Hükümlülerin Ceza ve “Serbestlik” Sınırında Elektronik İzleme Yöntemine Dair Anlatıları

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 12 - 26, 30.05.2023

Bahar Özkan , Gönül Demez

Öz

Günümüz ceza yöntemlerinde disipline eden, bedene müdahale eden ve Foucaultcu anlamda kapatma tarzı anlayışlardan suçluların gündelik hayat içerisinde denetlendiği ve rehabilite edildiği bir anlayışa doğru değişim görülmektedir. Ceza pratiklerindeki bu değişimi, gözetim olgusunun panoptikondan, post-panoptikona doğru dönüşümüyle açıklamak mümkündür. Denetimli serbestlik programlarında cezalandırma yöntemi olarak faaliyet gösteren elektronik izleme sistemleri, teknolojik dönüşümlerle beraber yeni gözetim tekniği haline gelmektedir. Çalışmanın amacı da gerçekleşen bu toplumsal değişimlerin ceza uygulamalarındaki görünümlerini tartışmaktır. Araştırmada elektronik kelepçenin toplumsal dinamiklerle ve gelişmelerle olan ilişkisi açıklanmaktadır. Elektronik kelepçe uygulamasında ise hükümlülerin kontrol ve denetimi söz konusu olduğu kadar gündelik hayatın içerisindeki gözetim pratiklerini de etkileyen ve tanımlayan bir boyutu içermektedir. Bu bağlamda çalışmada elektronik kelepçe cezasının özel alan ve kamusal alan boyutlarındaki görünümlerini tartışmak amacıyla elektronik kelepçe uygulamasına tabii hükümlüler ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Saha araştırmasında hükümlülerin elektronik kelepçe cezasına dair anlatılarından hareketle, bu cezanın aile, beden, gündelik hayat, özel alan ve kamusal alan, kültürel ve ekonomik boyutlarıyla toplumsal hayattaki deneyimleri tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Elektronik Kelepçe, Denetimli Serbestlik, Postpanoptikon, Gündelik Hayat

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

218K151 NUMARALI ARDEB 1001 KODLU "Hükümlülerin Anlatılarında Madde Bağımlılığının Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Mekansal Dinamikleri"

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK tarafından desteklenen 1001 kodlu ve 218K151 numaralı “Hükümlülerin Anlatılarında Madde Bağımlılığının Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Mekânsal Dinamikleri” başlıklı projenin saha verilerinin ilgili bölümlerine dayanmaktadır. Destekleri için TÜBİTAK’a teşekkür ederiz

The Convict Narratives on the Electronic Monitoring at the Boundary of Punishment and "Liberty"

Öz

Proje Numarası

218K151 NUMARALI ARDEB 1001 KODLU "Hükümlülerin Anlatılarında Madde Bağımlılığının Sosyo-Kültürel, Ekonomik ve Mekansal Dinamikleri"

