odaklanmaktadır. Farabi’nin metafiziğindeki mevcudla alakalı
üç şeyi söylemek mümkündür. Farabi, birincisi metafiziğinde mevcud ve vücud
ayırımı yapmıştır. İkincisi mevcudun kategoriler, şey ve doğru bilgi olmak
üzere üç anlamı olduğunu söylemiştir. Üçüncüsü Farabi mevcudun eklentilerine
yer vermiştir. Bunlar zorunlu-mümkün, bizatihi-bilaraz, bilkuvve-bilfiil, iki
uç (mebd-mead), öncelik-sonralık, lâ-gayr kavramlarıdır. Bunlar, kelamcı
filozofların el-umuru’l-âmme ile meşşaî filozofların tekasimü’l-vücud
geleneğinin köklerini oluşturmaktadır. Bunlara ilaveten Farabi’de mevcudla eklentili
bir diğer kavram el-felsefe kavramıdır. Mevcud felsefeye ilinti olmakta,
mevcudla eklentili felsefe, tercümelerle vaz ettiği terminolojiyle kendisini Arapça’da
yeniden inşa etmektedir.

Keywords

Farabi, mevcud, vücud, el-felsefe, ontoloji

References

• Afifi, Zeynep, el-Felsefeü’t-tabiiyye ve’l-ilahiyye ınde’l-Farabi, Kahire 1430/2009.
• Akdağ, Hasan, Arap Dilinde Edatlar, Tekin Kitabevi, Konya 1984.
• Al-Farabi, Al-Huruf, edited by Muhsin Mehdi, Beyrut 1970.
• Atay, Hüseyin, İbn Sina’da Varlık Nazariyesi, Gelişim Matbaacılık, Ankara 1983.
• Aydın, İbrahim Hakkı, Farabi’de Metafizik Düşünce, Bil Yayınları, İstanbul 2000.
• Aydın, İbrahim Hakkı, Farabi’de Bilgi Teorisi, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2003.
• Çörtü, Mustafa Meral, Sarf-Nahiv Edatlar, İFAV, İstanbul 2014.
• Ebheri, Esirüddin, Hidayetü’l-hikme, Mektebetü’l-büşra, Karaçi Pakistan 1432/2011.
• Farabi, “Mesailün Müteferrika”, Bazu resail ve kütüb fi’l-felsefe, Ma’had tarihi’l-ulumi’l-arabiyye ve’l-islamiyye, Frankfurt 1419/1999.
• Farabi, “Risale fi fazileti’l-ulum, Haydarabat 1340”, Bazu resail ve kütüb fi’l-felsefe, Ma’had tarihi’l-ulumi’l-arabiyye ve’l-islamiyye, Frankfurt 1419/1999.
• Farabi, “Risale fi isbati’l-müfarikat”, Bazu resail ve kütüb fi’l-felsefe, Ma’had tarihi’l-ulumi’l-arabiyye ve’l-islamiyye, Frankfurt 1419/1999.
• Farabi, es-Siyasetü’l-medeniyye, çev. M.Aydın-A.Şener-M.R.Ayas, Kültür Bakanlığı Yayını, İstanbul 1980.
• Farabi, Fusulü’l-medeni, çev.Hanifi Özcan, DEÜ.Yayınları, İzmir 1987.
• Farabi, Kitabu’l-Huruf, çev.Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Farabi, Uyûnü’l-mesâil, çev.Mahmut Kaya, ed.H.G.Topdemir, Say Yayıncılık, İstanbul 2009.
• Hammond, Robert, Farabi Felsefesi ve Ortaçağ Düşüncesine Etkisi, çev.G.Küken ve U.Nutku, Alfa Yay., İstanbul 2001.
• Kaya, Mahmut, “Farabi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, yıl: 1995, cilt: 12.
• Kılıç, Cevdet, İslam Düşüncesinde Bir Metafiziği ve Farabi’nin el-Vahid ve’l-Vahde İsimli Eseri, Fecr Yayınları, Ankara 2014.
• Maksudoğlu, Mehmet, Arapça Dilbilgisi, Ensar Yayınları, İstanbul 2013.
• Vural, Mehmet, İslam Felsefesi Sözlüğü, Elis Yayınları, Ankara 2011.
• Yasin, Cafer Ali, el-Farabi fi hududihi ve rüsumihi, Beyrut 1405/1985.