1961 Anayasası ve Bikameralizm (İki Meclislilik): Cumhuriyet Senatosu

Year 2021, Volume: 2 Issue: 3, 97 - 150, 05.02.2022

Deniz Doğan

Abstract

Yasama meclislerinin yapısı ve özellikle sayısı birçok ülkede araştırma ve tartışma konusu olmuştur. Çift meclis sistemi, İngiltere’de ortaya çıkan ve yararlı görülen birçok yönü sebebi ile çeşitli ülkeler tarafından tercih edilmiş bir müessesedir. Ülkemizde 1961-1980 yılları arasında uygulanan çift meclis sistemi ve bu kapsamda kurulan Cumhuriyet Senatosu ile genel olarak, birinci meclisin aşırılıklarının frenlenmesi ve dolayısıyla bir denge unsuru olması, birinci meclis tarafından kabul edilen bir kanunun ikinci meclis tarafından yerindelik ve Anayasaya uygunluk denetimi yapılarak teyit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle çift meclis kavramının ortaya çıkış nedenleri ile bu müessese hakkında ileri sürülen görüşlerden bahsedilmiş ve dünyada çift meclis sistemini benimseyen ülkelerin yasama organlarında mevcut olan ikinci meclislerin yapısı ve yetkileri incelenmiştir. Daha sonra 1961 Anayasası’nın yapımı sırasında ikinci bir meclisin oluşturulması için yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. 1961 Anayasası ile düzenlenen ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ve tek çift meclisli dönemi olan 19 yıllık dönemde mevcut bulunan Cumhuriyet Senatosu’nun kuruluşu ve yapısı ayrıntılı olarak incelenmiş, faaliyetleri ve Senato’da yapılan çalışmalardan bahsedilerek, Senato’nun kapanış süreci anlatılmıştır.

