Abstract
Feqîyê Teyran, klasik Kürt edebiyatının kurucularından biridir. Kendisini ve eserlerini zamanının diğer klasik şairlerinden ayıran tüm klasik Kürt şairleri arasında kendine özgü bir tarzı ve yöntemi vardır. Çağdaş şairlerin aksine, şiirlerini divan dilinde (eski Kürtçe kitapların yazıldığı sert dil) değil, halk diliyle yazdı. Şiir yazma yöntemi ve tarzı, diğer çağdaş şairlerden farklıdır. O kafiye ve azruz ölçüsüne bağlı kalmadı ve anlam, içerik, amaç ve düşüncelerini onlar için feda etmedi. Feqî kurmanci kaside ustasıdır. Şiirleri arasında gazel, mesnevi ve diğer klasik şiir türleri yoktur. Tüm şiirlerinde takma adını kullanır, şiirlerinin bir çoğunun tarihlerini yazdığı gibi bazılarında mekana da rastlamak mümkündür.Şiirlerini araştırarak, hayatını, yaşadığı yerleri, yaşam süresi ve tarihi hakkında pek çok bilgi edilebilir. Bu yazıda şiir tarzı ele alınacaktır. Henüz kimse tarafından atıfta bulunulmamış olan bu tarzını tanımlamak çok önemlidir. Bu yazıda Feqi›nin şiirlerini taradık, şiirlerinde kullandığı özellikleri tek tek belirledik ve tarzını şiirleriyle ortaya çıkarmaya çalıştık. Bunu akademik araştırmalarla, kültürel eserlerle ve edebi eserlerde üslupla ilgili kaynaklarla yaptık. Bu makale bir giriş, Feqi›nin hayatının bir özeti ve yirmi iki başlık ve sonuçtan oluşmaktadır. Her başlıkta Feqi›nin eserlerini zamanının şairlerinin eserlerinden ayırabilecek özelliklerle sunduk ve her başlık için şiirlerinden bazı bölümler inceledik. Şiirlerinin içeriğinin yardımıyla Feqi›nin belirli bir stile sahip olduğunu ve tarzının ondan sonraki şairleri de etkilediğini ve şiir yazma yöntemlerinde ondan ilham aldığı sonucuna vardık. Bu başlıklardan sonra ise yararlandığımız kaynaklar ve sonuç bölümü yer almaktadır.
References
- Abdulrreqîb Yûsif, Șaîrên Klasîkên Kurd, ji Weșanên Jîna Nû, Uppsala 1988.
- Abdurrahman Adak, Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, Nûbihar, Sitenbol, 2013
- Arșîva A. Jaba, Mecme’a ‘Xezelîyatêd Șu’erayêd Kurmancan, “Qewlê Zenbîlfiroș”, Gufteyê Feqîyê Teyran.
- Arşîva pirtûkxan Berlînê, destnivîsa helbestên Feqîyê Teyran Bedî‘ ve Qafîye ve ‘Erûz, kitabê dersî, dewreyê Debîristan, sal 1354 hș.
- Ebdullah Ibrahîmî, Ferhengî Farsî- Kurdî Kawe, Dezgay Aras, Hewlêr 2012.
- Ebdurrehman Șerefkendî, Hejar, Dîwana Melayê Cizîrî, Intișarat-ê Sirûş, Tehran 1361,
- Elî Ekber, Dêhxuda, Lu’xetname, Reddul’ecuz’elessedir Hejar Mukrîyanî, Ferhengî Kurdî –Farsî Henbaneborîne, Intișarat-ê Sirûș, Tehran, 1369, hș.
- Hesen-ê Enverî, Ferheng-ê Bozorg-ê Soxen, çap-ê Dovum, Tehran 1382 hș r. 4016 “sebk”
- Izzedîn Mustefa Resûl, Jîyan û Berhemî Șa’îran: Feqê Teyran, ‘Elî Berdeșanî, Bextiyar Zîwer, Be’xda 1980.
- Kemaledîn Huseyn-ê Va’iz-ê Kașefî-yê, Sebiziwarî, Bedayi’ul-Efkar Fî Senayi’ul- Eș’ar, Tehran 1369, hș.
- Kemaledîn Huseyn-ê Va’iz-ê Kașefî-yê, Sebiziwarî, Bedayi’ul-Efkar Fî Senayi’ul- Eș’ar, Tehran 1369, hș.
- Keșkûla helbestên Kurmancî, destnivîs, pirtûkxana bajarê Berlînê,(SBB) Mêjûy Edebî Kurdî, Marif Xezneda, Hewlêr 2010
- Muhemed Huseyn-ê Gurganî, Ibda’ulbedayi‘, Vezaret-ê Ferheng ve Irșad-ê Islamî, Tebrîz, 1377 hș.
- Muhemed Teqî, Behar, Sebkșonasî, Cild Evvel, Intișarat-ê Emîr Kebîr, Çap-ê Çeharom, Sal 2535 Șahenșahî/1976 Z.
- Omer Farûqî, “Feqîyê Teyran”, Weșanên Sellahedînê Eyyûbî, Kovara Sirwe, hejmar 8, Ûrmîye, Sala 1365 hș.
- Ordîxanê Celîl- Celîlê Celîl, Zargotina Kurda II, çapa Sêyem Amed 2013.
- Ordîxanê Celîl- Celîlê Celîl, Zargotina Kurda II, çapa Sêyem Amed 2013
- P. Cîhanî, Șiroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî, Nûbihar, Çapa Duyem Istanbol, 2013.
