Çevre Sorunlarının Küreselleşme Bağlamında Sosyolojik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 82, 30.05.2023

Nurgül Akar

Öz

Özet: Bu makalede özellikle 1970’ lerde ve sonrasında küresel çevre sorunlarının bir çığ haline dönüşmesi ile değişen çevre algısı, doğa ve insan temelli geniş parametreler çerçevesinde sosyolojik bir şekilde irdelenmiştir. Makalenin temel amacı; İnsan ve doğa arasında yüzyıllardır süren ilişkinin sanayileşme ve küreselleşme neticesinde toplumsal çevre üzerindeki makro ve mikro değişimleri sosyolojik bir perspektif ile açığa çıkarmaktır. Sosyal bilim paradigmaları eşliğinde çevresel olay ve fikirlerin çevre sosyolojisine ilişkin bağlantıları açıklanmıştır. Çevre olgusunun gelişimi sürecindeki karmaşıklıklar; nedensel yönler, mekânsal farklılıklar ve toplumsal ekolojik küresel ilişkiler tartışılmıştır. İnsan ve doğa ilişkilerinin kurulu olduğu toplumsal mekanizmalar çevre kuramları ile aydınlatılmıştır. Bu kapsamda çalışmanın giriş bölümünde insan ve çevre ilişkisinin genel hatları çizilmiştir. Kavramsal bir çerçevede doğa ve çevre kavramlarının anlaşılması ve küresel süreçler içerisindeki değişen algılar aydınlatılmıştır. Küreselleşme ve çevre sorunları başlığı ile tarihsel bir değerlendirme ile gezegenin mevcut şartları ve temel problematiğine yönelik değerlendirmeler söz konusudur. Makalenin amacına uygun olarak karşılaştırmalı literatür taraması çalışmanın metodolojisini oluşturmaktadır. Anahtar kelime olarak belirlenen: çevre ve küreselleşme kavramları arasındaki ilişkiselliğin çok boyutlu değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmanın amacını orataya çıkarmak için belirlenen çevre sosyolojisi teorileri içerisinden “insan istisnalığı paradigması, yeni ekolojik paradigma, ekomarksist teori, çevresel adalet, derin ekoloji ve risk toplumu kuramı olmak üzere altı yaklaşım açıklanmıştır. Tartışma bölümünde; makalenin gelişim süresince elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Tartışma bulgularının sonuç bölümü için gerekli tespitlerin yapılması hedeflenmiştir. Çalışmanın bütününe ve amacına yönelik bir sonuç bölümü yazılmıştır.





Anahtar Kelimeler: Çevre, Küreselleşme, Küresel Çevre Sorunları, Çevre Sosyolojisi Kuramları

