3-6 Yaş Çocuklarına Yönelik Olarak Yayımlanan Resimli Öykü Kitaplarında Kullanılan Karakterlerin Prososyal Davranışlarının İncelenmesi

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 31 - 49, 03.07.2021

Ayşıl Seda Akar Hilal Mercan İlkyaz Ezgi Yılmaz Arzu Yükselen

Abstract

Yapılmış olan bu çalışma, çocuk kitaplarında ana ya da yan karakterlerin sergilemiş oldukları prososyal davranışları incelemek ve kitaplarda prososyal davranışlara ne kadar yer verildiğini tespit etmek amacıyla planlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemi kullanılarak doküman analizi ile yapılmıştır. Amaçlı rastgele örnekleme yöntemi ile örneklem grubu seçilmiştir. Araştırmanın örneklemini İstanbul ilinde, ulaşılabilen, alışveriş merkezlerindeki büyük kitapçılarda, 3-6 yaş grubuna hitap eden ve içeriğinde prososyal davranışları bulunduran kitaplar oluşturmuştur. Araştırmacılar tarafından oluşturulan “Kitap İnceleme Formu” ile kitaplar; künye bilgileri, fiziksel özellikler, içerik ve prososyal davranışların açısından incelenmiştir. Toplanan veriler SPSS programı aracılığı ile frekans analizi ve ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda; Türkçe yazılan kitaplar ile kibarlık davranışı arasında; iş birliği ve yardımlaşma davranışları ile 2000 yılı ve sonrasında yazılan kitaplar arasında istatistiksel açıdan pozitif yönde anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Yazarların cinsiyeti ile kitaplarda yer alan prososyal davranışlar arasında ise istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur. Kitaplarda en çok kibarlık davranışının en az dayanışma davranışın prososyal davranış olarak işlendiği, prososyal davranışların en çok insan karakterler yoluyla işlendiği görülmüştür. Karakterlerin cinsiyetine göre işlenen prososyal davranışlar incelendiğinde; yardımlaşma, empati, iş birliği, paylaşma ve dayanışma davranışlarının en çok “cinsiyetsiz” karakterler yoluyla işlendiği görülürken, teselli etme davranışının en çok “erkek” karakterler, kibarlık davranışının ise en çok “kadın” karakterler yoluyla işlendiği görülmüştür.

Keywords

Prososyal Davranışlar, Okul Öncesi Dönemi, Resimli Çocuk Kitapları, 3-6 Yaş

References

• Bağcı-Çetin, B., & Öztürk-Samur, A. (2018). 60-72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Anne-Babalarının Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1–17.
• Becker, S. W., & Eagly, A. H. (2004). The heroism of women and men. American Psychologist, 59(3), 163-178.
• Canatan, A. (2008). Toplumsal Değerler ve Yaşlılar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1(1), 62–71.
• Choi, J. (2005). Social Interdependence and Social Dominance: Determinants of Children’s Bullying, Victimization and Pro-social Behaviors. Unpublished Doctoral Dissertation.
• de Guzman, M. R. T., Edwards, C. P., & Carlo, G. (2005). Prosocial Behaviors in Context: A study of the Gikuyu children of Ngecha, Kenya. Journal of Applied Developmental Psychology, 26(5), 542–558.
• Dirican, R., & Dağlıoğlu, E. H. (2014). 3-6 Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Yayımlanan Resimli Hikaye Kitaplarının Bazı Temel Değerler Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44–69.
• Erdi, A. (2008). Türkiye’de 1980-1985 ve 2000-2005 Yılları Arasındaki Çocuk Kitaplarında Eğitsel İletiler (Karşılaştırmalı Bir Çalışma). Doktora Tezi.
• Eisenberg, N., & Lennon, R. (1983). Sex differences in empathy and related capacities. Psychological Bulletin, 94(1), 100-131.
• Gander, M. J., & Gardiner, H. W. (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi. İmge Kitabevi.
• Gönen, M., & Veziroğlu, M. (2013). Çocuk Edebiyatının Genel Hedefleri. In M. Gönen (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Çocuk Edebiyatı (pp. 1–13). Eğiten Kitap.
• Işıtan, S., & Gönen, M. (2006). Resimli Çocuk Kitaplarının Benlik Kavramıyla İlgili Konuları İçermesi Yönünden İncelenmesi. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• İpek-Yükselen, A., & Bencik-Kangal, S. (2011). Resimli çocuk kitaplarının renk kavramı kazanımı üzerine etkisinin incelenmesi. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara Üniversitesi.
• Kaynak, D., & Aktaş, E. (2017). Okul Öncesi Hikaye ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Ekev Akademi Dergisi, 21(72), 67–85. Kim, Y.-O., & Stevens, J. H. (1987). The Socialization of Prosocial Behavior in Children . Childhood Education, 63(3), 200–206.
• Kumru, A., Edwards, C. P., & Carlo, G. (2004). Olumlu Sosyal Davranışların İlişkisel, Kültürel, Bilişsel ve Duyuşsal Bazı Değişkenlerle İlişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 19(54), 109–125.
• Mert, O., Albayrak, F., & Serin, N. (2013). Çeviri çocuk kitaplarının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 58–73.
• Somer, B. (2015). 4-6 Yaş Resimli Çocuk Kitaplarının Prososyal Davranışlar Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Turner, J. C. (2006). Representations of illness, injury, and health in children's picture books. Children's Health Care, 35(2), 179-189.
• Tuğrul, B. ve Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocuklar için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Bildiri Kitabı, 387-392.
• Uğurlu, S. B. (2013). Resimli Çocuk Kitaplarında Hayvan Karakter Kullanımı. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8, 1381–1393.
• Ural, S. (2013). Okul Öncesi Çocuk Kitaplarının Tanımı. In M. Gönen (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Çocuk Edebiyatı (pp. 33–55). Eğiten Kitap.
• Uzmen, S., & Mağden, D. (2002). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Altı Yaş Çocuklarının Prososyal Davranışlarının Resimli Çocuk Kitapları ile İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(15), 193–212.
• Volbrecht, M. M., Lemery Chalfant, K., Aksan, N., Zahn Waxler, C., & Goldsmith, H. H. (2007). Examining the familial link between positive affect and empathy development in the second year. The Journal of Genetic Psychology, 168(2), 105- 130.
• Yağmurlu, B., Sanson, A., & Köymen, B. (2005). Effects of parenting and child temperament on the development of prosocial behavior: The mediating role of theory of mind . Turkish Journal of Psychology, 20(55), 21–24.
• Yavuzer, H. (2015). Çocuğu Tanımak ve Anlamak. Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2019). Çocuk Psikolojisi (44th ed.). Remzi Kitabevi.
• Yükselen, İ. A. (2013). Yaş Gruplarına Göre Çocuk Kitapları. In M. Gönen (Ed.), Erken Çocukluk Döneminde Çocuk Edebiyatı (pp. 57–72). Eğiten Kitap.