Covid-19 Pandemi Döneminde Anne-Babaların Çocuklarıyla Yaptıkları Birlikte Kitap Okuma Etkinliklerinin Anne-Babalar ve Çocuklar Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi

Year 2022, Volume: 6 Issue: 1, 18 - 40, 31.12.2022

Emine Kesgin İlhan Özlem Körükçü

Abstract

Çalışmanın amacı; Covid-19 Pandemi döneminde anne-babaların çocuklarıyla yaptıkları birlikte kitap okuma etkinliklerinin anne-baba ve çocuklar üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. Araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri bir arada kullanılarak yöntem çeşitlemesine gidilmiş ve karma yöntem kullanılmıştır. Çalışmaya Denizli ili Merkezefendi ilçesinde bulunan 5 yaş grubu çocuğu olan 80 anne-baba (deney: 40, kontrol: 40) alınmıştır. Araştırmanın nicel kısmında ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Çalışmanın deney grubunu oluşturan anne ve babalara çocuğuyla birlikte kitap okuma ve nitelikli çocuk edebiyatı hakkında çevrimiçi bilgilendirme seminerleri verilmiştir. Çalışmada kitap okuma teknikleri konusunda bir eğitim verilmeksizin 6 hafta boyunca her gün hem annenin hem babanın çocuklarına hikâye kitabı okumaları istenmiştir. Anne-babaların pandemi döneminde hikâye kitabı okumaya yönelik öz yeterliliklerini ölçmek için Kotaman (2009) tarafından geliştirilen Ana-babaların Hikâye Kitabı Okumaya ilişkin Öz yeterlilik Ölçeği deney ve kontrol gruplarına ön test-son test olarak uygulanmıştır. Nicel veriler, t-Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda temel yorumlayıcı desen kullanılarak; pandemi döneminde anne-baba-çocuk birlikte kitap okumaya yönelik anne-baba görüşleri (deney grubundan istekli 10 anne-babayla) yarı yapılandırılmış görüşme yapılarak çevrimiçi olarak toplanmıştır. Toplanan veriler içerik analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Sonuç olarak; Araştırmanın nicel verilerden elde edilen bulgularına göre, Covid -19 Pandemi döneminde anne-baba-çocuk birlikte kitap okumanın deney ve kontrol grubundaki ana-babaların hikâye kitabı okumaya ilişkin öz yeterlilik ölçeği toplam puanları arasında anlamlı farklılık yarattığı (p<0,001) belirlenmiştir. Bu çalışmanın anne-baba görüşlerinden elde edilen nitel sonuçlarının da salgın döneminde anne-baba-çocuk birlikte kitap okumanın anne-babaların kitap okumaya yönelik öz yeterliliklerini arttırdığı yönünde olup, nicel sonuçları desteklediği ortaya çıkmıştır.

Keywords

Anne-baba-çocuk birlikte kitap okuma, Covid-19 Pandemi dönemi, nitelikli çocuk kitabı, okul öncesi dönem, öz yeterlilik.

