The Relationship Between Health Literacy Level and Breast Cancer Fear and Fatalism Perception in Women

Year 2026, Volume: 4 Issue: 1, 48 - 61

Kamile Kırca , Elif Sözeri Öztürk , Esra Doğan Yılmaz

Abstract

Breast cancer, the most common type of cancer in women worldwide, offers higher survival rates with early diagnosis and effective treatment. This study was conducted to determine the relationship between the level of health literacy, fear of breast cancer and perception of fatalism in women. The study was designed as a descriptive and correlational study. The study was carried out with a survey conducted through Google Forms and shared on online platforms. The data of the study were collected with ‘Personal Information Form’, ‘Health Literacy Scale’, ‘Breast Cancer Fear Scale’ and ‘Breast Cancer Fatalism Scale’. The mean age of the women who participated in the study (n=960) was 26.28±9.36. The mean total score of the Health Literacy Scale was 107.02±15.18, the mean total score of the Breast Cancer Fear Scale was 27.58±7.52 and the mean total score of the Breast Cancer Fatalism Scale was 2.00±2.07. It was found that as women’s health literacy increased, the level of fear and fatalism perception decreased and as the fear of breast cancer increased, the perception of fatalism increased. It is recommended to plan interventions that increase health literacy in women.

Keywords

Breast Cancer , Fear of Breast Cancer , Cancer Fatalism , Health Literacy

Kadınlarda Sağlık Okuryazarlık Düzeyi ile Meme Kanseri Korkusu ve Kadercilik Algısı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Abstract

Dünya genelinde kadınlarda en sık görülen kanser türü olan meme kanserinde, erken teşhis ve etkili tedavi ile hayatta kalma oranları önemli ölçüde artmaktadır. Bu çalışma, kadınlarda sağlık okuryazarlık düzeyi ile meme kanseri korkusu ve kadercilik algısı arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma, tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipte tasarlanmıştır. Çalışma, Google Forms aracılığıyla yapılan anket ile gerçekleştirilmiş ve çevrimiçi platformlarda paylaşılmıştır. Araştırmanın verileri; “Kişisel Bilgi Formu”, “Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği”, “Meme Kanseri Korku Ölçeği” ve “Meme Kanseri Kadercilik Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırmaya katılan kadınların (n=960) yaş ortalaması 26,28±9,36’dır. Katılımcıların Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam puan ortalaması 107,02±15,18 olup, Meme Kanseri Korku Ölçeği toplam puan ortalaması 27,58±7,52 ve Meme Kanseri Kadercilik Ölçeği toplam puan ortalamasının 2,00±2,07 olduğu belirlenmiştir. Kadınların sağlık okuryazarlık düzeyi arttıkça korku düzeyi ile kadercilik algısının azaldığı ve meme kanseri korkusu arttıkça kadercilik algısının arttığı saptanmıştır. Kadınlarda sağlık okuryazarlık düzeyini artıran müdahalelerin planlanması önerilmektedir.

Keywords

Meme Kanseri , Meme Kanseri Korkusu , Kanser Kaderciliği , Sağlık Okuryazarlığı

Ethical Statement

Bu çalışma, Kırıkkale Üniversitesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulunun 26.06.2024 tarihli ve 2024.06.16 sayılı kararı ile etik açıdan uygun bulunmuştur