Kaynakça

• Asıl, Sermin. “Kamu Çalışanlarının Dijital Gözetime İlişkin Algıları: Gazi Üniversitesi”. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2017.
• Bauman, Zygmunt ve David Lyon. Akışkan Gözetim. Elçin Yılmaz tarafından çevrildi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Baştürk, Efe. Gözetimin Soykütüğü: Foucault’dan Deleuze’ e Postmodern Bir Arkeoloji. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2016.
• Boyne, Roy. “Post-Panopticizm”. Economy and Society 29/2 (2000): 285-307.
• Bozkurt, Veysel. “Gözetim ve İnternet: Özel Yaşamın Sonu mu?”. Birikim Dergisi 136 (2000): 75-81.
• Büllow, William. “Electironic of Offenders: An Ethical Review”. Science and Engineering Ethics 20/2 (2013): 505-518.
• Castels, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür. Ebru Kılıç tarafından çevrildi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Champion, Tobias. “Are We Living in a Post-Panoptic Society?”. https://www.e-ir.info/2019/04/16/are-we-living-in-a-post-panoptic society/#:~:text=To%20conclude%2C%20we%20unquestionably%20live,the%20development%20of%20post%2Dpanopticism. (Erişim 27.06.2022).
• Çarpar, Mehmet Can. “Sosyolojide İki Niteliksel Desen: Fenomenolojik ve Etnografik Araştırma”. The Journal of Social Science 4/8 (2020): 689-704.
• Demez, Gönül, Elife Kart, Meral Timurturkan, Cihan Ertan, Selim Cankurtaran ve Salih Aktin. Denetimli Serbestlikte Yeniden Sosyalleşme. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2017.
• Demez, Gönül, Meral Timurturkan, Bahar Özkan ve Tuğçe Tunca. “Gözetim, Beden ve Gündelik Hayat: Bir Cezalandırma Yöntemi Olarak Elektronik İzleme”. Gönül Demez, Meral Timurturkan ve Cihan Ertan tarafından düzenlenen Bedenin Sosyolojisi: Gündelik Hayatın Cisimleşme Deneyimleri, Tıbbileştirme ve Dijital Gözetim, İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2020.
• Dolgun, Uğur. Şeffaf Hapishane Yahut Gözetim Toplumu. İstanbul: Ötüken Yayıncılık, 2015.
• Döldöş, Necmettin. “Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinde Elektronik İzleme”. Yüksek LisansTezi, Bahçeşehir Üniversitesi, 2018.
• Elçi, Ferhat. “Elektronik İzleme Sistemlerinin Türkiye’de Kullanımı ve Enerji Analizi”. Yüksek Lisans Tezi, Şeyh Edebali Üniversitesi, 2017.
• Eşitti, Şakir. “Gözetim Toplumunda Sinoptikon ve Sosyal Medya”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2013.
• Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu. Mehmet Ali Kılıçbay tarafından çevrildi. İstanbul: İmge Yayınevi, 2017.
• Goffman, Erving. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. Barış Cezar tarafından çevrildi. İstanbul: Metis Yayınlarıi 2016.
• Hucklesby, Anthea, Kristel Beyens, Miranda Boone, Frieder Dünkel, Gill Mclvor ve Hannah Graham. “Creativity and effectiveness in the use of electronic monitoring: A case study of five jurisdictions”. Leeds: University of Leeds and Criminal Justice Programme of the European Commission, 2016.
• Koç, Ziya. “Elektronik İzleme ile Hapis Cezasının Konutta Çektirilmesi” Ankara Barosu Dergisi 2 (2013): 171-220.
• Kümbetoğlu, Belkıs. Niteliksel Araştırmalarda Analiz. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2020.
• Lyon, David. Günlük Hayatı Kontrol Etmek: Gözetlenen Toplum. Gözde Soykan tarafından çevrildi. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2006.
• Lyon, David. Gözetim Çalışmaları. Ali Toprak tarafından çevrildi. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2013.
• Mattelart, Armand. Gözetimin Küreselleşmesi. Onur Gayretli ve Su Elif Karacan tarafından çevrildi. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2012.
• Nellis, Mike. “The Electronic Monitoring of Offenders in England and Wales: Recent Developments and Future Prospects”. The British Journal of Criminology 31/2 (1991): 165-185.
• Nellis, Mike. “They don’t even know we’re there’: The electronic monitoring of offenders in England and Wales”. Kirstie Ball ve Frank Webste tarafından düzenlenen The Intensification of Surveillance. Crime, Terrorism and Warfare in the Information Age’de. London: Pluto Press 2003.
• Neuman, W Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri. Sedef Özge tarafından çevrildi. Ankara: Yayınodası Yayıncılık, 2014.
• Özkan, Bahar. “Post-Panoptik Gözetim ve Elektronik İzleme: Elektronik Kelepçe Anlatıları”. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2022.
• Patterson, Craig. “Tagging re-booted! Imagining the potenial of victim-oriented electronic monitoring”. Probation Journal 64/3 (2017): 226-241.
• Punch, Keith. Sosyal Araştırmalara Giriş: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. Dursun Bayrak, H Bader Arslan ve Zeynep Akgüz tarafından çevrildi. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2016.
• Şener, Kocabay Nihal. “"Filtre"li Hayatlar Çağında Mahremiyet veya Telefon Mahremiyeti Nasıl Değiştirdi". Doğu-Batı, 86 (2018): 111-131.
• Toktaş, Arslantaş Selma, Mutlu Binark, Ergin Şafak Dikmen, Işık Barış Fidaner, Elif Küzeci ve Alkım Özaygen. Türkiye’de Dijital Gözetim: T. C. Kimlik Numarasından E-Kimlik Kartlarına Yurttaşın Sayısal Bedenlenişi. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği Yayınları, 2012.
• Türkmen, Metin. “Ceza Sosyolojisi Açısından Türkiye’de Ceza Adalet Politikaları ve Denetimli Serbestlik”. Mediterranean Journal of Humanities 8/1 (2018): 379-397.
• Uludağlı, Nilay Pekel. “Hükümlülerin Denetiminde ve Topluma Kazandırılmasında Yeni Bir Yöntem Olarak Elektronik İzleme”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61/4 (2012): 1337-1368.
• Umudum, Cafer Erdem. “Denetimli Serbestlik Bağlamında Elektronik İzleme”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019.
• Üçer, Murat. “Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna Ev’in Kamusal’a Dönüşümü” Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, 2014.
• Resmî Gazete. “Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği”. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/03/20130305-7.htm. 5 Mart 2013/28578 (Erişim 28.06.2022).