Bu çalışma yazarın, 18. yüzyılda kaleme aldığı mecmuasında rastlanan ben-anlatıları nitelikli notlarına odaklanmaktadır. Yazar Molla Mustafa (1730 civarı – 1809) mecmuasında yaşadığı zamanın Saraybosna'sında meydana gelen bazı toplumsal olaylar, doğa olayları gibi çeşitli konulara yer vermiştir. Bununla paralel olarak mecmuanın ikinci bölümünde vefat eden Saraybosna sakinlerini kronolojik olarak kaydetmiştir ki bu iki bölüm – olup bitenler (vakayiname) ile ölümler (vefeyat) – eserinin en büyük kısmını oluşturmaktadır. Bundan önceki çalışmalarda Molla Mustafa'nın kaleme aldığı notların; 18. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'nun bir bölgesinde günlük yaşamı nasıl hafızada korudukları gösterilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışmanın amacı, öncelikle kendi kendinden bahsettiği notlarını okuyarak Molla Mustafa'nın kimliğini mümkün olduğu ölçüde tanımaktır. Yazarın tasavvuf ilmiyle uğraşmaya kendini ne nekadar verdiği gösterilmektedir. Molla Mustafa'nın dünyaya bakışının, onun iç dünyasının, tasavvuf öğretileriyle belirlendiğine işaret eden doğa olayları konulu birçok notlara rastlanmaktadır. Kendisinin günlük yaşamda insanlara karşı davranışlarına, yaptığı işlere karşı tutumuna dair bilgi içeren notlar – bir camide imam ve hatip idi, aynı zamanda bir kâtib-i âm olarak da çalışmıştır – iç ve dış yaşamını denge içinde tutmaya çalışan bir kişiyi ortaya çıkarmaktadır. Daha sonra çalışmada Molla Mustafa'nın toplumsal olaylara ve insanların davranışlarına ilişkin kendi yorum ve görüşlerini dile getirdiği notlar üzerine odaklanmaktadır. Yazarın, kendi sufi kimliğiyle yaşadığı zaman ve ortamda hangi olayların kayda geçirilmesini önemli gördüğü, hangi olaylar ve insan davranışları hakkında kendi görüşünü kâğıda aktardığı, bu notlarda kendini nasıl sunduğu ve konumlandırdığı irdelenmektedir. Sonuçta o zaman insanının topluma ve temel insani değerlere karşı tavrını nasıl ifade ettiğine dair bazı genel gözlemler ileri sürülmektedir.
The paper explores Mulla Mustafa Basheski’s notes (mecmua) from the 18th century which have a character of self-narratives. In his notes, Mulla Mustafa Basheski recorded (c. 1730-1809) information on different topics about everyday life in Sarajevo during his lifetime, such as descriptions of various events and natural phenomena. In the second part of mecmua, he chronologically recorded names of the deceased citizens of Sarajevo. Therefore, these two parts of mecmua—recorded events (vakayiname) and obituary notes (vefeyat) comprise the majority of the content of his opus. In previous scholarly research on Mulla Mustafa Basheski’s notes it was illustrated how they keep record of the 18th century everyday life in one part of the Ottoman Empire.
The primary aim of this paper is to, as much as it is possible, get acquainted with the identity of Mulla Mustafa Basheski by reading his notes about himself. To which degree the author was dedicated to studying Islamic mysticism (tasavvuf) will also be discussed. A great number of his notes about natural phenomena indicate that the author’s worldview and his inner life were determined by the teachings of tasavvuf. The notes that contain information about Mulla Mustafa Basheski’s conduct in everyday life and his work ethics—he served as an imam and a hatib in one mosque while also working as a public scribe—reveal that he was an individual who was striving to maintain his inner and outer life balance. The paper then focuses on the notes in which Mulla Mustafa Basheski expresses his commentaries and views about social events and human behaviour. Therefore, it will be observed which events in his surroundings the author deemed significant as a Sufi, or relevant to be recorded, about which events and actions of people he gave his opinion, how he represented himself in the notes, and what was his stance towards the content recorded. Concluding and general remarks are given about how an individual living in the 18th century expressed attitude towards the society and fundamental human values.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Historical Studies (Other) |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2024 |
Submission Date | February 24, 2024 |
Acceptance Date | April 4, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Volume: 2 Issue: 1 |