Supporting Institution

yok

Thanks

yok

References

• Abalı-Çetin, S., & Toy, E. B. (2023). Determining health literacy level of women with gynecological cancer and affecting factors. Sakarya University Journal of Holistic Health, 6(1), 1-15. https://doi.org/10.54803/sauhsd.1212069
• Açıkgöz, A., Çehreli, R., & Ellidokuz, H. (2015). Hastanede çalışan kadınların meme kanseri konusunda erken tanı yöntemlerine yönelik bilgi ve davranışlarının belirlenmesi, uygulanan planlı eğitimin etkinliğinin incelenmesi. Journal of Breast Health, 11, 31–38.
• Altıntaş, H. K., & Aslan, G. K. (2019). The effect of breast cancer fatalism perception on breast cancer health beliefs of the midwives and nurses. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 6(1), 10–19. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.544103
• American Cancer Society. (2024). Key Statistics for Breast Cancer. 12 Eylül 2024 tarihinde https://www.cancer.org/cancer/types/breast-cancer/about/how-common-is-breast-cancer.html adresinden erişildi.
• Aras, Z., & Bayık-Temel, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85–94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fnjn/issue/30823/333466
• Ayaz-Alkaya, S., & Ozturk, F. O. (2021). Health literacy levels of women and related factors in Turkey. The Journal of Nursing Research: JNR, 29(6), e180. https://doi.org/10.1097/JNR.0000000000000452
• Barrios, C. H. (2022). Global challenges in breast cancer detection and treatment. Breast (Edinburgh, Scotland), 62 Suppl 1(Suppl 1), S3–S6. https://doi.org/10.1016/j.breast.2022.02.003
• Bozkurt, D. Ö., Hazar, S., Can, M., & Paker, S. (2021). Kadınlarda sağlık anksiyetesi ve meme kanseri korkusunun erken tanı davranışlarına etkisi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 348–355. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.959775
• Champion, V. L., Skinner, C. S., Menon, U., Rawl, S., Giesler, R. B., Monahan, P., & Daggy, J. (2004). A breast cancer fear scale: psychometric development. Journal of Health Psychology, 9(6), 753–762. https://doi.org/10.1177/1359105304045383
• Çelikkalp, Ü., & Yalçın-Irmak, A. (2024). Cancer screening behaviors and health literacy levels of women aged 30 and over in northwest Turkey. European Journal of Gynaecological Oncology, 45(1), 96-105. https://doi.org/10.22514/ejgo.2024.015
• Ece, Z. O., Koçak, H. S., & Güngörmüş, Z. (2022). Birinci derece yakını meme kanserli kadınların korku düzeyinin erken tanı davranışlarına etkisi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 5(1), 22-29. https://doi.org/10.54189/hbd.1049877
• Emami, L., Ghahramanian, A., Rahmani, A., Mirza Aghazadeh, A., Onyeka, T. C., & Nabighadim, A. (2021). Beliefs, fear, and awareness of women about breast cancer: Effects on mammography screening practices. Nursing Open, 8(2), 890–899. https://doi.org/10.1002/nop2.696
• Erkılıç, B. & Albayrak, S. (2024). Kadınların Sağlık okuryazarlık düzeyi ile meme kanseri taramasına yönelik sağlık inançları arasındaki ilişki. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 26(1), 1-10.
• Ersin, F., & Dedeoğlu, G. K. (2020). Hemşirelerin meme kanseri korku ve kadercilik algılarının meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 5(9), 146–153. http://dx.doi.org/10.46648/gnj.166
• Ersin, F., Çapık, C., Kıssal, A., Aydoğdu, N. G., & Beşer, A. (2018). Breast cancer fatalism scale: A validity and reliability study in Turkey. International Journal of Caring Sciences, 11(2), 783–790.
• Gençtürk, N. (2013). Kadın sağlık profesyonellerinin meme kanseri erken tanı yöntemlerini bilme ve uygulama durumları. Meme Sağlığı Dergisi, 9(1), 5-9.
• Gültop, F., & Özkan, S. (2021). Kanser farkındalığında sağlık okuryazarlığının önemi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 79(3), 579–586. https://doi.org/10.5505/TurkHijyen.2022.02779
