Öz
Кыргыз тилиндеги ат атоочтор грамматикаларда каралганы менен, аларда ат атоочтун семантикалык жана функционалдык маанилери кеңири берилген эмес. Макалада ат атоочту бул өңүттө толуктоо, тактоо аракети менен бирге, анын лексико-семантикалык жана функционалдык өзгөчөлүктөрүн ачып берүү аракети көрүлөт. Ат атоочтун тилдеги эӊ керектүүлүгү мында турат: биринчиден, көп сөздөрдү маанисин өзгөртпөй туруп, аз сөз менен берүү жагынан ат атоочтор сөздөрдү артык баш кайталабоого алып келет; экинчиден, тездетүүчү, кыскартуучу ролу жагынан ал шарттуу түрдө жазуудагы скорописке жакын; үчүнчүдөн, сүйлөмдөгү кээ бир сөздөрдү улам кайталап отурбастан аны маанисине карата ат атоочтун түрлөрү аркылуу берүүнүн стилдик ролу да чоӊ. Ошондуктан ат атооч оозеки речте да жана адабий тилде да кеӊири колдонулат. Макалабызда ат атоочтун жактама жана шилтеме ат атоочтордун лексико-семантикалык жана функционалдык өзгөчөлүктөрүн белгилөө максатка алынды. Ат атоочтун тилдеги эӊ керектүүлүгү анын коммуникативдик сапаты менен түшүндүрүлөт. Ат атоочторду ушул сапатына карай дейксистик жана анафоралык топторго бөлүштүрүүгө болот. Макалада бул бөлүштүрүлгөн топтор боюнча сөз болот.
Anahtar Kelimeler
Кыргыз тили ат атооч функционалдык-семантикалык өзгөчөлүгү жактама ат атооч шилтеме ат атооч
Kaynakça
- Aşirbaev, T. (2001). Kırgız tilinin stilistikasy. Morfologiyalyk cana sintaksistik stilistika. 3-kitep.
- Davletov, S. & Kudaybergenov, S. (1980). Azırkı Kırgız tili. morfologiya. Mektep.
- Dıykanov K. & Kudaybergenov, S. (1957). Kırgız tilinin morfologiyasy. Mektep.
- Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. Bayrak.
- Kudaybergenov, S. (1960). Kırgız tilindegi at atoochtor.
- Kudaybergenov, S. (1970). At atoochtu okutuu metodikasının kee bir maseleleri.
- Menges, K. G. (2000). Türk elderi cana alardın tilderi. Soros Fondu.
- Sadykov, S. & Sagynbaeva, B. (2010). Kırgız cana Türk tilderinin salıştırma grammatikasının negizderi.
Öz
Кыргыз тилиндеги ат атоочтор грамматикаларда каралганы менен, аларда ат
атоочтун семантикалык жана функционалдык маанилери кеңири берилген эмес.
Макалада ат атоочту бул өңүттө толуктоо, тактоо аракети менен бирге, анын лексикосемантикалык жана функционалдык өзгөчөлүктөрүн ачып берүү аракети көрүлөт. Ат
атоочтун тилдеги эӊ керектүүлүгү мында турат: биринчиден, көп сөздөрдү маанисин
өзгөртпөй туруп, аз сөз менен берүү жагынан ат атоочтор сөздөрдү артык баш
кайталабоого алып келет; экинчиден, тездетүүчү, кыскартуучу ролу жагынан ал
шарттуу түрдө жазуудагы тез жазууга жакын; үчүнчүдөн, сүйлөмдөгү кээ бир сөздөрдү
улам кайталап отурбастан аны маанисине карата ат атоочтун түрлөрү аркылуу
берүүнүн стилдик ролу да чоӊ. Ошондуктан ат атооч оозеки кепте да жана адабий
тилде да кеӊири колдонулат. Макалабызда жактама жана шилтеме ат атоочтордун
лексико-семантикалык жана функционалдык өзгөчөлүктөрүн белгилөө максатка
алынды. Ат атоочтун тилдеги эӊ керектүүлүгү анын коммуникативдик сапаты менен
түшүндүрүлөт. Ат атоочторду ушул сапатына карай дейксистик жана анафоралык
топторго бөлүштүрүүгө болот. Макалада бул бөлүштүрүлгөн топтор боюнча сөз болот
Anahtar Kelimeler
Кыргыз тили ат атооч функционалдык-семантикалык өзгөчөлүгү жактама ат атооч шилтеме ат атооч.
Kaynakça
- Aşirbaev, T. (2001). Kırgız tilinin stilistikasy. Morfologiyalyk cana sintaksistik stilistika. 3-kitep.
- Davletov, S. & Kudaybergenov, S. (1980). Azırkı Kırgız tili. morfologiya. Mektep.
- Dıykanov K. & Kudaybergenov, S. (1957). Kırgız tilinin morfologiyasy. Mektep.
- Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. Bayrak.
- Kudaybergenov, S. (1960). Kırgız tilindegi at atoochtor.
- Kudaybergenov, S. (1970). At atoochtu okutuu metodikasının kee bir maseleleri.
- Menges, K. G. (2000). Türk elderi cana alardın tilderi. Soros Fondu.
- Sadykov, S. & Sagynbaeva, B. (2010). Kırgız cana Türk tilderinin salıştırma grammatikasının negizderi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kırgızca |
|---|---|
| Konular | Türk Dünyası Çalışmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Kasım 2024 |
| Kabul Tarihi | 10 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 3 Sayı: 2 |
