Erken Çocuklukta Bilişsel Gelişimin Değerlendirilmesinde Kullanılan Araçlar

Year 2022, Volume: 5 Issue: 9, 78 - 96, 30.06.2022

Arzu Özyürek , Elif Sultan Korkut , Emrullah Can Yavuz

https://doi.org/10.36731/cg.976419

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmada, erken çocukluk dönemindeki çocukların bilişsel gelişimini değerlendirmede kullanılan ölçme araçları ele alınmıştır. Doküman inceleme yoluyla derlenen ölçme araçları algı, bellek ve üst bilişsel beceriler, dikkat, düşünme, problem çözme, yürütücü işlevler, zekâ ve zihin kuramı becerilerinin değerlendirilmesine yönelik ölçekler başlıkları altında incelenmiştir. Algı alanında işitsel ve dokunsal algı vb. duyuları kapsayan ölçme araçları; bellek alanında belleğin alt bileşenlerine yönelik ölçme araçlarına gereksinim olduğu görülmüştür. Üst bilişsel beceriler, dikkat, düşünme, yürütücü işlevler, zekâ ve zihin kuramı alanında erken çocukluk dönemine yönelik araçların geliştirilmesine gereksinim olduğu düşünülmüştür. Problem çözme alanında geliştirilmiş Türk kültürüne uygun ölçeklerin ise diğer alanlara göre daha yeterli olduğu görülmüştür. Genel olarak bilişsel gelişim alanındaki ölçüm araçlarının daha çok yurt dışında geliştirilmiş ve Türkçe’ye uyarlanmış araçlar olduğu, Türkiye örnekleminde geliştirilecek ve performansa ve yetişkin değerlendirmelerine dayalı hem formal hem de informal değerlendirmelerin bir arada yapılarak daha güvenilir veriler elde edilecek araçlara gereksinim olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

Bilişsel gelişim, erken çocukluk dönemi, ölçme ve değerlendirme

The Tools That Used to Evaluate of Cognitive Development in Early Childhood

Abstract

In this study, measurement tools used to evaluate the cognitive development of children in early childhood are discussed. Measurement tools compiled through document review were examined under the headings of scales for the assessment of perception, memory and metacognitive skills, attention, thinking, problem solving, executive functions, intelligence and theory of mind skills. Measurement tools covering auditory and tactile perception senses in the field of perception; it has been seen that measurement tools for the sub-components of memory are needed in the memory area. It is thought that there is a need to develop tools for early childhood in the fields of metacognitive skills, attention, thinking, executive functions, intelligence and theory of mind. It was seen that the scales suitable for Turkish culture developed in the field of problem solving were more sufficient than other fields. In general, it has been observed that the measurement tools in the field of cognitive development are mostly developed abroad and adapted to Turkish. It has been concluded that there is a need for tools to be developed in the Turkish sample and to obtain more reliable data by making both formal and informal evaluations based on performance and adult evaluations together.

