Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Bilgi Alma Hakkına (TTK m. 437) Mütedair İhtilafların Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları Marifetiyle Halli Hususunda Bazı Düşünceler

Year 2025, Volume: 6 Issue: 11, 1 - 30, 06.09.2025

Cumhur Boyacıoğlu

Abstract

Karar alma sürecinde bilgiye erişim hayati öneme sahiptir. Yeterli ve doğru bilgiye sahip olmaksızın iyi işleyen bir serbest pazar ekonomisi tesisi pek mümkün görünmemektedir. Serbest piyasa ekonomisinin en önemli aktörleri olan anonim şirket pay sahiplerinin de iştirak haklarını bihakkın istimal edebilmek için doğru zamanda yeterli bilgiye sahip olmaları iktiza eder. Türk Ticaret Kanunu bu maksada uygun bir bilgi akışını temin ve devam ettirmek amacıyla İsviçre anonim şirketler hukukunun üç kademeli bilgi alma sistemini (İsv. BK m. 697) iktibas etmiştir. Bilgi alma hakkının şirket genel kurulu sırasında ve haricinde elde edilmesi, şirket yönetiminin tutumuna bağlıdır. Bu bağlamda bilgi verilmesi talebi şirket sırlarının açıklanacağı veya muhafazası gereken sair şirket menfaatlerinin tehlikeye gireceği gerekçesi ile reddedilebilir. Bilgi alma talebi reddedilen, cevapsız bırakılan, ertelenen yahut hesap verme ve dürüstlük ilkeleri bakımından, özenli ve gerçeğe uygun bilgi alamayan pay sahipleri, asliye ticaret mahkemesine bilgi alma talebinin kabulü için müracaat edebilir. Ancak mahkemenin karar vermesi uzun sürebilmektedir. Bilgi çok değerli ve zaman hassasiyeti olan bir mefhum olduğundan ve şirket sırları yahut şirketin korunmaya değer menfaatleri ile irtibatlı bulunabileceğinden, bilgi alma talebi reddedildiği, ertelendiği ya da arzu edilen mahiyette bulunmadığı takdirde pay sahiplerine gizliliğe riayet edilen ve müessir ihtilaf çözüm mekanizmaları bahşedilmesi fevkalade mühimdir. Bu bağlamda, mevcut anonim şirketler sistemine alternatif ihtilaf çözüm yolları mekanizmalarının ilavesi ile (mahkemeye gitmeden evvel) bilgi alma sürecinin daha müessir ve süratli bir hale gelmesini temin maksadı ile Türk Ticaret Kanunu’nda gerekli düzenlemeler yapılarak ihtiyari arabuluculuk, arabuluculuk ve tahkim ve dava şartı arabuluculuk imkanları bahşedilmesi tavsiyeye şayandır.

Keywords

Anonim şirket , bilgi alma hakkı , ihtiyari arabuluculuk , dava şartı arabuluculuk , tahkim

