Çalışan Kadınların Toplumsal Cinsiyet Algılarının Psikolojik Sağlamlık Düzeyleri ve Stresle Baş Etme İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 150 - 162, 31.12.2024

Mertcan Budak , İhsan Çağatay Ulus

Öz

Bu çalışma aktif olarak herhangi bir işte çalışan kadınların geçmişten günümüze kültürel aktarımla yoğurulmuş toplumsal cinsiyet algılarının hangi düzeyde olduğunu, günlük yaşamlarında karşılarına çıkan problem durumlarının üstesinden gelebilmekte ne kadar başarılı olabildiklerini ve yaşadıkları stres durumlarını yönetebilme düzeylerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmalar toplumsal cinsiyet kavramının kadınlar üzerinde etkili bir unsur olduğunu göstermektedir. Araştırmaya rastgele örnekleme yöntemi kullanılarak 25-60 yaş arasında çalışan 482 gönüllü kadın katılmıştır. Katılımcı bilgileri “Demografik Bilgi Formu” aracılığıyla, cinsiyet algıları “Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği” ile psikolojik sağlamlık düzeyleri “Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği” ile ve başa çıkma yöntemleri ise “Stresle Başa Çıkma Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde korelasyon analizi, regresyon analizi ve anova testi yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda toplumsal cinsiyet ve stresle başa çıkma değişkeni incelendiğinde toplumsal cinsiyet algısının stresle başa çıkma üzerinde etkisi olduğu görülmüştür. Toplumsal cinsiyet algısı ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki incelendiğinde gerçekleştirilen çalışmada anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Çalışma sonucunda edinilen bulgular literatür ışığında tartışılıp öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çalışan kadınlar, Psikolojik sağlamlık, Stresle başa çıkma, Toplumsal cinsiyet algısı.

Kaynakça

• Altınova, H. H. & Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 9-22.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. Ekev Akademi Dergisi, 97-118.
• Altun, N. (2019). Kadınlarda toplumsal cinsiyet rollerine göre çocukluk çağı travmaları ile erken dönem uyumsuz şemaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul, Turkey.
• Aqtam, I., Ayed, A., Toqan, D., Salameh, B., Abd Elhay, E. S., Zaben, K. & Mohammad Shouli, M. (2023). The relationship between stress and resilience of nurses in intensive care units during the COVID-19 pandemic. Inquiry, 60, doi: 10.1177/00469580231179876.
• Ayvaz Kızılgöl, Ö. (2012). Kadınların İşgücüne Katılımının Belirleyicileri: Ekonometrik Bir Analiz, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1): 88-101.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’de Kadınlık. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(1): 108-114.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı - İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Cüceloğlu, D. (1998). İnsan ve davranışı - Psikolojinin temel kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Eslek, D. & Yılmaz Irmak, T. (2018). Ekolojik sistemler kuramı çerçevesinde göçmen çocuklar ve oyunları üzerine bir derleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 347-362.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2022). How to design and evaluate research in education (11th Ed.). McGraw-Hill.
• Goyal, R., Kakabadse, N., Kakabadse, A. & Talbot, D. (2021). Female board directors’ resilience against gender discrimination. Gender, Work & Organization. 30(1), 197-222. doi:10.1111/gwao.12669
• Günay, G. & Bener, Ö. (2011). Kadınların toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde aile içi yaşamı algılama biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153 (153), 157-171. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/issue/21488/230340
• Hill Collins, P. (2009). Black Feminist Thought. Knowledge, Consciousness, And The Politics Of Empowerment (2nd edition). Routledge Taylor & Francis Group (Routledge classics).
• Karakaya, H. (2018). Toplumsal cinsiyet algısı, din ve kadın. Journal of Analytic Divinity, 2(2), 36-62.
• Kırışık, H. (2019). İnformal yaşlı bakımında kadın emeğinin toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Turkey.
• Kızıldağ, F., & Cin, F. M. (2018). Evli Kadınlarda Çalışmanın Toplumsal Cinsiyet Algılarına Ve Aile İşlevselliklerine Etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 241–251.
• Kurt, N. (2011). Çevik kuvvet personelinin stresle başa çıkma tutumları, psikolojik dayanıklılıkları ve iş doyumu düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Turkey.
• Lerner, R. M., Fisher, C. B., & Weinberg, R. A. “Toward a science for and of the people: Promoting civil society through the application of developmental science. Child Development, 71(1), 11-20, 2000.
• Oflas, S. G. (2017). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin toplumsal cinsiyet rollerine, kültürlerarası duyarlılığa ve risk faktörlerine göre yordanması. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Turkey.
• Önder, Nurcan (2013). Türkiye’de kadın işgücünün görünümü. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61.
• Özer, E. (2016). Temel benlik değerlendirmesi, başa çıkma stratejileri ve psikolojik sağlamlık. Electronic Turkish Studies, 11(14), 587-606.
• Peyer, K. L., Hathaway, E. D., & Doyle, K. (2022). Gender differences in stress, resilience, and physical activity during the COVID-19 pandemic. Journal of American College Health, 72(2), 598–605. https://doi.org/10.1080/07448481.2022.2052075
• Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet ve kadın. L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung, & A. Şimşek içinde, Toplumsal Cinsiyet ve Yanılsamaları (s. 27-31). Ankara, Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Savcı, M. & Aysan, F. (2014). Üniversite öğrencilerinde algılanan stres düzeyi ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişki, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(3), 44-56.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. United States: Pearson Education. Tavukçu, E. & Şahin N. (2021). Türkiye’de göçün kadın yaşamına olan etkilerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(2), 75-88.
• Tokbaeva, D. D. & Achtenhagen, D. L. (2021). Career resilience of female professionals in the male‐dominated IT industry in Sweden: Toward a process perspective. Gender, Work & Organization, 30, 223-262. doi:10.1111/gwao.12671
• Türküm, A. S. (2002). Stresle Başa Çıkma Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(18), 25-33.
• Ungar, M. (2008). Resilience across cultures. British Journal of Social Work, 38, 218-235.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları. 35, 29-56.
• Yazıcı Çelebi, G. (2021). Kadınların kişilik özellikleri ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mavi Atlas, 9(1), 132-146.
• Yılmaz, C. (2019). Toplumsal cinsiyet algısının kadınların çalışma yaşamı üzerindeki etkileri: Artvin örneği. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Turkey.
• Yılmaz, Y., Gürkan, S., Akdeniz, E. T. & Tınaz, A. (2022). Bireylerin toplumsal cinsiyet rollerinin ve algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 1021-1032.
• Yüksel, Ö. (2013). Kadınlarda evlilik uyumu ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: Stresle baş etme biçimleri ve toplumsal cinsiyet rolü tutumlarının aracı rolleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Turkey.
• Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara’da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Turkey.