Keywords

Cognitive development, early childhood, assessment and evaluation

References

• AÇEV (2017). Türkiye’de 0-6 yaş çocuğun durumu. Erişim: https://www.acev.org/directory/turkiyede-0-6-yas-arasi-cocugun-durumu/.
• Afat, N. (2013). Çocuklarda üstün zekânın yordayıcı olarak ebeveyn tutumları. Hasan Ali Yücel Egitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 155.
• Akaroğlu, E. G. ve Dereli, E. (2012). Okul öncesi çocukların görsel algı eğitimlerine yönelik geliştirilmiş eğitici oyuncakların çocukların görsel algılarına etkisi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(1), 201-222.
• Aktamış, H. ve Uça, S. (2014). Motivasyonel, bilişsel ve bilişüstü yeterlilikler ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. İlköğretim Online, 9(3), 980-989.
• Altıntaş, M. (2014). Çocuklar için zihin kuramı test bataryasının 4-5 yaş Türk çocuklarına uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Anlar B., Bayoğlu B. ve Yalaz K. (2009). DENVER II gelişimsel tarama testi Türk çocuklarına uyarlanması ve standardizasyonu. Ankara.
• Aral, N., Baran, G., Bulut, Ş. ve Çimen, S. B. (2001). Çocuk Gelişimi-I, İstanbul: Ya-Pa.
• Arslan, A. (2012). 6 yaş grubu çocuklarda genel problem çözme becerilerini değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Arslan-Çiftçi, H. (2020). Çocukluk dönemi yürütücü işlevler envanterinin 48-72 aylık çocuklar için geçerlik ve güvenirlik çalışması ve okul öncesi yürütücü işlevler eğitim Programı’nın etkililiğinin incelenmesi. Doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aral, N. ve Ayhan, A. B. (2016). Frostig görsel algı testinin Türkçeye uyarlanması. The Journal of Academic Social Science Studies, 50, 1-22.
• Aslan A. E. (2001). Torrance Yaratıcı Düşünce Testi Türkçe versiyonu. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14, 19-40.
• Atkinson, R. L., Atkinson, R. C., Smith, E. E. ve Nolen, S. (1999). Psikolojiye giriş. (Çev.: Y. Alogan) Ankara: Arkadaş.
• Aydın, U. ve Ubuz, B. (2010). Bilişüstü yetiler envanterinin Türkçeye uyarlanması: geçerlilik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(157), 30-45.
• Aydoğan, Y. ve Özyürek, A. (2020). The relationship between problem-solving skills and memory development in preschool children. Journal of History Culture and Art Research, 9(3), 43-54. Bacanlı, H., (2002). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel.
• Başaran, N. (2006). Erken öğrenme becerileri değerlendirme aracının Tokat örnekleminde 48-66 aylık Türk çocuklarına uyarlanması. Yüksek lisans tezi Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bee, H. ve Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (Çev.: O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs.
• Bildiren, A. ve Bilgen, Ö. B. (2019). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocuklar için aday bildirim ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 269-289.
• Bildiren, A., Kargın, T. ve Korkmaz, M. (2017). Renkli progresif matrisleri testi’nin 4-6 yaş aralığında güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 7(1), 19-38.
• Bildiren, A. ve Korkmaz, M. (2018). TONİ-3 zekâ testinin üstün yetenekli çocuklarda güvenirlik ve geçerlilik incelemesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(3), 403-421.
• Bilgiç, Ş. ve Kandır, A. (2019). Erken Düşünme Becerileri Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 50-62.
• Bjorklund, D. F. (2021). Çocuklar Nasıl Düşünür? Bilişsel Gelişim ve Bireysel Farklılıklar (Çev. Ed.: M. Sayıl). Ankara: Nobel.
• Bredekamp, S. (2015). Erken Çocukluk Eğitiminde Etkili Uygulamalar (Çev. Ed.: H.Z. İnan ve T. İnan). Ankara: Nobel.
• Can Yaşar, M. ve Kaya, Ü.Ü. (2017). Türkiye’de 0-36 ay bebek/çocuk profili. (Ed.: A. Köksal Akyol), ss.: 53-85. Erken çocukluk döneminde gelişim I 0-36 ay. Ankara: Anı.
• Carlson, S. M. (2005). Developmentally sensitive measures of executive function in preschool children. Developmental Neuropsychology, 28(2), 595-616.
• Çelik, C., Yiğit, İ. ve Erden, G. (2015). Wechsler çocuklar için zekâ ölçeği geliştirilmiş formunun doğrulayıcı faktör analizi: normal zihinsel gelişim gösteren çocukların oluşturduğu bir örneklem. Türk Psikoloji Yazıları, 18(35), 21-29.
