Menstrual Döngünün Beslenme Alışkanlığı ve İştah Üzerine Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: BESLENME ÖZEL SAYISI, 26 - 37, 30.12.2021

Nilsu Özçiftçi , Gül Kızıltan

Öz

Menstrual döngü (adet döngüsü), yumurtalık steroid seviyelerindeki dramatik dalgalanmalarla karakterize olan ve üreme çağına gelmiş kadınlarda görülen fizyolojik bir olaydır. Üreme etkilerine ek olarak, yumurtalık steroidleri insan vücudunda birtakım değişiklikler yaratarak fiziksel ve zihinsel sağlığı etkileyen stres süreçlerinde rol oynar. Menstrual döngü; menstrual faz, foliküler faz, periovulatuar faz ve luteal faz olarak dört fazda incelenebilir. Menstrual faz kanamanın görüldüğü, yaklaşık 1-5 gün devam eden fazdır. Foliküler faz artan östrojen seviyesi ile 6-14. günleri kapsayan fazdır. Ovulasyon fazı, artmış lüteinleştirici hormon ve folikül uyarıcı hormon düzeyi sebebiyle oositin folikülden dışarı atıldığı fazdır. Luteal faz ise folikülün korpus luteuma dönüştüğü, sırasıyla yüksek ve orta düzey progesteron ve östrojenin salgılandığı, yaklaşık 19-26. günlerde görülen fazdır. Kadın hayatının yarısı menstruasyon süreci ile geçmektedir ve bu sürece yönelik fiziksel, davranışsal ve psikolojik değişiklikler görülmektedir. Bunlardan bazıları menstrual döngünün fazlarına göre beslenme alışkanlıkları ve iştah üzerinde oluşturduğu değişikliklerdir. Besin alımı, peri-ovulatuar fazda en düşük seviyedeyken, luteal fazda en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Bu durum ise gıda alımını baskılayıcı nitelikteki östrojenin fazlardaki seviyesi ile ilişkilendirilmektedir. Tatlı ve yağlı yiyecek tüketme isteği ile birlikte, enerji harcaması ve insülin reseptör sayısı da luteal fazda artmaktadır. Bunlara ek olarak, artan östrojen ve progesteron seviyesi ile birlikte luteal fazda gerçekleşen sıvı birikiminden dolayı ağırlık artışı yaşanmaktadır.
Bu derlemede, menstrual döngünün besin alımı ve iştah üzerindeki etkilerinin özetlenmesi ve menstrual dönemde oluşan fizyolojik değişikliklerin yaratabileceği olumsuz durumların ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Menstrual döngü, beslenme durumu, iştah, kadın sağlığı