References

• Akoğlu, G., Ergül, C.ve Duman, Y. (2014). Etkileşimli kitap okuma: korunmaya muhtaç çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerine etkileri. Ilkogretim Online, 13(2).
• Aral, N., Kandır, A. ve Can Yaşar, M. (2000). Okul Öncesi Eğitim. 2. İstanbul: Ya-Pa
• Ardelt, M. ve Eccles, J. S. (2001). Effects of mothers' parental efficacy beliefs and promotive parenting strategies on inner-city youth. Journal of Family issues, 22(8), 944-972.
• Arıcı, M., ve Akcan, A. T. (2018). Okul öncesi dönem çocuğu olan annelerin birlikte okuma davranışlarının ebeveynlik tutumları açısından incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(2), 22-45. Bağatarhan, T. ve Nazlı, S. (2013). Ebeveyn Eğitim Programının Annelerin Ebeveynlik Öz-Yeterliklerine Etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(31), 67-88.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Revlew, 84,191-215.
• Bandura, A. (1989). Regulation of cognitive processes through perceived selfefficacy. Developmental Psychology, 25, 729-735.
• Best, L. A., Law, M. A., Roach, S. ve Wilbiks, J. M. P. (2020). ‘The psychological impact of COVID-19 in Canada:Effects of social isolation during the initial response’, Canadian Psychology/Psychologie canadienne. Advance online publication. http:// dx.doi.org/10.1037/cap0000254
• Bradley, R.H., Corwyn, R.F. (2002). Socioeconomic status and child development. Annual Review of Psychology, 53, 371–399. Bulut, S. (2018). Okulöncesi eğitim ortamlarında çocuk kitaplarıyla gerçekleştirilen uygulamaların okuma kültürü edindirme bağlamında incelenmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum (10. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2001). Deneysel Desenler: Ön Test Son Test Kontrol Gruplu Desen ve Veri Analizi. Ankara: Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırmanın Temelleri (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Craft, A. (2003). Creative Thinking in The Early Years of Education. Early Years, 23(2),143-54.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. (243-268). (2.Baskı) (Çeviri Editörleri: M. Bütün ve S. B. Demir) Ankara: Siyasal kitabevi.
• Creswell, J. W. (2016). Karma yöntemler. (G. Hacıömeroğlu, Çev.). S. B. Demir (Ed.), Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (2. baskı) içinde (s. 215-240). Ankara: Eğiten Kitap.
• Chou, M.J.ve Cheng, J. C. (2015). Parent-child aestetic shared reading with young children. Universal Journal of Educaitonal Research, 3(11), 871-876.
• Chung, G., Lanier, P. ve Wong, P. Y. J. (2020). Mediating effects of parental stress on harsh parenting and parent-child relationship during coronavirus (COVID-19) pandemic in Singapore. Journal of family violence, 1-12.
• Dexter, C. A., ve Stacks, A. M. (2014). A preliminary investigation of the relationship between parenting, parent-child shared reading practices, and child development in low-income families. Journal of Research in Childhood Education, 28(3), 394-410.
• Doyle, B. G. ve Bramwell, W. (2006). Promoting emergent literacy and social–emotional learning through dialogic reading. The Reading Teacher, 59(6), 554-564.
• Çelebi Öncü, E. (2016). Etkileşimli kitap okumanın beş-altı yaş çocuklarının sosyal durumlara yaklaşımlarına etkisinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 489-503.
• Efe, M. ve Temel, Z. F. (2018). Okul öncesi dönem 48-66 ay çocuklarına etkileşimli kitap okuma programı’nın yazı farkındalığına etkisinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(2), 257-283.
• Eaton, M. J., ve Dembo, M. H. (1997). Differences The Motivational Beliefs Of Asian American and Non-Asian Students. Journal of Educational Psychology,3, pp.433- 440.
• Er, S., Aral N. ve M. Yıldız Bıçakçı (2013). “Identifying the Relationship between Children's Language Skills and Parents’ Story Reading Self-Efficacy,”Procedia Social and Behavioral Sciences, 93, 1269-1274.
• Er, S. (2016). Okulöncesi dönemde anne babaların etkileşimli hikâye kitabı okumalarının önemi. Başkent University Journal of Education, 3(2), 156-160.
• Erdoğan, N. I. (2015). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
• Gambin, M., Woźniak-Prus, M., Sękowski, M., ve Cudo, A. (2020). Factors related to positive experiences in parent-child relationship during the COVID-19 lockdown. The role of empathy, emotions regulation, parenting self-efficacy and social support. PsyArXiv. https://doi.org/10.31234/osf.io/yhtqa
• Hargrave, A. C. ve Sénéchal, M. (2000). A book reading intervention with preschool children who have limited vocabularies: The benefits of regular reading and dialogic reading. Early Childhood Research Quarterly, 15(1), 75-90.
• Işıkoğlu Erdoğan, N. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
• Işıkoğlu Erdoğan, N., Atan, A., Asar, H., Mumcular, F., Yüce, A., Kiraç, M., ve Kilimlioğlu, Ç. (2016). Ebeveyn ve Öğretmenlerin Birlikte Hikâye Okuma Etkinliklerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 125-135.