• İşcan-Ayyıldız, N., & Evcimen, H. (2024). Investigation of the relationship between fatalism and cancer screening attitudes of women applying to a family health center. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 18(3), 364–370. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1381248
• Karaca-Bıçakçı, N., Karakaş, D., & Aydın-Avcı, İ. (2023). Fear of breast cancer and assessment of the efficiency of mammography scanning in working women. European Journal of Breast Health, 19(1), 70–75. https://doi.org/10.4274/ejbh.galenos.2022.2022-2-8
• Kartal, A., İnci, F. H., Koşt, N., & Çınar, Ö. İ. (2017). Kadınlara ev ortamında verilen bireysel eğitimin kendi kendine meme muayenesi uygulamasına yönelik sağlık inançlarına etkisi. Pamukkale Tıp Dergisi, 1, 7–13. https://doi.org/10.5505/ptd.2017.35651
• Kayhan, A., & Arıbal, E. (2014). Meme kanseri taraması: neden yapıyoruz? ne zaman? değerlendirmede yaşanan sorunlar. Türk Radyoloji Seminerleri, 2(2), 230-240. https://doi.org/10.5152/trs.2014.019
• Keller, K. G., Toriola, A. T., & Schneider, J. K. (2021). The relationship between cancer fatalism and education. Cancer Causes & Control, 32(2), 109–118. https://doi.org/10.1007/s10552-020-01363-4
• Khazaei, M., Tehrani, H., Vahedian-Shahroodi, M., Esmaily, H., & Taghipour, A. (2021). Women's health literacy and some related factors in Mashhad. Journal of Health Literacy, 5(4), 9-16. https://doi.org/10.22038/jhl.2020.52942.1134
• Kissal, A., & Beşer, A. (2011). Knowledge, facilitators and perceived barriers for early detection of breast cancer among elderly Turkish women. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP, 12(4), 975–984.
• Koçak, H. S., Olçar Ece, Z., & Güngörmüş, Z. (2022). Birinci derece yakını meme kanserli kadınların korku düzeyinin erken tanı davranışlarına etkisi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 5(1), 22–29. https://doi.org/10.54189/hbd.1049877
• Koç-Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495.
• Kozan, R., & Tokgöz, V. Y. (2016). Türkiye’de meme kanseri farkındalığı ve tarama programı. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi, 4, 185-188.
• Kulakçı-Altuntaş, H., & Korkmaz-Aslan, G. (2019). The effect of breast cancer fatalism perception on breast cancer health beliefs of the midwives and nurses. Journal of Hacettepe University Faculty of Nursing, 6(1), 10–19. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.544103
• Luleci, D., & Kilic, B. (2022). Factors affecting women’s participation in breast cancer screening in Turkey. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention: APJCP, 23(5), 1627–1634. https://doi.org/10.31557/APJCP.2022.23.5.1627
• Maricic, M., Curuvija, R. A., & Stepovic, M. (2020). Health literacy in female–association with socioeconomic factors and effects on reproductive health. Experimental and Applied Biomedical Research (EABR), 21(2), 127-132. https://doi.org/10.2478/sjecr-2018-0055
• Masoudiyekta, L., Rezaei-Bayatiyani, H., Dashtbozorgi, B., Gheibizadeh, M., Malehi, A. S., & Moradi, M. (2018). Effect of education based on the Health Belief Model on the behavior of breast cancer screening in women. Asia-Pacific Journal of Oncology Nursing, 5(1), 114–120. https://doi.org/10.4103/apjon.apjon_36_17
• Mayo, R. M., Ureda, J. R., & Parker, V. G. (2001). Importance of fatalism in understanding mammography screening in rural elderly women. Journal of Women & Aging, 13(1), 57–72. https://doi.org/10.1300/J074v13n01_05
• Miller, S. J., O'Hea, E. L., Lerner, J. B., Moon, S., & Foran-Tuller, K. A. (2011). The relationship between breast cancer anxiety and mammography: experiential avoidance as a moderator. Behavioral Medicine (Washington, D.C.), 37(4), 113–118. https://doi.org/10.1080/08964289.2011.614291
