Kadın Diyetisyenlerde Sosyal Fizik Kaygısının Ortoreksiya Nervoza ve Egzersiz Bağımlılığına Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 34 - 48, 30.04.2022

Zeynep Ece Sungur İrem Olcay Eminsoy

Öz

Amaç: Bu çalışma kadın diyetisyenlerde sosyal fizik kaygısının ortoreksiya nervoza ve egzersiz bağımlılığına etkisinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür.
Gereç ve Yöntem: Çalışma Mayıs-Temmuz 2021 tarihleri arasında 22-64 yaş arası Beslenme ve Diyetetik mezunu ve eğitim düzeyi üniversite üzeri olan diğer meslek gruplarına mensup çalışmaya katılmaya gönüllü 81 kadın (39 diyetisyen, 42 diğer meslek grupları) ile çevrimiçi anket yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada veri toplamak amacıyla hazırlanan anket formu bireylerin bazı sosyodemografik özelliklerini, beslenme alışkanlıkları, egzersiz yapma durumları ile ilgili soruları ve Sosyal Fizik Kaygısı Envanteri (SFKE), Ortoreksiya-11 Ölçeği (ORTO-11) ve Egzersiz Bağımlılığı Ölçeği-17 (EBÖ-17) sorularını içermektedir.
Bulgular: Çalışmada bireylerin yaşları 22-64 arasında değişmekte olup ortalama 30,2±10,88 yıl olarak bulunmuştur. Araştırmada çalışma grubu %48,1 diyetisyen, kontrol grubu ise %51,9’dur. Diyetisyenlerin %74,4’ünün ve diğer meslek gruplarındaki bireylerin %59,5’inin Beden Kütle İndeksi sınıflamasına göre normal grupta yer aldığı saptanmıştır. Bireylerin mesleği ile vücut yağ yüzdeleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0,05). Diyetisyenlerin %46,2’sinin,diğer meslek gruplarının ise %33,3’ünün düzenli olarak egzersiz yapma alışkanlığı olduğu belirlenmiştir. Diyetisyen bireylerin SFKE’nden aldıkları puan 33,0±6,21, diğer meslek gruplarındaki bireylerin ise 34,3±8,83 olarak bulunmuştur. Diyetisyenlerde ortorektik olan bireylerin sıklığı %30,8 iken diğer meslek gruplarında bu sıklık %35,7’dir. Diyetisyenlerin %43,6’sı, diğer meslek gruplarındaki bireylerin ise 45,2’si egzersiz bağımlılığında risk grubu içerisindedir. Meslek grupları ve SFKE, ORTO-11, EBÖ-17 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0,05). Ortorektik olan bireylerin SFKE’nden aldığı puan 38,6±8,91, olmayanların ise 32,18±8,04 olarak bulunmuştur. SFKE ve ORTO-11 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0,05). ORTO-11 ve EBÖ-17 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki (p<0,05) bulunmakla birlikte aralarında anlamlı negatif ilişki bulunmuştur.
Sonuç: Bu çalışma sosyal fizik kaygısının ortoreksiya nervoza ve egzersiz bağımlılığına etkisi ile ilgili yapılan bilinen ilk çalışmadır. Ortoreksiya nervoza ve egzersiz bağımlılığı ile ilgili yapılan, bu bozuklukların temelinde yatan ve toplumu ne yönde etkilediğini belirten çalışmalar yetersizdir. Bu nedenle daha geniş ve kapsamlı çalışmalar bu konuların aydınlatılmasında etkili olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal fizik kaygısı, ortoreksiya, egzersiz bağımlılığı