• Çelik, S. (2004). Kentte ve köyde yaşamakta olan 7-9 yaş çocuklarının bellek ve yönetici İşlevlerinin karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Demirci, A. ve Kartal, M. (2012). Çocukluk dönemine ait önemli bir sorun: Gelişme geriliği ve erken tanının önemi. The Journal of Turkish Family Physician, 3(4), 1-6.
• Demiroğlu Memiş, A. ve Dağ, S., (2019). Gelişimsel görsel algı testi-3: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(40), s. 97-116.
• Dereli-İman, E. (2013). Çocuklar için sosyal problem çözme ölçeğinin 6 yaş grubu için Türkiye uyarlaması ve okul öncesi davranış problemleri ile sosyal problem çözme becerileri arasındaki ilişkiler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 479-498.
• Düzen, E., Şahin, N., Raven J. ve Raven, J.C. (2007). The standard progressive matrices in Turkey. Uses and Abuses of Intelligence: Studies Advancing Spearman and Raven’s Quest for Non-Arbitrary Metrics içinde (ss. 336-352).
• Emre Bolattaş, D. ve Yıldız Bıçakçı, M. (2018). Çocuk gelişimini değerlendirmede biçimsel olmayan yöntemler (standardize olmayan yöntemler) (Ed.: P. Bayhan), ss.: 104-137. Gelişimsel Değerlendirme. Ankara: Hedef CS.
• Ercan, Z. G. ve Aral, N. (2011). Beery-buktenica gelişimsel görsel-motor koordinasyon testinin altı yaş (60-72 ay) Türk çocuklarına uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41,136-145.
• Ergül, C., Çağla, Ö.Y. ve Ergül, D. (2018). 5-10 Yaş Grubu Çocuklara Yönelik Geliştirilmiş Çalışma Belleği Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirliği. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14, 187-214.
• Evirgen, N., Kayhan, E., Erden, G. (2015). Gesell gelişim figürleri'nin anasınıfı çocuklarında güvenirliğine yönelik bir ön çalışma. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre Kitabı.
• Girli, A. ve Tekin, D. (2010). Investigating false belief levels of typically developed children and children with autism. ProcediaSocial and Behavioral Sciences, 2 (2),1951-1954.
• Gözüm, A. İ. C. ve Kandır, A. (2018). Beş yaş çocuklar için frankfurter konsantrasyon testinin (Frankfurter Test Für Funjahrıge Konzentratıon-Ftf-K) güvenirlik çalışması. Değişen Dünya, 57-66.
• Gözün Kahraman, Ö. (2012). Zihin kuramına dayalı eğitim programının 48-60 aylık çocukların bilişsel bakış açısı becerileri ve prososyal davranışları üzerindeki etkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Hyman, S. L., Levy, S. E. ve Myers, S. M. (2020). Identification, evaluation, and management of children with autism spectrum disorder. Pediatrics, 145(1), 1-64.
• https://qbi.uq.edu.au/brain-basics/memory/types-memory .(2019). Types of memory. Queensland Brain Institute, Australia. 01.07.2021.
• Irak, M. (2012). Üstbiliş ölçeği çocuk ve ergen formunun Türkçe standardizasyonu, kaygı ve obsesif-kompülsif belirtilerle ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 23(1), 47-54.
• Işıkoğlu Erdoğan, N. ve Canbeldek, M. (2017). Erken çocukluk eğitiminde ölçme ve değerlendirme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 1306-1327.
• İvrendi, A., Erol, A. ve Atan, A. (2018). 5-6 yaş çocuklarına yönelik geometri ve uzaysal algı testinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 26 (6), 1823-1833.
• Kaçamak, D. (2016). Okul öncesi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu: uyku, mizaç, sosyal biliş, yürütücü işlevler ve gelişimsel basamakların değerlendirilmesi ve aile eğitiminin semptom değişimine etkilerinin araştırılması. Doktora tezi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, İzmir.
• Kalkan, A. ve Arslan, M. (2015). Okul öncesi dönemine yönelik görsel algılama ölçeğinin (GAÖ) geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama. 11(4), 1369-1391.
• Kaner, S., Büyüköztürk, Ş. ve İşeri, E. (2013a). Conners anababa dereceleme ölçeği-yenilenmiş kısa: türkiye stardardizasyon çalışması. Noropsikiyatri Arşivi, 50(2), 100-109.
• Kaner, S., Büyüköztürk, Ş.ve İşeri, E. (2013b). Conners öğretmen dereceleme ölçeği-yenilenmiş kısa: Türkiye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(167), 81-97.
• Kapci, E.G., Uslu, R. ve Kücüker, S. (2006). 0-6 yaş Türk çocuklarında “erken gelişim evreleri ölçeği ve “erken gelişim evreleri: sosyal-duygusal gelişim ölçeğinin uyarlanması.
