Sporcu Tükenmişliğini Belirlemede Farklı Psikolojik Yapıların Rolü

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 164 - 175, 30.08.2020

Selen Kelecek , Kubilay Yıldırım

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, sporcuların güdülenme düzeyleri, güdüsel yönelimleri, algıladıkları güdüsel iklim ve mükemmeliyetçilik düzeylerinin sporcu tükenmişliğini belirlemedeki rollerinin incelenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 119 kadın (Ortyaş: 21.18 ± 1.97), 154 erkek (Ortyaş: 21.82 ± 2.19) toplam 273 sporcu (Ortyaş: 21.54 ± 2.12) gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılara Sporda Güdülenme Ölçeği, Sporda Mükemmeliyetçilik Ölçeği ve Sporcu Tükenmişlik Ölçeği uygulanmıştır. Çalışmaya katılan sporcuların tükenmişlik düzeylerini belirlemede güdülenme, güdüsel yönelim, algılanan güdüsel iklim ve mükemmeliyetçiliğin rolünü belirlemek amacı ile çoklu adımsal regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Yapılan analiz sonucunda; güdülenmeme ve algılanan aile baskısı alt boyutlarının duygusal/fiziksel tükenme alt boyutunu (R=0.37; R2=0.14; p<0.01); bilmek ve başarmak için içsel güdülenme, özdeşim ve güdülenmeme alt boyutlarının azalan başarı hissi alt boyutunu (R=0.35; R2=0.12; p<0.05); bilmek ve başarmak için içsel güdülenme, güdülenmeme ve algılanan aile baskısı alt boyutlarının ise duyarsızlaşma alt boyutunu (R=0.44; R2=0.20; p<0.05) belirlediği bulunmuştur. Elde edilen analiz sonuçları, güdülenmeme alt boyutunun sporcu tükenmişliğinin tüm alt boyutlarını; özdeşim alt boyutunun azalan başarı hissi alt boyutunu, algılanan aile baskısı alt boyutunun ise duygusal/fiziksel tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutlarını pozitif yönde belirlediğini; ancak bilmek ve başarmak için içsel güdülenme alt boyutunun azalan başarı hissi ve duyarsızlaşma alt boyutlarını negatif yönde belirlediğini göstermektedir.
Sonuç: Sonuç olarak çalışmaya katılan sporcuların güdülenme ve mükemmeliyetçilik düzeylerinin tükenmişliklerini belirlemede rol oynadığı söylenebilir. Sporcuların, spor ortamında olma sebeplerini net bir şekilde söyleyememeleri, branşlarına ait yeni teknik veya taktik öğrenme isteklerinin ve spora katılımdaki başarı amaçlarının azalmasına rağmen; aile/yakın çevrelerinden hissettikleri baskının artması ve sosyal etkileşimlerin sporcu üzerindeki etkisinin artmasının; tükenmişliği deneyimleme olasılığını arttırdığı söylenebilir. Araştırma sonucu elde edilen bulgular ışığında sporcuların güdülenme ve mükemmeliyetçilik düzeylerinin tükenmişlik düzeylerini etkileyebileceği görülmektedir. Yapılan çalışmalar güdülenmenin farklı formlarının ve mükemmeliyetçiliğin, sporcuların tükenmişlik düzeylerini arttıracağı yönünde benzer sonuçlar elde etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Güdülenme, mükemmeliyetçilik, tükenmişlik, sporcu

