ELIMINATING SEPARATIONS AND ESTABLISHING SOCIAL UNITY WITHIN THE CONTEXT OF QUR’AN

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 113 - 128, 29.12.2017

Şükrü Aydın

Öz

Human, a
valuable being, is a social creature that Allah has created. Throughout
history, as in other communities, in Muslim societies as well, due to the
effects of separations, breaking ups and stereotypical viewpoints related to
these, civil strives; wars and griefs were experienced and are experienced now.

In Qur’an, it is stated that
one of the basic purposes that prophets and divine books were sent to mankind
is to decide on the issues on which human being fell apart and to solve these
separations. (Baqara, 2/213; Zuhruf, 43/63) Therefore, all of the prophets were
sent to mankind to establish tawhid, to provide unification and socialization
in the community, to prevent jealousy and divisions. From this perspective,
tawhid, the corner stone of the religion that all prophets brought, handles
social life, science and religion as a whole and does not separate them. This
point of view is also to provide the unification of universe, mankind and god.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Society, Tawhid, Unification, Division

KUR'ÂN AYETLERİ BAĞLAMINDA AYRILIKLARIN GİDERİLMESİ VE TOPLUMSAL BİRLİĞİN SAĞLANMASI

Öz

Allah'ın yarattığı en değerli varlık
olan insan, toplumsal bir varlıktır. Tarihi süreçte her toplumda olduğu gibi,
Müslüman toplumlarda da bölünmeler, parçalanmalar, buna bağlı olan stereotipik
bakışların (kalıp yargılar) etkisiyle toplumda iç çekişmeler, savaşlar ve
acılar yaşanmış, günümüzde de yaşanmaktadır.

Kur'ân'da peygamberlerin ve ilâhî
kitapların gönderilmesindeki temel amaçlardan birinin de, ayrılığa düşülen
hususlarda hüküm vermek ve onları çözüme kavuşturmak olduğu belirtilir. (Bakara,
2/213; Zuhruf, 43/63) Dolayısıyla bütün peygamberler, tevhid dinini ikame
etmek, toplumdaki birlik ve kaynaşmayı sağlamak, kıskançlık ve tefrikayı
engellemek için gönderilmişlerdir. Bu açıdan onların getirdiği dinin kilit taşı
olan tevhid, sosyal yaşamı, ilim ve dini bir bütün olarak ele alır ve onları
birbirinden ayırmaz. Bu bakış açısı aynı zamanda evren - insan ve tanrı
bütünlüğünün sağlanmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Toplum, Tevhid, Birlik, Tefrika