• Kaplan, A., ve Duran, M. (2016). Ortaokul öğrencilerine yönelik matematiksel üstbiliş farkındalık ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 1-17.
• Karadağ, F., Demirtaş, F.Y. ve Yıldız, T. (2017). 5-6 yaş çocuklar için felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünmenin değerlendirilmesi ölçeğinin geliştirilmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 9 (4), 1025-1037.
• Karakelle, S. ve Saraç, S. (2007). Çocuklar için üst bilişsel farkındalık ölçeği (ÜBFÖ-Ç) A ve B formları: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87-103.
• Kardaş, N., Anagün, Ş. S. ve Yalçınoğlu, P. (2014). Problem çözme envanterini ilköğretim öğrencilerine uyarlama çalışması: doğrulayıcı faktör analizi sonuçları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51),182 194.
• Kavlak, K. A. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin Matematik Problemi çözme ve Kurma süreçlerindeki üstbilişsel Becerilerinin İncelenmesi ve Karşılaştırılması. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, M., Arslan, S., Tadeu, P. ve Demir, S. (2013). Problem solving scale (pss-tr): A study of validity and reliability of the Turkish version. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 106, 2125-2130.
• Kılıç B. G., Koçkar. A. İ., Irak M., Şener Ş. ve Karakaş, S. (2002a). Görsel işitsel sayı dizileri testi B formu kullanılarak ölçülen bellek uzamının 6-11 yaş grubu öğrencilerde gelişimi. 3P Dergisi, 10, 243-254.
• Kılıç, B. G., Koçkar, A. İ., Irak, M., Şener, Ş. ve Karakaş, S. (2002b). Stroop testi TBAG formunun 6-11 yaş grubu çocuklarda standardizasyon çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(2), 86-99.
• Kılıç-Yülü, B. (2019). 3-5 yaş grubu çocuklara yönelik zihin kuramı ölçeğinin geliştirilmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kılıç, C. ve Tonga, Z. (2018). Zekâ ve insan (Ed.: M. Yapıcı), ss.: 189-216. Doğumdan Ölüme Psikolojik Süreçler-Psikoloji. Ankara: Eğiten Kitap.
• Kol, S. (2011). Erken çocuklukta bilişsel gelişim ve dil gelişimi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-21.
• Korkmaz, M., Bildiren, A., Demiral, N. ve Çulha, D. G. (2018). TONI-3 sözel olmayan zekâ testinin 6-11 yaş örneklemi norm ve standardizasyon çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19, 76-83.
• Mcafee, O. ve Leong, D. J. (2012). Erken çocukluk döneminde gelişim ve öğrenmenin değerlendirilmesi ve desteklenmesi (Çev. Ed.: B. Ekinci). Ankara: Nobel.
• Meral Kılıç, K. (2018). Bellek: Unutmanın hafifliği mi hatırlamanın ağırlığı mı? (Ed.: M. Yapıcı), ss.: 147-172. Doğumdan Ölüme Psikolojik Süreçler-Psikoloji. Ankara: Eğiten Kitap.
• Metin, Ş. ve Aral, N. (2013). Motor beceriden bağımsız görsel algı testi-3: geçerlik güvenirlik çalışması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 57-72.
• Mutlu, E. (2010). Erken çocukluk dönemindeki çocukların (60-72 ay) düşünme düzeylerinin ve okul öncesi öğretmenlerinin düşünme eğitimi ile ilgili tutumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Namlu, A. G. (2004). Bilişötesi öğrenme stratejileri aracının geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması, Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 123-136.
• Obalı, H. (2018). 61-72 Aylık Çocukların Bellek Gelişimine Bilgisayar Animasyonlarıyla Verilen Bellek Eğitiminin Etkisi. Doktora tezi, Gazi üniversitesi, Ankara.
• Oğuz, V., Akyol, A. K. (2015). Problem çözme becerisi ölçeği (PÇBÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova University Faculty of Education Journal, 44(1).
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Özyürek, A. (2010). Beş yedi yaş grubu çocuklar için problem çözme ölçeği geliştirme süreci. II. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi içinde (s.859-868).
• Özalp Yılmaz, E. (2015). Yaratıcı düşünme testi-resim üretme Türkçe versiyonu. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özdil, G. (2008). Kişilerarası problem çözme becerileri eğitimi programının okulöncesi kurumlara devam eden çocukların kişilerarası problem çözme becerilerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Özgüven, İ. E. (2012). Bireyi Tanıma Teknikleri. Ankara: Nobel.