Keywords

Çift Meclis Sistemi , Cumhuriyet Senatosu , 1961 Anayasası

References

• Abadan N, ‘Anayasa Seminerinde Beliren Esas Düşünceler’ (1962) 17(2) AÜSBF Dergisi 251-280
• Akbay M, ‘Amerika Birleşik Devletleri Anayasa Metinleri’ (1950) 7(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 446-493
• Akın R, Türk Siyasal Tarihi 1908-2000 (1st edn, İstanbul, 2010)
• Aksoy M, ‘İkinci Meclislerin Kanunları Görüşme Süresi ve Benzer Sürelerle Karşılaştırma’ (1963) 17(2) AÜSBF Dergisi 393-481
• Arıkan C and Altunsu O, ‘Yönetimde İstikrar Arayışı Ekseninde İtalya’nın Seçim Sistemi Reformları’ (2018) 9(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 607-630
• Arıkan H.V, ‘Demokrat Parti Dönemi Anayasa Tartışmalarının ve Sorunlarının 1961 Anayasasının Oluşumuna Etkileri’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2008)
• Aldıkaçtı O, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası (4th edn, Fakülteler Matbaası 1982)
• Arsel İ, ‘Birinci ve İkinci Meşrutiyet Devirlerinde Çift Meclis Sistemi Tecrübesi’ (1953) 10(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 194-211
• Arsel İ, ‘Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler’ (1954) 11(3-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59-99
• Arsel İ, ‘Lordlar Kamarasının Salâhiyetlerini Tahdide Matuf Son Teşebbüsler’ (1950) 1(7) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 92-115
• Çepni E, Neden İkinci Meclis (Senato) (3rd edn, İstanbul 2008)
• Elliott M, ‘Bicameralism, Sovereignty, and the Unwritten Constitution’ (2007) 5(2) International Journal of Constitutional Law 370-379
• Eroğul C, Türk Anayasa Tarihinde Cumhuriyet Senatosu’nun Yeri (1st edn, Ankara Üniversitesi Basımevi 1977)
• Facchini G and Testa C, Reforming Legislatures: Is One House Better than Two? (2009) 2659 CESifo Working Paper https://www.cesifo.org/DocDL/cesifo1_wp2659.pdf Erişim Tarihi 14 Dec 2021
• Gélard P, ‘Report on Second Chambers in Europe “Parliamentary complexity or democratic necessity?”’ (2007) 335/2005 Venice Commission, European Commission for Democracy through Law 1-12
• Kanadoğlu O.K and Duygun A.M, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (2nd edn, Oniki Levha Yayıncılık 2021)
• Norton P, ‘Adding value? The Role of Second Chambers’ (2007) 15(1) Asia Pacific Law Review 3-18
• Oktay A, ‘Cumhuriyet Senatosu ve Erzincan Senatörleri’ (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2020)
• Onar E, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler (Ankara 2003)
• Özacun O, ‘Siyaset Tarihimizde Milli Kalkınma Partisi’ (2013) (2) Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 205-233
• Özbudun E, ‘İngiltere'de Parlâmento Egemenliği Teorisi’ (1968) 25(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 59-79
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin Yayınevi 1998)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (15th edn, Yetkin Yayınları 2014)
• Özgişi T, ‘Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosunun Yeri’ (2011) 21(Güz) Türkiyat Mecmuası 291-323
• Özgişi T, Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu (1st edn, TBMM Basımevi 2012)
• Pantül M and Yalçın B.S, Türk Parlamento Hukukunda İkinci Meclisler (Cumhuriyet Senatosu Vakfı Yayınları 1982)
• Preece A.A, ‘The Development of Bicameral Parliamentary Systems’ (2002) 9(3) Murdoch University Electronic Journal of Law http://www5.austlii.edu.au/au/journals/MurUEJL/2002/28.html#n3 Erişim Tarihi 14 Dec 2021
• Savcı B, ‘Yeni Bir Anayasa Rejimine Doğru Gelişmeler’ (1961) 16(1) AÜSBF Dergisi 62-101
• Soysal M, 100 Soruda Anayasanın Anlamı (Gerçek Yayınevi 1974)
• Soysal M, ‘Suçsuz Anayasa’ (1960) 13(152) Forum Dergisi ((2019) 43(4) Mülkiye Dergisi) 829, 829-833
• Tanör B, İki Anayasa 1961-1982 (4th edn, On İki Levha Yayıncılık 2012)
• Tanör B, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980) (1st edn, YKY 1998)
• Teziç E, Anayasa Hukuku (9th edn, Beta Kitabevi 2004)
• Tsebelis G and Money J, Bicameralism (Cambridge University Press United Kingdom 1997)
• Tuğluoğlu F, ‘CHP’nin 14. Kurultayı ve İlk Hedefler Beyannamesi’ (2017) 15(60) Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 277-310
• Uran P, Yasama İşlevinin Yerine Getirilmesinde Çift Meclis Sistemi ve Türk Siyasal Tarihindeki Yeri (1st edn, Yetkin Yayınevi 2008)
• Yavuz B and Bülbül M, ‘Çift Meclis Sistemi ve Türkiye’ (2012) 16(1) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 217-260
• Yücel Y, ‘Atatürk İlkeleri’ (1988) 52(204) Türk Tarih Kurumu: Belleten Dergisi 810-824 https://www.parliament.uk/about/mps-and-lords/members/mps/ Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• https://www.ttk.gov.tr/belgelerle-tarih/ataturk-ilkeleri-belleten-makale/ Erişim Tarihi 09 Oct 2021
• http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Arsiv/1962/01/27 Erişim Tarihi 09 Oct 2021
• http://evrak.cm.gov.nc.tr/siteler/gazeteler/bozkurt/1967/Kas%C4%B1m/18Kasim1967-Bozkurt.pdf?Mobile=1&Source=%2Fsiteler%2Fgazeteler%2Fbozkurt%2F%5Flayouts%2Fmobile%2Fview%2Easpx%3FList%3D2e5e67c4%252Dd66b%252D479a%252Dba1f%252D51f290a9295c%26View%3Da2724cfd%252Da313%252D4b25%252Db259%252Da13266338a89%26RootFolder%3D%252Fsiteler%252Fgazeteler%252Fbozkurt%252F1967%252FKas%25C4%25B1m%26CurrentPage%3D1 Erişim Tarihi 09 Oct 2021
• https://www.anayasa.gen.tr/1961ay.htm Erişim Tarihi 09 Oct 2021
• https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1876-k%C3%A2n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/ Erişim Tarihi 09 Oct 2021
• https://www.anayasa.gen.tr/rusya.htm Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• http://www.cdep.ro/pls/dic/site2015.page?den=act2_2&par1=3#t3c1s1sba62 Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• https://www.assemblee-nationale.fr/connaissance/constitution.asp#titre_4 Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• https://www.senato.it/documenti/repository/istituzione/costituzione.pdf Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc054/kanuntbmmc054/kanuntbmmc05401488.pdf Erişim Tarihi 27 Dec 2021
• https://www.anayasa.gov.tr/media/5697/e19641_k19653.pdf Erişim Tarihi 27 Dec 2021