Kaynakça

• Adie, J.W., & Jowett, S. (2010). Meta‐perceptions of the coach–athlete relationship, achievement goals, and ıntrinsic motivation among sport participants. Journal of Applied Social Psychology, 40(11), 2750-2773.
• Aghdasi, M. (2014). The relationship between perfectionism and burnout in junior-elite athletes. International Journal of Sport Culture and Science, 2(1) , 27-39.
• Alexandra, B., Stefanos, P., & Vassilis, G. (2015). Verbal aggression in basketball: perceived coach use and athlete intrinsic and extrinsic motivation. Journal of Physical Education and Sport, 15(1), 96-102.
• Appleton, P.R., & Hill, A.P. (2012). Perfectionism and athlete burnout in junior elite athletes: the mediating role of motivation regulations. Journal of Clinical Sport Psychology, 6(2), 129-145.
• Arthur, C.A., Woodman, T., Ong, C.W., Hardy, L., & Ntoumanis N. (2011). The role of athlete narcissism in moderating the relationship between coaches’ transformational leader behaviors and athlete motivation. Journal of Sport and Exercise Psychology, 33(1), 3-19.
• Aydın, A. (2001). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Burns, D. (1980). The Perfectionist’s Script for Self-defeat. Psychology Today, 34-51.
• Chen, L.H., Kee, Y.H., Chen, M.Y., & Tsai, Y.M. (2008). Relation of perfectionism with athletes' burnout: further examination. Perception Motor Skills. 106(3), 811-820.
• Cresswell, S.L., & Eklund, R.C. (2005). Motivation and burnout in professional rugby players. Research Quarterly for Exercise and Sport, 76, 370-376.
• Çepikkurt, F. (2011). Ünı̇versı̇telı̇ hentbolcuların mükemmelı̇yetçı̇lı̇k ve kaygı düzeylerı̇ ı̇le başarı hedeflerı̇ ve müsabaka sonuçlarına yaptıkları yükleme bı̇çı̇mlerı̇ arasındakı̇ ı̇lı̇şkı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇ Çukurova Ünı̇versı̇tesı̇ Sağlık Bı̇lı̇mlerı̇ Enstı̇tüsü Beden Eğı̇tı̇mı̇ ve Spor Anabı̇lı̇m Dalı, Doktora Tezi.
• Dormann, C.F., Elith, J., Bacher, S., Buchmann, C., Carl, G., Carré, G., …, & Lautenbach, S. (2013). Collinearity: a review of methods to deal with it and a simulation study evaluating their performance. Ecography, 36, 27-46.
• Dunn, J.G.H., Causgrove-Dunn, J., & Syrotuik, D.G. (2002). Relationship between multidimensional perfectionism and goal orientations in sport. Journal of Sport and Exercise Psychology, 2002; 24: 376-395.
• Eklund, R.C., & Cresswell, S.L. (2007). Athlete burnout. In G. Tenenbaum, & R. C. Eklund (Eds.), Handbook of sport psychology (3rd ed., 621-641). Hoboken, NJ: Wiley.
• Gustafsson, H., Skoog, T., Podlog, L., Lundqvist, C., & Wagnsson, S. (2013). Hope and athlete burnout: Stress and affect as mediators. Psychology of Sport and Exercise, 14(5), 640-649.
• Haase, A.M., Prapavessis, H., & Owen, R.G. (2002). Perfectionism, social physique anxiety and disordered eating: a comparison of male and female elite athletes. Psychology of Sport and Exercise, 3(3), 209-222.
• Hamachek, D.E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. Psychology, 15, 27-33.
• Hill, A.P., Hall, H.K., & Appleton, P.R. (2010). Perfectionism and athlete burnout in junior elite athletes: The mediating role of coping tendencies. Anxiety, Stress & Coping, 23(4), 415-430.
• Jowett, S., Adie, J., Bartholomew, K.J., Yang, S.X., Gustafsson, H., & Lopez-Jiménez, A. (2017). Motivational processes in the coach-athlete relationship: A multi-cultural self-determination approach. Psychology of Sport and Exercise, 32, 143-152.
• Kazak, Z. (2004), Sporda güdülenme ölçeği –SGÖ-‘nin Türk sporcular için güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 15(4), 191-206.
• Kelecek, S., Kara, F.M., Kazak Çetinkalp, F.Z., & Aşçı, F.H. (2017). “Sporcu Tükenmişlik Ölçeği”nin Türkçe Uyarlaması. Spor Bilimleri Dergisi, 27(4), 150-161.
• Kelecek, S., & Koruç, Z. (2018). Futbolcuların güdüsel yönelim ve spora bağlılık düzeylerinin sporcu tükenmişliğini belirlemedeki rolü. Başkent Ünı̇versı̇tesı̇ Sağlık Bı̇lı̇mlerı̇ Fakültesı̇ Dergı̇sı̇, 2(2), 102-116.
• Koivula, N., Hassmén, P., & Fallby, J. (2002). Self-esteem and perfectionism in elite athletes: effects on competitive anxiety and self-confidence. Personality and Individual Differences, 32, 865-875.
• Kristensen, J.A. (2013). Motivation and athlete engagement A cross-sectional study in youth ice hockey players. Master thesis in Sport Sciences, Department of Coaching and Psychology, Norwegian School of Sport Sciences.
• Lemyre, P.N., Roberts, G.C., & Stray-Gundersen, J. (2007). Motivation, overtraining, and burnout: Can selfdetermination predict overtraining and burnout in elite athletes?. European Journal of Sport Science, 7, 115-126.
• Lemyre, P.N., Treasure, D.C., & Roberts, G.C. (2006). Influence of variability in motivation and affect on elite athlete burnout susceptibility. Journal of Sport and Exercise Psychology, 28, 32-48.
• Lonsdale, C., Hodge, K., & Rose, E. (2009). Athlete burnout in elite sport: a self-determination perspective. Journal Of Sports Sciences, 27(8), 785-795.
• Madigan, D.J., Stoeber, J.S., & Passfield, L. (2015). Perfectionism and Burnout in Junior Athletes: A Three-Month Longitudinal Study. Journal of Sport and Exercise Psychology, 37(3), 305-315.
• Murcia, J.A.M., Gimeno, E.C., & Coll, D.G. (2007). Young athletes’ motivational profiles. Journal of Sport Science and Medicine, 6, 172-179.
• Pacht, A.R. (1984) Reflections on Perfectionism. American Psychologist, 39, 386-390.
• Pelletier, L.G., Fortier, M.S., Vallerand, R.J., Tuson, K.M., Briere, N.M., & Blais, M.R. (1995). Toward A New Measure Of Intrinsic Motivation, Extrinsic Motivation And Amotivation In Sport: The Sport Motivation Scale (SMS). Journal of Sport and Exercise Psychology, 17(2), 35-53.
• Roberts, G.C., Treasure, D., & Conroy, D.E. (2007). Understanding the Dynamics of Motivation in Sport and physical Activity: An Achievement Goal Interpretation. In G. Tenenbaum, & R. Eklund (Eds.), Handbook of Sport Psychology. Hoboken, NJ: Wiley