• Özkubat, U., Özmen, E. R. (2020). Matematik problemi çözmede üstbilişsel deneyim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(31), 3958-3984.
• Özsoy, G. (2006). Problem Çözme ve Üstbiliş. Gazi Üniversitesi Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi bildiri kitabı içinde (s. 235-245). Ankara.
• Özyürek, A. (2020). Çocuklarda gelişim ve öğrenme (Ed.: N. Aral) Çocuk Gelişimi Uygulamaları, ss.: 4-33. Erzurum: Atatürk Üniversitesi AÖF Yayını.
• Özyürek, A. (2021). Çocukluk döneminde büyüme ve gelişmeye genel bakış (Ed.: T. Özmen ve A. Özyürek), ss.: 47-74. Çocuklarda Hareket Gelişimi ve Desteklenmesi. Ankara: Nobel.
• Perry, G. (2006). Infant and toddler development and responsive program planning: a relationship-based approach. YC Young Children, 61(3), 96.
• Pınarcık, Ö., Özözendanacı, M. ve İkiz, S. (2018). Duyum ve algısal süreçler (Ed.: M. Yapıcı), ss.: 95-118. Doğumdan Ölüme Psikolojik Süreçler-Psikoloji. Ankara: Eğiten Kitap.
• Posner, M. I., Rothbart, M. K. ve Sheese, B. E. (2007). Attention genes. Developmental science, 10(1), 24-29.
• Sağlam, M. (2018). Bilişsel gelişim. (Ed.: N. Aral ve Z. F. Temel), ss.: 172-197. Çocuk Gelişimi. Ankara: Hedef CS.
• Saraç, S., Karakelle, S. ve Whitebread, D. (2019). Okul öncesi çocuklar için bağımsız öğrenme davranışları ölçeği 3-5 (BÖD 3-5): Türkçe formu için geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 18(3), 1093-1106.
• Savasır, I., Sezgin, N. ve Erol, N. (2004). Ankara gelişim tarama envanteri el kitabı. Ankara.
• Senemoğlu, N. (2020). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya (27. bs.). Ankara: Anı.
• Sönmez, V. (2000). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Ankara: Anı.
• Şahin, G. ve Arı, R. (2017). Nesne seçiminde esneklik görevi (Nseg): geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 12(25), 721-736.
• Tagay, Ö. (2016). Oul öncesi eğitimde çocuğu tanımanın önemi (Ed.: A. Önder), ss.: 1-8. Okul Öncesi Dönemde Çocukları Değerlendirme ve Tanıma Teknikleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Taşkın Gökçe, T. G. ve Kandır, A. (2019). Erken çocukluk döneminde yönetici işlevlerin gelişimi ve değerlendirilmesi ile ilgili Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmaların incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 529-546.
• Taymaz-Sarı, O. (2014). Zihin Kuramı ve Pratik Uygulamalar. Ankara: Eğiten Kitap.
• Taymaz-Sarı, O. (2011). Zihin Kuramı Hikâyeleri Testi'nin Türk çocuklarına uyarlanması ve okul öncesi dönemdeki normal gelişim gösteren, zihin engelli ve otizmli çocukların zihin kuramı gelişimlerinin karşılaştırılması. Doktora tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Temel, F., Ersoy, Ö., Avcı, N. Turla, A. (2005), Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı “GEÇDA”. Ankara: Rekmay.
• Tozduman Yaralı, K. (2019). Okul öncesi çocukların eleştirel düşünme becerilerine öyküleştirme yöntemine dayalı eğitim programının etkisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Trawick-Swith, J. (2013). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim (Çok Kültürlü Bir Bakış Açısı). 5. Basım. (Çev. Ed.: B. Akman), Ankara: Nobel.
• UNICEF (2017). Early Moments Matter for every child. Erişim: https://www.unicef.org/media/files/UNICEF_Early_Moments_Matter_for_Every_Child_report.pdf.
• Usta, A. Ö. (2016). Sözel bellek süreçleri testinin 6, 7, 8, 9 yaş grubu çocuklarda normatif verilerinin toplanması. Yüksek lisans tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
• Wortham, S. ve Hardin, B. J. (2012). Assessment in early childhood education (6th Edition) NJ: Pearson.
• Yalın, A. (1980). Epileptik çocukların tanısında bender-gestalt testinin kullanımı. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yapıcı, Ş. ve Yapıcı, M. (2005). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Ankara: Anı.
• Yaycı, L. (2013). d2 dikkat testinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(4), 43-80.
• Yılmaz, E., Ural, O. ve Güven, G. (2018). 48-72 aylık çocuklara yönelik sosyal problem çözme becerileri ölçeğinin geliştirilmesi ve geçerlik-güvenirlik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 641-652.
• Yıldız-Çiçekler, C. (2016). Yaratıcı beceriler ölçeği (YBÖ)’nin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.