KİLİKYA ERMENİ BARONLUĞUNUN ORTAÇAĞ ANADOLU TARİHİNDEKİ YERİ ÜZERİNE

Year 2018, Volume: 1 Issue: 1, 61 - 82, 15.03.2018

Ayşe Ayçiçek

Abstract

Doğu Roma
İmparatorluğu’nun Ermenilere uyguladığı tehcir politikası sonucu ortaya çıkan Kilikya
Ermeni Krallığı, Ermeni tarihinin en önemli parçalarından birisidir. Kilikya’daki
Ermeni hâkimiyeti daralıp genişlemekle birlikte yaklaşık üç yüzyıl sürmüş ve
döneminde bölgenin en önemli siyasi varlıklardan biri olmuştur.  Ermeniler, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve
Türkiye Selçukluları dönemlerinde, Müslim veya Gayrimüslim öteki Selçuklu vasalları
gibi iç yönetimden tamamen bağımsız olarak siyasal yaşamlarını devam
ettirmişlerdir. Kilikya Ermenileri özellikle Haçlılar ve Fransızlarla sıkı
ilişkiler kurarak Türklere karşı savaşmışlardır. Haçlıların da bölgede
zayıflamasıyla yayılmacı politika izleyen Memluklar tarafından bölgedeki
Kilikya Ermenilerinin varlıklarına son verilmiştir.