Kaynakça

• Aksoy, M. ve Semerci, E. (1988). Menstruasyon devrelerinin kadınların ağırlık, beslenme alışkanlığı, fizyolojik ve psikolojik durumlarına etkisi. Journal of Nutrition and Diet, 17, 83 - 92.
• Arıkan, D., Tortumluoğlu, G. ve Özyazıcıoğlu, N. (2004). Öğrencilere verilen planlı eğitimin menstruasyon hijyen davranışlarına etkisi. Uluslarası İnsan Bilimleri Dergisi, 1-15.
• Asarian, L. ve Geary, N. (2013). Sex differences in the physiology of eating. American Journal of Phsiology 215-267.
• Bellino, F. L. ve Wise, P. M. (2003). Nonhuman primate models of menopause workshop. Biology of Reproduction, 68 (1), 10-18.
• Birch, K. (2000). Circamensal rhythms in physical performance. Biological Rhythm Research, 1-14.
• Bliss, S., Navratil, A., Xie, J. ve Roberson, M.S. (2010). GnRH signaling, the gonadotrope and endocrine control of fertility. Front Neuroendocrinol, 31(3), 322–340.
• Cila, A. (2006). Hipofiz Adenomiarinda Radyoloji. Türk Nöroşirürji Dergisi16 (2), 80-83.
• Clegg, D. J. Brown, L. M. Woods, S. C., ve Benoit, S. C. (2006). Gonadal hormones determine sensitivity to central leptin and insülin. Diabetes, 55(4), 978-87.
• Culbert, K. M., Racine, S. E., ve Klump, K. L. (2016). Hormonal factors and disturbances in eating disorders. Current Psychiatry Reports, 18(7), 65-80.
• Dölek, E. B., ve Ersöz, G. (2017). Genç kadın yüzücülerde, farklı menstruasyon dönemlerinin, seçilmiş performans kriterlerine etkileri. Spormetre, 2017, 15 (2), 93-100
• Duman, N., (2019). Cinsel sağlık. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Fowler, N., Keel, P. K., Burt, S. A., Neale, M., Boker, S., Sisk, C. L., … Klump, K. L. (2019). Associations between ovarian hormones and emotional eating across the menstrual cycle: Do ovulatory shifts in hormones matter? International Journal of Eating Disorders, 52(2), 195-199.
• Gorczyca, A. M., Sjaarda, L. A., Mitchell, E. M., Perkins, N. J., Schliep, K. C., Wactawski-Wende, J., … Mumford, S. L. (2015). Changes in macronutrient, micronutrient, and food group ıntakes throughout the menstrual cycle in healthy, premenopausal women. European Journal of Nutrition, 55 (3), 1181-1188.
• Hellwig, K., Brzosko, B., Airas, L. ve Smith, E. K. (2017). Fertility and assisted reproductive techniques in women with ms. Health Issues in Women with Multiple Sclerosis, 9-17.
• Herbison, A. E. (2020). A Simple model of estrous cycle negative and positive feedback regulation of gnrh secretion. Frontiers in Neuroendocrinology, 57, 1-9.
• Hong, G., Payne, S., ve Jane, J. (2016). Anatomy, physiology and laboratory evaluation of the pituitary gland. Otolaryngol Clinics of North America, 49, 21-32.
• Işgın K. ve Büyüktuncer Z. (2017). Premenstrual sendromda beslenme durumu ve yeme tutumunun değerlendirilmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 74 (3), 249-260.
• Işıldak, M. ve Yıldız, O. (2006). Gonadotropinler ve hastalıkları, Türkiye Klinikleri, 2 (37), 45-51.
• Jarrell, J. (2018). The significance and avolution of menstruation. Best Practice and Research Clinical Obstetrics and Gynaecolog 50, 18-26.
• Kammoun, I., Ben Saâda, W., Sifaou, A., Haouat, E., Kandara, H., Ben Salem, L., ... Ben Slama, C. (2017). Change in women’s eating habits during the menstrual cycle. Annales d’Endocrinologie, 78 (1), 33-37.
• Koyun, A., Taşkın, L. ve Terzioğlu, F. (2011). Yaşam dönemlerine göre kadın sağlığı ve ruhsal işlevler: hemşirelik yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Current Approaches in Psychiatry, 3, 67-99.
• Krishnan, S., Agrawal, K., Tryon, R. R., Welch, L. C., Horn, W. F., Newman, J. W., … Keim, N. L. (2018). Structural Equation Modeling of Food Craving Across the Menstrual Cycle Using Behavioral, Neuroendocrine, and Metabolic Factors. Physiology and Behavior, 195, 28–36.
• Leeners, B. (2017). Ovarian hormones and obesity. Human Reproduction Update 23, 300–321.
• Racine, S. E., Keel, P. K., Burt, S. A., Sisk, C. L., Neale, M., Boker, S., … Klump, K. L. (2013). Individual differences in the relationship between ovarian hormones and emotional eating across the menstrual cycle: A role for personality? Eat Behaviour. 14, 161-166.
• Reilly, T. (2000). The menstrual cycle and human performance: An overview. Biological Rhythm Research, 31, 29-40.
• Rivera, H., Oberbeck, D. R., Kwon, B., Houpt, T. A. ve Eckel, L. A. (2009). Estradiol increases Pet-1 and serotonin transporter mRNA in the midbrain raphe nuclei of ovariectomized rats. Brain Research, 1259, 51-58.
• Serin, Y. ve Şanlıer, N. (2018). Duygusal yeme, besin alımını etkileyen faktörler ve temel hemşirelik yaklaşımları, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9 (2), 135-146.
• Soykurt, Ç. S. (2016). 20-45 Yaş Arası Kadınlarda Menstrüal Siklusun Her Üç Döneminde (Menstrüal Dönem Öncesi, Menstrüal Dönem Ve Menstrüal Dönem Sonrası) Beslenme Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Şanlıer, N. ve Bölükbaşı, H. (2015). Kadının aile beslenmesi ve sağlığındaki rolü. Türkiye Klinikleri, 1(1), 85-90.
• Tada, Y. Yoshızakı, T. Tomata, Y. Yokoyama, Y. Sunamı, A. Hıda, A. Kawano, Y. (2017). The ımpact of menstrual cycle phases on cardiac autonomic nervous system activity: An observational study considering lifestyle (diet, physical activity, and sleep) among female college students. Journal Of Nutritional Science and Vitaminology, 63(4), 249–255.
• Tucci, S. A. (2009). Influence of premenstrual syndrome and oral contraceptive effects on food choice during the follicular and luteal phase of the menstrual cycle. Endocrinol Nutrition 56, 170–175.
• Türkiye Endokrinoloji Ve Metabolizma Derneği Hipofiz Çalışma Grubu. (2019). 6 Mayıs 2020 tarihinde https://www.temd.org.tr/calismagrubu/4-hipofiz adresinden erişildi.
• Van Vugt, D. A. ve Reid, R. L. (2014). Neuroimaging Menstrual Cycle Associated Changes in Appetite. Hollins-Martin, CJ. ve Akker, O. B. A. ve Martin, C. R. ve Preedy, V. R. (Der.), Handbook of Diet and Nutrition in The Menstrual Cycle, Periconception and Fertility içinde (169-188). The Netherlands: Wageningen Academic Publishers.
• Varma, T. R. (1984). Hormones and electrolytes in premenstrual syndrome. International Journal of Gynecology ve Obstetrics, 22(1), 51-58.
• World Health Organization [WHO] Constitution (1947). World Health Organization, Geneva. 6 Mayıs 2020 tarihinde https://www.who.int/about/who-we-are/frequently-asked-questions#:~:text=What%20is%20the%20WHO%20definition,absence%20of%20disease%20or%20infirmity adresinden erişildi.
• Xu, Y. (2017). Brain estrogens and feeding behavior advances in experimental. Medicine and Biology 1043, 337-357.
• Xu, Y., ve López, M. (2018). Central regulation of energy metabolism by estrogens. Molecular Metabolism, 15, 104-115.