Anahtar Kelimeler

Çevre,, Küreselleşme, Küresel Çevre Sorunları, Çevre sosyolojsi Kuramları

Kaynakça

• Akın, Galip. “Küresel Isınma, Nedenleri ve Sonuçları”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 46/2, (Ocak 2006): 29-43. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2153271.
• Akkol, Mümtaz Levent. "Kentleşme ve Çevre Sorunları". Sağlık-Toplum-Bilim IV, 63-82. Çanakkale: Paradigma Akademi, 2019.
• Akkol, Mümtaz Levent. "Çevre Boyutuyla Toplum". Sosyoloji Günlük Yaşamı Anlamak , 477-499. Çanakkale: Paradigma Akademi, 2016.
• Arıkan, Engin. “Çevreci düşünce ve çevre hukuku için radikal bir ilke: Arne Naess'in derin ekoloji yaklaşımı”. Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2/1 (Mayıs 2020): 191-220. http://95.183.237.36/xmlui/bitstream/handle/20.500.12846/111/3-8.pdf?sequence=1&isAllowed.
• Avaner, Elif. “Küreselleşmenin Sonucu Küresel Isınma Dünyayı Yok Etmeden Yeni Bir Ekonomik Sistemi Benimsemek”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21/3 (Kasım 2019): 843-855. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/887865
• Bauman, Zygmunt. Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları. Abdullah Yılmaz tarafından çevrildi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2006. https://anarcho-copy.org/libre/zygmunt-bauman-kuresellesme-toplumsal-sonuclari.pdf
• Beck, Ulrich. Küreselleşme Nedir?. Kudret Bülbül tarafından çevrildi. Ankara: Kadim Yayınları. 2006.
• Birdişli, Fikret. “Çevreye Metaekolojik Yaklaşım ve Doğada Karşılıklı Dayanışma İlkesi”. Akademik İncelemeler Dergisi 9/1 (Temmuz 2014): 25-46. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17677.
• Birpınar, Emin Mehmet. “Küresel Sorun: İklim Değişikliği “Gelişimi, Uluslararasi Müzakereler ve Türkiye”. Çevre Şehir ve İklim Dergisi 1/1 (Şubat 2022): 20-36. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2369174.
• Çobanoğlu, Elif Omca ve Çiğdem Karakaya. “İnsanı Merkeze Alan (Antroposentrik) ve Almayan (Nonantroposentrik) Yaklaşımlara Göre Eğitim Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bakış Açıları”. Journal of Turkish Science Education 9/3 (2012): 23-35. https://www.tused.org/index.php/tused/article/view/437/374.
• Çuhacı, Aysu. “Ulrich Beck'in Risk Toplumu Kuramı”. İstanbul University Journal of Sociology 3/14 (2012): 129-157. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4127.
• Pepper, David. Ecosocialism, London: Routledge, 2003.
• Erçandırlı, Yelda. “Dünya Metabolizmasında Yarık: Covid-19, Ekoloji ve Neoliberalizmin Diyalektik Birlikteliği Üzerine”. Mülkiye Dergisi 45/4 (2021): 993-1018.
• Esgin, Ali. “İmal Edilmiş Belirsizlikler Çağının Sosyolojik Yönelimi: Ulrich Beck ve Anthony Giddens Kaynaklı Risk Toplumu Tartışmaları”. Gaziantep University Journal Of Social Sciences 12/3 (Bahar 2013): 683-696. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223259
• Evren, Murat Berk. “İnsan ve Çevre Etkileşiminde Küresel İklim Değişikliğine Adaptasyon”. Kırklareli Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi 1/1, (Temmuz 2022): 33-46. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2369174
• Frolov, Ivan. Felsefe Sözlüğü. Aziz Çalışlar tarafından çevrildi. İstanbul: Cem Yayınları, 1997.
• Giddens, Anthony. Elimizden Kaçıp Giden Dünya. İstanbul: Alfa Yayınları, 2000.
• Giddens, Anthony ve Joachim Schulte. Konsequenzen der moderne. Suhrkamp, 1995.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. Ersin Kuşdil tarafından çevrildi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Güler, İlke Örçen ve Abdul Menaf Turan. “Kentsel Çevresel Adalet ve Kent Planlaması İlişkisi”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (2020): 7-20.
• Habermas, Jürgen. Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akıbeti. Medeni Beyaztaş tarafından çevrildi. İstanbul: Bakış Yayınları, 2002.
• Jardins, Joseph. R. Des. Çevre Etiği: Çevre Felsefesine Giriş. Ruşen Keleş tarafından çevrildi. Ankara: İmge Yayınları, 2006.
• Kartal, Meryem. “Umutsuzluk Çağında Yeni Bir Mücadele: Ekososyalizm ve Ekososyalist Devrim”. Akademik Hassasiyetler 8/16 (2021): 503-535.
• Keleş Ruşen, Can Hamamcı ve Aykut Çoban. Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2015.
• Keleş, Havva Nur. “Sosyal Bir Sorun Olarak Çevre Sorunu: Alman Yeşiller Hareketi”. Olgu Sosyoloji Dergisi 1/1 (Haziran 2022): 11-19. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2425764.
• Keleş, Ruşen ve Can Hamamcı. Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2005.
• Keng, Shao-Hsun, Chun-Hung Lin ve Peter F. Orazem. "Tayvan'da Üniversite Erişimini Genişletmek, 1978–2014: Mezun Kalitesi ve Gelir Eşitsizliği Üzerindeki Etkiler". İnsan Sermayesi Dergisi 11/1 (Bahar 2017): 1–34. https://doi.org/10.1086/690235. Kılıç, Selim ve Nafiz Tok. “Geleneksel Adalet Anlayışlarından Çevresel Adalet Anlayışına”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6/3 (2014): 213-228.
• Kılıçarslan, Emine. Küreselleşme Sürecinde Devletlerarası İlişkiler Siyasal İletişim ve Kamu Diplomasisi. İstanbul: Paradigma Akademi, 2019.
• Konak, Nahide “Çevre Sosyolojisi: Kavramsal ve Teorik Gelişmeler”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24/1 (Ağustos 2010): 271-283.
• Korkmaz, Kürşad. “Küresel Isınma ve Tarımsal Uygulamalara Etkisi”. Alatarım Dergisi, 6/2 (2007): 43-49. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/19111#page=46.
• Leist, Anton ve Selim Kılıç. "Daha İyi Bir Sürdürülebilirlik İçin Çevresel Adalet". Küresel Bakış Çeviri Hukuk Dergisi 1 (2011): 1-12.
• Okkay, İpek. “Küreselleşen Dünyada Kriz Yönetiminin Önemi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 6/3 (Mart 2019): 308-317.
• Özgür, Uçar. “Bi Şey Yapmalı!: Kesişimsel Bir Çevre Adaletine Doğru”. Posseible Felsefe Dergisi 11/2 (Aralık 2022): 210-236.
• Pepper, David. Ecosocialism, London: Routledge, 2003.
• Reyhan, Hakan ve Ayşen Reyhan Satır. “Çevre Sorunlarından Doğan Etik Bir Yaklaşım Olarak Çevre Hakkı Üzerine “Siyasal Ekolojik” Bir Değerlendirme”. Akademik Hassasiyetler 7/14 (2020): 399-420. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1361625.
• Ritzer, George. Küresel Dünya. Melih Pekdemir tarafından çevrildi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Sarıtaş, Şenay Eray. “Yeni-Paradigma Tartışmaları Ekseninde Derin Ekoloji”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29/3, (2020): 99-115.
• Soydemir, Suat. “Modernizmin Karanlik Yüzü: Risk Toplumu”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 3/ 2 (2011): 169-178. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/117271
• Şahin, Güller. “Ekolojik Modernleşme Teorisi ve Çevre Politikası Çıkarımları”. Pearson Journal, 7/21 (2022): 236-257. https://doi.org/10.46872/pj.603
• Tuğaç, Çiğdem. “İklim Değişikliğiyle İlgili Birleşmiş Milletler Belgelerinin Derin Ekoloji Bağlamında Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 22/2 (Aralık 2018): 325-359. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/628972
• Tuna, Muammer. Türkiye’de Çevrecilik- Türkiye’de Çevreye İlişkin Toplumsal Eğilimler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• Yardımcı, Sanem. “İnsan-Doğa İlişkisi Ekseninde Derin Ekoloji ve Toplumsal Ekoloji”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.