Keywords

Kilikya, Türkler

References

• KAYNAKÇA Aknerli Grigor, Moğol Tarihi, neşr.H. D. Andreasyan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1954. Anna Komnena, Alexiad, terc. Bilge Umar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1996. Andreasyan, Hrand D., “Türk Tarihine Aid Ermeni Kaynakları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, c. 1, sy. 2, İstanbul: 1950, ss. 401-438. Anonim Haçlı Tarihi, terc. Ergin Ayan, İstanbul: Karadeniz Dergisi Yayını, 2013. Azimî, Azimî Tarihi (Selçuklularla İlgili Bölümler), neşr. Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1980. Büchner, V. F.; “Sis”, İA, c. 10, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1979, ss. 708-712. Cahen, Claude; Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi, terc. Yaşar Yücel-Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988. Carpini, Johann De Plano; Moğol Tarihi ve Seyahatname 1245-1247, çev. Ergin Ayan, Trabzon: Derya Kitapevi, 2001. Chronique de Michel le Grand Patriarche des Syriens Jacobites terc.V. Langlois, Venise: 1868. Cöhce, Salim; “Ermenistan’ın Tarihi Coğrafyası ve Ermeniler”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 1, sy. 1a, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014, ss. 1-15. Demirer, Arif; “İdari ve Mali Alanda Ermeni-Moğol Münasebetleri”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, c. 2, sy. 2, Bartın: Bartın ve Yöresi Tarih-Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2015, ss. 65-75. Demirkent, Işın; “Haçlı Seferleri ve Türkler”, Türkler, c. 6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, ss. 651-668. _________; Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118), c. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990. Dumont, Paul; “1865 Tarihinde Güney-Doğu Anadolu’nun Islahı”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sy. 10-11, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1981, ss. 369-395. el-Belâzuri, Fütuh’ul-Buldân, çev. M. Fayda, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1987. Ersan, Mehmet; “Ermenilerin Çukurova’ya Yerleşmeleri”, Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Tatav Yayınları, 2001, ss.1-10. _________; “Türk-Ermeni İlişkileri (XI-XIII. Yüzyıllar)”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 2, sy. 1b, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014, ss. 161-203. Fazlullah, Reşîdüddin; Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı), çev. İsmail Aka-Mehmet Ersan-Ahmad Hesamipour, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013. Genceli Kiragos, “Ermeni Müverrihlerine Nazaran Moğollar”, Türkiyat Mecmuası, çev. E. Dalaurier, İstanbul: 1928, ss. 140-217. Gregory Ebûl-Farac (Bar Bebraeus); Abû’l-Farac Tarihi, terc. Ömer Rıza Doğrul, c. 1/2, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. Gökhan, İlyas; “Kilikya Ermeni Prensliği’nin Kuruluşu ve Türklerle İlişkileri”, Kahramanmaraş’ta Ermeni Sorunu Sempozyumu, Kahramanmaraş: 2002, ss. 68-77. _________; “Türkiye Selçukluları ile Kilikya Ermenileri Arasındaki Siyasi İlişkiler”, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi I, Nevşehir: 2012, ss. 70-108. _________; “XIV. Yüzyıllarda Kilikya Ermeni Prensliği ve Memluklarla İlişkiler (1300-1374)”, Ermeni Araştırmaları 2. Türkiye Kongresi Bildirileri, c. 1, Ankara: Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Ermeni Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2007, ss. 29-43. Gürün, Kamuran; Ermeni Dosyası, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1985. Hoca Saadettin Efendi, Tâcü’t-Tevârih, neşr. İ. Parmaksızoğlu, c. 4, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992. Honigmann, Ernest; Bizans Devletinin Doğu Sınırı, çev. F. Işıltan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970. _________; “Misis”, İA, c. 8. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1987, ss. 364-373. İbn Bîbî, el-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye, neşr. A. Sadık Erzi, c. 1, Ankara: Tük Tarih Kurumu, 1956. İbn ed-Devadârî, Kenz ed-Dürer ve Câmi’el-Ğurer, neşr. S. A. Aşûr, c. 7, Kahire: 1972. İbnü’l-Esîr, El-Kâmil Fi’t-Tarih, terc. Abdulkerim Özaydın, c. 2-6, İstanbul: Bahar Yayınları, 1989. İbnülibri, Ebülferec; Tarihi Muhtasarüddüvel, çev. Şerafeddin Yaltkaya, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941. İpek, Ali; “Malazgirt Zaferiyle Kilikya Ermeni Prensliklerine Açılan Yol”, Yeni Türkiye, sy. 60, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2014, ss. 279-292. Kalloshysn, Kevork; “Kilikya Ermeni Krallığının Doğuşu ve Çöküşü”, Yeni Türkiye, sy. 60, Ankara; Yeni Türkiye Yayınları, 2014, s. 1-7. Kaşgarlı, Mehlika Aktok; Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi, Ankara: Altıncıoğlu Matbaası, 1990. Kesik, Muharrem; “Türk-Ermeni İlişkileri Tarihinin İlk Safhaları”, Çeşitli Yönleriyle Türk-Ermeni İlişkileri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, ss. 3-23. Khoniates, Niketas; Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. Fikret Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995. Kırpık, Güray; “Birinci Haçlı Seferinde ve Kurtuluş savaşında Türk-Ermeni-Fransız Münasebetlerinin Benzer Yönleri”, Turkish Studies, c. 3, sy. 4, Ankara: 2008, s. 531-548. Kinnamos, Ioannes; Historia, çev. Işın Demirkent, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2001. Koçaş, Sadi; Tarih Boyunca Ermeniler ve Türk-Ermeni İlişkileri, Ankara: Altınok Matbaası, 1967. Külekçi, Cahit; “Türk-Ermeni Sosyal Münasebetleri”, Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014, ss. 15-55. Langlois, Victor; Eski Kilikya, çev. Rahmi Balaban, Mersin: Mersin Halkevi Yayınları, 1947. Müverrih Vardan, Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269), çev. H. D. Andreasyan, İstanbul: Tarih Semineri Dergisi, 1937. Nersesyan, D.; “The Kingdom of Cilicia Armenia”, The History of Crusades, c. 3, Londan: 1969, ss. 630-659. Ostrogorsky, George; Bizans Devleti Tarihi, çev. F. Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. Ramsay, W. M.; Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, terc. Mihri Pektaş, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1960. Runciman, S.; Haçlı Seferleri Tarihi, c. 1-2, terc. Fikret Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987. Sevim, Ali; Genel Çizgileriyle Selçuklu Ermeni İlişkileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983. Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mir’atü’z-Zamân fî târîhi’l-âyân’da Selçuklular, terc. Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011. Sparapet, Smbat; Smbat Sparapet’in Vekayinamesinden Parçalar (Ermeni Kaynaklarında Türkler ve Moğollar), çev. Mehmed Mürselov, İstanbul: Selenge Yayınları, 2007. Spuler, Bartold; İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1957. Sümer, Faruk; “Çukurova Tarihine Dair Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 1, sy.1, Ankara: 1963, ss. 1-98. Takiyuddin Ahmed bin Ali El-Makrizi, Kitabu’s-suluk li-mağrifeti düveli’l-muluk, c. 1-4, Kahire: y.y., 1957. Turan, Osman; Selçuklular zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984. Uras, Esat; Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul: Belge Yayınları, 1987. Urfalı Mateos, Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987. Ünal, Ahmet; “Eski Çağlarda Çukurova’nın Tarihi Coğrafyası ve Kizzuwatna (Adana) Krallığı’nın Siyasi Tarihi”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 15, sy. 3, Adana: 2006, ss. 15-44. Vahram’s Chronicle of Armenian Kingdom in Cilicia during the Time of the Crusades, terc. C. F. Neumann, London: 1831. Willermus Tyrennis’in Haçlı Kroniği (1143-1163), terc. Ergin Ayan, Ankara: Karadeniz Dergisi Yayınları, 2009. Yinanç, M. Halil; Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1944. Yinanç, Refet; Dulkadir Beyliği, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989. _________; “Selçuklular ve Osmanlıların İlk Dönemlerinde Ermeniler”, Ermeni Olayları Sempozyumu (Van-Bitlis-Muş), Van: 1986, ss. 93-97.