- Se’îd Dêreşî, Dîwana Feqîyê Teyran, Weșanên Sipîrêz, Duhok 2005.
- Se’îd Dêreşî, Dîwana Feqîyê Teyran weşanên Lîs, Dîyarberkir, 2011.
- Șemseddîn Muhemed Ibni Qeys-Elrazî, Elmu’cem Fî Me’ayiri Eș’aril-’Ecem, Beyrût, 1909,
- Șemseddîn Muhemed Ibni Qeys-Elrazî, Elmu’cem Fî Me’ayiriEș’aril-’Ecem, Beyrût, 1909
- Sîrûs, Șemîsa, Kulîyat-ê Sebkșonasî, Intișarat-ê Firdews, Çapê Dovum, Tehran,1373 hș.
- Sîrûsê Şemîsa, Enwa’ê Edebî, Intișarat-ê Ba’x-ê Ayîne,Tehran 1370.hș.
- https://www.almaany.com/fa/dict/ar-fa/%D8%A5%D9%83%D9%92%D9%8 1%D9%8E%D8%A7%D8%A1/
Abstract
References
- Abdulrreqîb Yûsif, Șaîrên Klasîkên Kurd, ji Weșanên Jîna Nû, Uppsala 1988.
- Abdurrahman Adak, Destpêka Edebîyata Kurdî ya Klasîk, Nûbihar, Sitenbol, 2013
- Arșîva A. Jaba, Mecme’a ‘Xezelîyatêd Șu’erayêd Kurmancan, “Qewlê Zenbîlfiroș”, Gufteyê Feqîyê Teyran.
- Arşîva pirtûkxan Berlînê, destnivîsa helbestên Feqîyê Teyran Bedî‘ ve Qafîye ve ‘Erûz, kitabê dersî, dewreyê Debîristan, sal 1354 hș.
- Ebdullah Ibrahîmî, Ferhengî Farsî- Kurdî Kawe, Dezgay Aras, Hewlêr 2012.
- Ebdurrehman Șerefkendî, Hejar, Dîwana Melayê Cizîrî, Intișarat-ê Sirûş, Tehran 1361,
- Elî Ekber, Dêhxuda, Lu’xetname, Reddul’ecuz’elessedir Hejar Mukrîyanî, Ferhengî Kurdî –Farsî Henbaneborîne, Intișarat-ê Sirûș, Tehran, 1369, hș.
- Hesen-ê Enverî, Ferheng-ê Bozorg-ê Soxen, çap-ê Dovum, Tehran 1382 hș r. 4016 “sebk”
- Izzedîn Mustefa Resûl, Jîyan û Berhemî Șa’îran: Feqê Teyran, ‘Elî Berdeșanî, Bextiyar Zîwer, Be’xda 1980.
- Kemaledîn Huseyn-ê Va’iz-ê Kașefî-yê, Sebiziwarî, Bedayi’ul-Efkar Fî Senayi’ul- Eș’ar, Tehran 1369, hș.
- Kemaledîn Huseyn-ê Va’iz-ê Kașefî-yê, Sebiziwarî, Bedayi’ul-Efkar Fî Senayi’ul- Eș’ar, Tehran 1369, hș.
- Keșkûla helbestên Kurmancî, destnivîs, pirtûkxana bajarê Berlînê,(SBB) Mêjûy Edebî Kurdî, Marif Xezneda, Hewlêr 2010
- Muhemed Huseyn-ê Gurganî, Ibda’ulbedayi‘, Vezaret-ê Ferheng ve Irșad-ê Islamî, Tebrîz, 1377 hș.
- Muhemed Teqî, Behar, Sebkșonasî, Cild Evvel, Intișarat-ê Emîr Kebîr, Çap-ê Çeharom, Sal 2535 Șahenșahî/1976 Z.
- Omer Farûqî, “Feqîyê Teyran”, Weșanên Sellahedînê Eyyûbî, Kovara Sirwe, hejmar 8, Ûrmîye, Sala 1365 hș.
- Ordîxanê Celîl- Celîlê Celîl, Zargotina Kurda II, çapa Sêyem Amed 2013.
- Ordîxanê Celîl- Celîlê Celîl, Zargotina Kurda II, çapa Sêyem Amed 2013
- P. Cîhanî, Șiroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî, Nûbihar, Çapa Duyem Istanbol, 2013.
- Se’îd Dêreşî, Dîwana Feqîyê Teyran, Weșanên Sipîrêz, Duhok 2005.
- Se’îd Dêreşî, Dîwana Feqîyê Teyran weşanên Lîs, Dîyarberkir, 2011.
- Șemseddîn Muhemed Ibni Qeys-Elrazî, Elmu’cem Fî Me’ayiri Eș’aril-’Ecem, Beyrût, 1909,
- Șemseddîn Muhemed Ibni Qeys-Elrazî, Elmu’cem Fî Me’ayiriEș’aril-’Ecem, Beyrût, 1909
- Sîrûs, Șemîsa, Kulîyat-ê Sebkșonasî, Intișarat-ê Firdews, Çapê Dovum, Tehran,1373 hș.
- Sîrûsê Şemîsa, Enwa’ê Edebî, Intișarat-ê Ba’x-ê Ayîne,Tehran 1370.hș.
- https://www.almaany.com/fa/dict/ar-fa/%D8%A5%D9%83%D9%92%D9%8 1%D9%8E%D8%A7%D8%A1/
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Publication Date | December 30, 2019 |
| Published in Issue | Year 2019 Volume: 5 Issue: 10 |