Kaynakça

• Alvarenga, M. S., Martins, M. C. T., Sato, K. S. C. J., Vargas, S. V., Philippi, S. T. ve Scagliusi, F. B. (2012). Orthorexia nervosa behavior in a sample of Brazilian dietitians assessed by the Portuguese version of ORTO-15. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 17(1), 29-35.
• Arslantaş, H., Adana, F., Öğüt, S., Ayakdaş, D. ve Korkmaz, A. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin yeme davranışları ve ortoreksiya nervoza (sağlıklı beslenme takıntısı) ilişkisi: kesitsel bir çalışma. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(3), 137-144.
• Arusoğlu, G., Kabakçi, E., Köksal, G. ve Merdol, T. K. (2008). Ortoreksiya Nervoza ve Orto-11'in Türkçeye Uyarlama Çalışması. Turk Psikiyatri Dergisi, 19(3).
• Bamber, D.J., Cockerill, I.M., Rodgers, S., ve Carroll, D. (2003). Diagnostic criteria for exercise dependence in women. British Journal of Sports Medicine, 37(5), 393-400.
• Bratman, S., ve Knight, D. (2000). Orthorexia nervosa: Overcoming the obsession with healthful eating. Health Food Junkies. New York, USA: Broadway Books
• Cena, H., Barthels, F., Cuzzolaro, M., Bratman, S., Brytek-Matera, A., Dunn, T., ... ve Donini, L. M. (2019). Definition and diagnostic criteria for orthorexia nervosa: a narrative review of the literature. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 24(2), 209-246.
• Costa, C. B., Hardan-Khalil, K., ve Gibbs, K. (2017). Orthorexia nervosa: a review of the literature. Issues in mental health nursing, 38(12), 980-988.
• Deniz, B. Ç. (2019). Düzenli egzersiz yapan beslenme eğitimi alan ve almayan bireylerde karbonhidrat tüketimi ve beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi (Master's thesis, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Donini, L. M., Marsili, D., Graziani, M. P., Imbriale, M., ve Cannella, C. (2004). Orthorexia nervosa: a preliminary study with a proposal for diagnosis and an attempt to measure the dimension of the phenomenon. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 9(2), 151-157.
• Erdoğan, İ., Eryürek, S., ve Ünübol, H. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Görünüş Kaygısı Ve Yeme Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. International Journal of Social Science, 2(2), 85-94.
• Eriksson, L., Baigi, A., Marklund, B., Lindgren, E. C. (2008). Social Physique Anxiety And Sociocultural Attitudes Toward Appearance Impact On Orthorexia Test In Fitness Participants. Scandinavian Journal Of Medicine & Science In Sports. 18(3): 389-394.
• Hagger, M. S., ve Stevenson, A. (2010). Social physique anxiety and physical self-esteem: Gender and age effects. Psychology and Health, 25(1), 89-110.
• Hart, E. A., Leary, M. R., ve Rejeski, W. J. (1989). Tie measurement of social physique anxiety. Journal of Sport and exercise Psychology, 11(1), 94-104.
• Hausenblas, H. A., Nigg C. R., Downs, D. S., Fleming, D. S., ve Connaughton, D. P. (2002). Perceptions of exercise stages, barrier self-efficacy, and decisional balance for middle-level school students. The Journal of Early Adolescence, 22(4), 436-454.
• Kartal, F. T., Aykut, M. K. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Fizik Kaygısı ve Depresyonun Yeme Bozukluğu Riski ile İlişkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 47(2): 20-29.
• Levinson, C. A., ve Rodebaugh, T. L. (2012). Social anxiety and eating disorder comorbidity: The role of negative social evaluation fears. Eating behaviors, 13(1), 27-35.
• Mülazimoğlu-Balli, Ö., Koca, C., ve Aşçi, F. (2010). An examination of social physique anxiety with regard to sex and level of sport involvement. Journal of Human Kinetics, 26, 115-122.
• Öztürk, F., Hazar, M., Beyleroğlu, M., ve Çelikağ, G. (2018). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretmen adaylarının sosyal fizik kaygıları ve beden imgesinden hoşnut olma düzeyleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 33-42.
• Rocks, T., Pelly, F., Slater, G., ve Martin, L. A. (2017). Prevalence of exercise addiction symptomology and disordered eating in Australian students studying nutrition and dietetics. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 117(10), 1628-1636.
• Şengül, R., ve Hocaoğlu, Ç. (2019). Ortoreksiya nervoza nedir? Tanı ve tedavi yaklaşımları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14(2), 101-104.
• Tekkurşun Demir, G., ve Türkeli, A. (2019). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin egzersiz bağımlılığı ve zihinsel dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Journal Of Sports Sciences Researches, 4(1), 10-24.
• Tremelling, K., Sandon, L., Vega, G. L., ve McAdams, C. J. (2017). Orthorexia nervosa and eating disorder symptoms in registered dietitian nutritionists in the United States. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 117(10), 1612-1617.
• Vardar, E. (2012). Egzersiz Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(3), 163-173.
• World Health Organisation. Global database on body mass index: BMI classification. http://apps. who.int/bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html. Erişim tarihi: 22.10.2021.
• Yaşartürk, F., Çalık, F., Murat, K. U. L., Türkmen, M., ve Akyüz, H. (2014). Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulunda Okuyan Öğrencilerin Sosyal Fiziki Kaygı Durumlarının İncelenmesi. International Journal of Sport Culture and Science, 2(1), 863-869.
• Yeltepe, H., ve İkizler, H. (2007). Egzersiz bağımlılığı ölçeği-21'in Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Bağımlılık Dergisi, 8(1), 29-35.
• Yıldırım, İ., Yıldırım, Y., Ersöz, Y., Özkan, I., Saraçlı, S., Karagöz, Ş., ve Yağmur, R. (2017). Egzersiz bağımlılığı, yeme tutum ve davranışları ilişkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(1), 43-54.