References

• Atalay O, ‘Anonim Şirketlerde Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Mahkeme Aracılığıyla Kullanılması’ (2014) 16 (Özel Sayı/Hakan Pekcanıtez’e Armağan) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 53-76.
• Böckli P, Schweizer Aktienrecht (5th edn, Schulthess Verlag 2022).
• Bürgi W, Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, 5. Teil, Die Aktiengesellschaft b/1: Rechte und Pflichten der Aktionaere (Art. 660-697) (1st edn, Schulthess & Co AG 1957).
• Cengiz D, Türk Ticaret Hukukunda Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı’nın Mahkeme Aracılığıyla Kullanılmasında Mahkemenin Kararının Kesinliği Sorunu (1st edn, Beta 2022).
• Çelebi AE, ‘Şirketler Topluluğunda Hakim Şirket Pay Sahiplerinin Bağlı Şirketler Hakkında Bilgi Alma Hakkı’ (2018) 17 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 517-575.
• Cormier D / Ledoux M / Magnan M / Aerts W, ‘Corporate Governance and Information Asymmetry Between Managers and Investors’ (2010) 10 (5) Corporate Governance 574-589.
• Druey JN, Zürcher Kommentar, Die Aktiengesellschaft, Rechte und Pflichten der Aktionaere (Art. 660-697m OR) (Herausgeber: Lukas Handschin/Peter Jung) (2nd edn, Schulthess Juristische Medien AG 2021).
• Ekmekçi Ö / Özekes M / Atalı M / Seven V, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, (2nd edn, Oniki Levha 2019).
• Eminoğlu C, ‘Anonim Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Arabuluculuğa Elverişliliği ve Elverişliliğin Tespitinde Ölçüt Önerileri’ (2021) 7 (2) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 271-291.
• Eminoğlu C / Erdoğan E, Ticari Uyuşmazlıklarda İhtiyari ve Dava Şartı (Zorunlu) Arabuluculuk (1st edn, Adalet 2020).
• Erdem E, ‘Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği’ in Hatice Özdemir Kabasakal / Süheyla Balkar (eds) Tahkim Anlaşması (1st edn, Oniki Levha 2020).
• Fischer D, ‘Informationskonzept im neuen Aktienrecht’ 95 (2023) Schweizerische Zeitschrift für Wirtschafts- und Finanzmarktrecht (SZW) 528-547.
• Forstmoser P / Meier-Hayoz A / Nobel P, Schweizerisches Aktienrecht (1st edn, Bern Staempfli 1996).
• Gökyayla CD, Arabuluculuk ve Tahkimi Bir Arada İçeren Uyuşmazlık Çözüm Yolu (2019) 77 (2) İstanbul Hukuk Mecmuası 575-616.
• Gürbüz Usluel A, Türk Özel Hukukunda ve Özellikle Anonim Şirketlerde Ticari Sırrın Korunması (st edn, Vedat Kitapçılık 2009).
• Hartmann C, ‘Sicherung der Vertraulichkeit’ in Fritjof Haft / Katharina Gräfin von Schlieffen (eds) Handbuch Mediation (3rd edn, Beck 2016).
• Horber F, Die Informationsrechte des Aktionärs, Eine systematische Darstellung (1st edn, Schulthess Polygraphischer Verlag 1995).
• Kandemir H, Anonim Şirket Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı (1st edn, Seçkin 2023).
• Karasu R, ‘Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı’ (2005) 23 (2) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 73-114.
• Kaya A, Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkı (1st edn, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2001).
• Kaya A, Gerekçeli-Karşılaştırmalı-Notlu Türk Ticaret Kanunu (2nd edn, Beta 2021).
• Kırca İ, in Abuzer Kendigelen and İsmail Kırca (eds) Şirketler Hukuku Cilt I (1st edn, Oniki Levha 2021).
• Kruse C, Mediation im Aktienrecht (1st edn, Duncker & Humblot 2014).
• Kunz P, ‘Das Informationsrecht des Aktionaers in der Generalversammlung’ (2001) 10 Aktuelle Juristische Praxis (AJP) 883-900.
• Kunz P, ‘Informationsrechte der Aktionäre’ (2023) 18 Schweizerische Zeitschrift für Gesellschafts- und Kapitalmarktrecht (GesKR) 158-171.
• Mohasseb K / von der Crone H C, ‘Gerichtliche Durchsetzung des Auskunftsrechts nach geltendem und künftigem Recht’, Urteil des Handelsgerichts des Kantons Zürich (H190787) vom 2. September 2019’ (2020) 92 Schweizerische Zeitschrift für Wirtschafts- und Finanzmarktrecht (SZW) 336-346.
• Meier V, Schiedsklauseln in Statuten schweizer Aktiengesellschaften (1st edn, Dike Verlag AG 2017).
• Öztek S, ‘Şirketler Gruplarında Yavru Şirketlerdeki Azınlık Paysahiplerinin Türk Ticaret Kanunu m. 363/İsviçre Borçlar Kanunu m. 697 Çerçevesinde Bilgi Alma Hakkı’ in Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’in Hatırasına Armağan (1st edn, 1986) 293-327.
• Ponschab R / Dendorfer-Ditges R, ‘Konfliktmanagement im Unternehmen’ in Fritjof Haft / Katharina Gräfin von Schlieffen (eds) Handbuch Mediation (3th edn, Beck 2016).
• Poroy R, Tekinalp Ü and Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku II (15th edn, Vedat 2023).
• Tekinalp Ü, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku (5th edn, Vedat Kitapçılık 2020).
• Tüzemen Atik E, ‘Anonim Şirketlerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Arabuluculuğa Elverişliliği Üzerine Düşünceler’ in Prof. Dr. Rıza Ayhan’a Armağan Cilt II (1st edn, Yetkin 2022) 1509-1555.
• Schluep W, Die wohlerworbenen Rechte des Aktionärs und ihr Schutz nach schweizerischem Recht (1st edn, Schulthess Polygrapischer Verlag 1955).
• Sulu M, Ticari Sırların Korunması (2nd edn, Oniki Levha 2017).
• Sümer B, Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı (1st edn, Adalet 2022).
• Ünal B, Alman ve Türk Hukukunda Anonim Şirket Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkı (1st edn, Vedat Kitapçılık 2021).
• Vogt H / Hirsiger-Meier V / Hofer T, Statutarische Schiedsklauseln (1st edn, Schulthess Verlag 2019).
• Wyss H, Das Recht des Aktionärs auf Auskunftserteilung (Art. 697 OR) unter besonderer Berücksichtigung des Rechts der Unternehmenszusammenfassungen (1st edn, Ernst Lang 1953).
• Yazıcı Tıktık Ç, Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, İstanbul 2010 (www.yok.gov.tr ).