Kaynakça

• ABDUH, Muhammed - RIZA, Reşid, Tefsiru'l-Kur'âni'l-Hakîm (Tefsiru'lMenâr), Mısır: Dâru'l-Menâr, 2. Baskı, 1947.
• el-ABEDE, Muhammed - ABDULHALİM, Tarık, Mukaddime fi Esbabi İhtilafi'l-Müslimîn ve Teferrukihim, Kuveyt: Dârû'l-Erkâm, 2. Baskı, 1986.
• AKIN, Mahmut H., Toplumsallaşma Sözlüğü, Konya: Çizgi Kitabevi, 2011.
• ALTIKARDEŞ, İsmet, Dini Anlama Biçimleri ve Dünya Barışına Katkıları, Ankara: Araştırma Yayınları, 2007.
• el-ALVÂNÎ, Tâhâ Cabir Feyyaz, Edebu'l-İhtilâf fi'l-İslâm, U.S.A.: el-Ma'hedü'l-Alemî li'l-Fikri'l-İslâmî, 5. Baskı, 1992.
• AYDIN, Hayati, Kur'ân’da İnsan Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 1999.
• AYDIN, Mustafa, İlk Dönem İslâm Toplumunun Şekillenişi, İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
• BAYMUR, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul: İnkılâp Yayınları, 14. Baskı, 1994.
• el-BEĞÂVÎ, Ebu Muhammed el-Hüseyin b. Mes'ud, Meâlimu't-Tenzil (Tefsiru'l-Beğâvî), (Thk.: Muhammed Abdullah en-Nemr - Osman Cum'a Dımyeriyye - Süleyman Müslim el-Harş), Riyad: Dârû Taybe, 1989.
• el-BEYDÂVÎ, Kâdî Nâsiruddîn, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Beyrut: Müessesetu Şa’ban, Li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, ts.
• BODUR, Hüsnü Ezber, "Sekt (Fırka) Tipi Dinî Organizasyon Örneği Olarak Haricîlik Hareketine Sosyolojik Bir Bakış", KSÜİF Dergisi, V-10, Kahramanmaraş, 2007, s. 25-53.
• el-BUHARÎ, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahih, İstanbul: el-Mektebetu'l-İslâmiyye, ts.
• BÜRHAMÎ, Yasir Hüseyin, Fıkhu'l-Hilâf Beyne'l-Müslimin, Kahire: Dârû'l-Akide, 2. Baskı, 2000.
• EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf el-Endelusî, Tefsiru'l-Bahri'l-Muhit, Beyrut: Dârû'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1993.
• EBU’S-SUUD, Muhammed b. Muhammed el-İmadî, İrşâdu Akli’s-Selîm İla Mezâye’l-Kur’âni’l-Kerim, Beyrut: Dârû'l-İhya-i’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• ESED, Muhammed, Kur'ân Mesajı, (Çev.: Cahit Koytak - Ahmet Ertürk), İstanbul: İşaret yayınları, 3. Baskı, 2001.
• FAZLU'R-RAHMAN, Ana Konularıyla Kur'ân, (Çev.: Alparslan Açıkgenç), Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 9. Baskı, 2005.
• ------------, İslâm, (Çev.: Mehmet Aydın - Mehmet Dağ), Ankara, Selçuk Yayınları, 2. Baskı, 1980.
• FREUD, Sigmund, Uygarlık, Din ve Toplum, (Çev.: Selçuk Budak), İstanbul: Öteki Yayınevi, 6. Basım, 2007.
• FursetH, Inger - Repstad, Pal, Din Sosyolojisine Giriş, (Çev.: İhsan Çapçıoğlu - Halil Aydınalp), Ankara: Birleşik Dağıtım, 2011.
• HÖKELEKLİ, Hayati, Din Psikolojisi, Ankara: TDVY, 2008.
• ------------, "Müslüman ve Öteki (Farklı Dinlerin Birbirlerini Algılama Biçimleri)", 12-13 Kasım 2005 Tarihli Ehl-i Kitap Tartışmalı İlmî Toplantı, Üsküdar Belediyesi Altunizade Kültür Merkezi, İstanbul, 2007, s. 405-420.
• ------------, İslâm Psikolojisi Yazıları, İstanbul: Dem Yayınları, 2009.
• İBN ÂŞÛR, Muhammed Tahir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dârû’t-Tunusiyye, 1984.
• İBN ATİYYE, Ebu Muhammed Abdulhak b. Ğalib el-Endelûsî, Muharreru'l-Veciz fî Tefsiri Kitabi'l-Aziz, Beyrut: Dârû'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2001.
• İBN DÜREYD, Ebubekir Muhammed b. Hasan, Cemheretu'l-Luğâ, (Thk.: Remzî Münîr Baalbekî), Beyrut: Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, 1987.
• İBN FARİS, Ebu'l-Hüseyin Ahmed b. Zekeriyya, Mu'cemu Mekâyîsi'l-Luğa, (Thk.: Abdu's-Selâm Muhammed Hârûn), Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1979.
• İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, Müsned, (Thk.: Şuayb el-Arnaud, v.dğr.), Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 1995.
• İBN HAZM, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Endelusî, el-Muhallâ, (Thk.: Ahmed Muhammed Şakir), Mısır: Matbaatu'n- Nahda, ts.
• İBN KESİR, Ebu'l-Fidâ' İsmail b. Ömer, et-Tefsıru’l-Kur’âni’l-’Azim, (Thk.: Şamil b. Muhammed es-Selâme), Riyad: Dârû Taybe li'n-Neşri ve't-Tevzi', 2. Baskı, 1999.
• İBN MANZUR, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem, Lisanu’l-Arab, (Thk.: Abdullah Ali el-Kebir - Muhammed Ahmed Hasbullah - Haşim Muhammed eş-Şazelî), Beyrut: Dâru Sadır, 1981.