• Molaei-Zardanjani, M., Savabi-Esfahani, M., & Taleghani, F. (2019). Fatalism in breast cancer and performing mammography on women with or without a family history of breast cancer. BMC Women’s Health, 19(1), 116. https://doi.org/10.1186/s12905-019-0810-6
• Poon, P. K. M., Tam, K. W., Lam, T., Luk, A. K. C., Chu, W. C. W., Cheung, P., Wong, S. Y. S., & Sung, J. J. Y. (2023). Poor health literacy associated with stronger perceived barriers to breast cancer screening and overestimated breast cancer risk. Frontiers in Oncology, 12, 1053698. https://doi.org/10.3389/fonc.2022.1053698
• Powe, B. D., & Weinrich, S. (1999). An intervention to decrease cancer fatalism among rural elders. Oncology Nursing Forum, 26(3), 583–588.
• Rakhshkhorshid, M., Navaee, M., Nouri, N., & Safarzaii, F. (2018). The Association of Health Literacy with Breast Cancer Knowledge, Perception and Screening Behavior. European journal of breast health, 14(3), 144–147. https://doi.org/10.5152/ejbh.2018.3757
• Rezaie-Chamani, S., Lamyian, M., Ahmadi, F., & others. (2024). I trust doctors and midwives: Exploring breast cancer literacy among women referring to the health centers in Iran. BMC Cancer, 24, 1201. https://doi.org/10.1186/s12885-024-12988-y
• Saeed, S., Asim, M., & Sohail, M. M. (2021). Fears and barriers: Problems in breast cancer diagnosis and treatment in Pakistan. BMC Women’s Health, 21, 151. https://doi.org/10.1186/s12905-021-01293-6
• Sari, E. S., & Semerci, V. (2023). Fear of breast cancer and health literacy levels in working women: A cross-sectional study. International Journal of Caring Sciences, 16(2), 930-938.
• Seçginli, S. (2012). Mammography self-efficacy scale and breast cancer fear scale: psychometric testing of the Turkish versions. Cancer Nursing, 35(5), 365–373. https://doi.org/10.1097/NCC.0b013e3182331a9a
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., Brand, H., & (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12, 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). Türkiye Kanser İstatistikleri 2017. 12 Eylül 2024 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/Dokumanlar/Istatistikler/Turkiye_Kanser_Istatistikleri_2017_OZETLI.pdf adresinden erişildi. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2023). Kanser taramaları. 20 Ekim 2024 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari adresinden erişildi.
• Tansushree, B., & Magendran, J. A. (2020). Study on awareness of breast cancer among nursing students. Indian Journal of Forensic Medicine & Toxicology, 14(2), 152–157.
• Toçi, E., Burazeri, G., Sørensen, K., Jerliu, N., Ramadani, N., Roshi, E., & Brand, H. (2013). Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. Journal of Advances in Medicine and Medical Research, 3(4), 1646-1658. https://doi.org/10.9734/BJMMR/2013/3972
• Ülger, E., Alacacıoğlu, A., Gülseren, A. Ş., Zencir, G., Demir, L., & Tarhan, M. O. (2014). Kanserde psikososyal sorunlar ve psikososyal onkolojinin önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 28(2), 85-92. https://doi.org/10.18614/deutfd.88761
• Vasishta, S., Ramesh, S., Babu, P. S., & Ramakrishnegowda, A. S. (2018). Awareness about breast cancer and outcome of teaching on breast self-examination in female degree college students. Indian Journal of Medical Specialities. https://doi.org/10.1016/j.injms.2018.03.002
• WHO. (2024). Breast cancer. 20 Ekim 2024 tarihinde https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/breast-cancer adresinden erişildi.
• Yıldırım, D. A., & Özaydın, A. N. (2014). Sources of breast cancer knowledge of women living in Moda / İstanbul and their attendance to breast cancer screening. Journal of Breast Health, 10(1), 47-56. https://doi.org/10.5152/tjbh.2014.1762
• Yılmaz, S., Emre, N., & Aykota, M. R. (2020). Tıp fakültesi öğrencilerinin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 13(2), 351-356. https://doi.org/10.31362/patd.664221