• el-İSFAHÂNÎ, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Ragıb, Müfredâtu Elfazi’l-Kur’ân, (Thk.: Muhammed Seyyid Keylânî), Beyrut: Dârû’l-Ma'rife, ts.
• KALYONCU, Hamdi, Liderlere Tapınma Psikolojisi, İstanbul: Marifet Yayınları, 2. Baskı, 2006.
• el-KANNEVCÎ, Ebu Tayyib Sıddik Han b. Hasan b. Ali b. Lütfullah el- Hüseyni, Fethu'l-Beyan fi Mekasidi'l-Kur'ân, (Thk. Abdullah b. İbrahim el-Ensarî), Beyrut: el-Mektebetu'l-Asriyye, 1996.
• KARAMAN, Hayreddin, v.dğr. Kur'ân Yolu, Ankara, DİBY, 2014.
• el-KARDAVÎ, Yusuf, es-Sahvetu'l-İslâmiye Beyne İhtilafi'l-Meşru' ve't -Teferruki'l-Mezmûm, Kahire: Dârû'ş-Şurûk, 2001.
• el-KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, (Thk.: Abdullah b. Abdu'l-Muhsin et-Türkî), Beyrut: Müessesetu'r-Risale, 2006.
• el-MERAĞÎ, Ahmed Mustafa, Tefsîru’l-Merağî, Matbaatu Mısır: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1946.
• el-MEVDUDÎ, Ebu’l Ala, Tefhimu’l-Kur'ân, (Çev.: Muhammed Han Kayanî v.dğr.), İstanbul: İnsan Yayınları, 1987.
• NECATİ, Osman, Kur'ân ve Psikoloji, (Çev.: Hayati Aydın), Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• en-NESEFÎ, Ebu’l Berekat Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Tefsiru’n-Nesefi, İstanbul: Dârû Kahraman li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1984.
• er-RÂZÎ, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Mefatihu’l-Ğayb (et-Tefsiru'l-Kebîr), Tahran, ts.
• SABUNCUOĞLU, Zeyyat - TÜZ, Melek, Örgütsel Psikoloji, İstanbul: Alfa Yayınları, 3. Baskı, 1998.
• es-SA'LEBÎ, Ebû İshak Ahmed, el-Keşf ve'l-Beyan (Tefsiru's-Sa'lebî), (Thk.: el-İmam Ebu Muhammed b. Aşûr-Nezir es-Saidî), Beyrut: Dârû İhyai't-Turasil' Arabî, 2002.
• SALMAZZEM, Mehmet, “Toplumsal Barışın İnşasında Kur’ân Perspektifinden Barış ve Cihad Anlayışının Rolü”, Sosyal Bilimlerde Stratejik Araştırmalar, Lambert Academic Publishing, Deutschland/Germany, 2016, ss. 259-280.
• SALMAZZEM Mehmet& BİNGÖL, Abdulkerim, “Tefsirlerde Cihada Yönelik Yorum Farklılıkları, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, C. 5, Ek Sayı, ss. 229-246.
• es-SEMERKANDÎ, Ebu'l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim, Bahru'l-Ulûm, (Tefsiru's-Semerkandî), (Thk.: Adil Ahmed Abdu’l Mevcud - Ali Muhammed Muavviz), Beyrut: Dârû'l Kutubi'l - İlmiyye, 1993.
• SÜLÜN, Murat, "Sevgi ve Nefret Bağlamında Kur'ân'a Göre Öteki", İslâm'da Sevgi Temelinde Beşeri Münasebetler" (Tartışmalı İlmi Toplantı, 16-17 Ekim 2009), İstanbul, 2010, s. 317-335.
• eş-ŞATİBÎ, Ebû İshak İbrahim b. Musa b. Muhammed, el-İ'tisam, Beyrut: Dârû'l- Kutubi'l-İlmiyye, 1988.
• eş-ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Fethu'l-Kadîr, (Thk.: Abdurrahman Umeyra), Mansure: Dâru'l-Vefâ, 1994.
• et-TABATABÂÎ, Seyyid Muhammed Hüseyin, el-Mizân fi Tefsiri'l- Kur'ân, (Thk.: Şeyh Hasan el-A'lemî), Beyrut: Müessesetü'l-A'lemî li'l-Matbuat, 1997.
• et-TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l -Kur’ân, Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2000.
• et-TABERSÎ, Ebu Ali el-Fadl b. Hasan, Mecma'ul-Beyân fî Tefsri'l-Kur'ân, Beyrut: Dâru'l-Ulûm/Dâru'l-Murtadâ, 2005 / 2006.
• TARHAN, Nevzat, Toplum Psikolojisi, İstanbul: Timaş Yayınları, 5. Baskı, 2012.
• WATT, William Montgomary, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, (Çev. Ethem Ruhi Fığlalı), Ankara: Sarkaç Yayınları, 4. Baskı, 2010.
• YAPICI, Asım, Din Kimlik ve Önyargı (Biz ve Onlar), Adana: Karahan Kitabevi, 2004.
• YAPICI, Asım - ALBAYRAK, Kadir, "Öteki'ni Algılama Bağlamında Dinî Gruplar Arası İlişkiler", Dinî Araştırmalar, V-14, Eylül-Aralık, 2002, s. 35-59.
• YAZIR, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'ân Dili, (Sdl.: İsmail Karaçam, E. Işık, N. Bolelli, A. Yücel), İstanbul: Zehraveyn Yayıncılık, t.y.
• ez-ZEBİDÎ, Seyyid Muhammed Murtazâ, Tacü’l-Ârûs min Cevâhiri’l- Kamûs, (Thk.: Musatafa Hicazî - Abdussettar Ahmed Ferrac v.dğr.), Kuveyt: et-Turasu'l-Arabî, 1965-2004.
• ez-ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer el-Harezmî, el-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, (Thk.: Adil Ahmed Abdu’l-Mevcud - Ali Muhammed Muavviz), Riyad: Mektebetu’l-Ubeykân, 1998.
• ez-ZUHAYLÎ, Vehbe, et-Tefsiru'l-Münîr, Dımaşk: Dâru'l-Fikr, 10. Baskı, 2009.