• Işıtan, S., Saçkes, M., ve Biber, K. (2020). Erken okuryazarlık becerilerinin ev ortamında desteklenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 34(2), 284-298.
• İnce Samur, Ö. (2014). Türkiye'deki ve dünya'daki çalışmaların tanıklığında" okuma kültürü". Jurnal of Hasan Ali Yücel Faculty of Education/Hasan Ali Yücel Egitim Fakültesi Dergisi (HAYEF), 11(2).
• Kotaman, H. (2009). Ana-babaların hikâye kitabı okumaya ilişkin özyeterlilik ölçeği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 767-780.
• Kotaman, H. (2020). Impacts of dialogical storybook reading on young children’s reading attitudes and vocabulary development. Reading Improvement, 57(1), 40-45.
• Lever, R. ve Sénéchal, M. (2011). Discussing stories: On how a dialogic reading intervention improves kindergartners’ oral narrative construction. Journal of experimental child psychology, 108(1), 1-24.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev. Ed.). Ankara:Nobel.
• Mol, S. E., Bus, A. G., De Jong, M. T. ve Smeets, D. J. (2008). Added value of dialogic parent–child book readings: A meta-analysis. Early education and development, 19(1), 7-26.
• Oğuz, E. (2017). Sesli kitap okuma etkinliğinde, annenin kültürel sermayesinin çocuğun okul öncesi okuryazarlık gelişimine etkisi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(10), 235-255.
• Oktay, A. (2000). Kitap çocuğun dünyasına ne zaman girmeye başlar? İçinde (s. 173-175). M.R. Şirin (Ed). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Oktay A. (2004). Yaşamın Sihirli Yılları. Okul Öncesi Dönem. İstanbul: Epsilon.
• Öztürk Samur, A. ve Çiftçi, Y. (2019). Ailelerin nitelikli çocuk edebiyatı ürünlerini seçebilme yetkinlikleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 327-354.
• Patton, Q. M. (1990) Qualitative Evaluation and Research Methods (2nd ed.), London: Sage Publication.
• Powell, D. R., Diamond, K. E., Burchinal, M. R., ve Koehler, M. J. (2010). Effects of an early literacy professional development intervention on head start teachers and children. Journal of educational psychology, 102(2), 299.
• Sanders, M. R. ve Woolley, M. L. (2005). The relationship between maternal self‐efficacy and parenting practices: Implications for parent training. Child: care, health and development, 31(1), 65-73.
• Sharp, C. (2002). Study Support and The Development Of Self-Regulated Learner. Educational Research, 44(1), 29-42.
• Schunk, D.H. (1990). Goal Setting and Self Efficacy-During Self –Regulated Learning. Educational Psychologist, 25(1), 71-86.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelisim Ögrenme ve Ögretim Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve Edebiyat, İzmir: Tudem.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem.
• Sever, S. (2008). Okul öncesi dönemdeki çocuklara seslenen kitaplarda bulunması gereken temel özellikler. Çocuk Edebiyatı içinde (55-70). Güneş, Z. (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sevigny, P. R.ve Loutzenhiser, L. (2010). Predictors of parenting self‐efficacy in mothers and fathers of toddlers. Child: care, health and development, 36(2), 179-189.
• Sim, S. S., Berthelsen, D., Walker, S., Nicholson, J. M., ve Fielding-Barnsley, R. (2014). A shared reading intervention with parents to enhance young children's early literacy skills. Early child development and care, 184(11), 1531-1549.
• Szabo, T. G., Richling, S., Embry, D. D., Biglan, A. ve Wilson, K. G. (2020). From helpless to hero: Promoting values-based behavior and positive family interaction in the midst of COVID-19. Behavior analysis in practice, 13(3), 568-576.
• Şirin, M. (2000). Çocuk Edebiyatı. 99 soruda çocuk edebiyatı, İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 9-33.
• Tetik, G., ve Işıkoğlu Erdoğan, N. (2017). Diyaloğa dayalı okumanın 48-60 aylık çocukların dil gelişimine etkisi [The Effects of Dialogic Reading on 48-60 Months Old Children’s Language Development]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(2), 1-16.
• Tezel, M., Arslan Çı̇ftçı̇, H. ve Uyanık, G. (2019). Annelerin okul öncesi dönem çocuklarına kitap okuma ve almaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 741-759.
• Tian, F., Li, H., Tian, S., Yang, J., Shao, J., ve Tian, C. (2020). Psychological symptoms of ordinary Chinese citizens based on SCL-90 during the level I emergency response to COVID-19. Psychiatry research, 288, 112992.
• Torales, J., O'Higgins, M., Castaldelli-Maia ve J. M., Ventriglio, A. (2020). Theoutbreak of COVID-19 coronavirus and its impact on global mental health. International Journal of Social Psychiatry, 66(4), 1-4.
• Trivette, C. M., Dunst, C. J., ve Gorman, E. (2010). Effects of parent-mediated joint book reading on the early language development of toddlers and preschoolers. Center for Early Literacy Learning, 3(2), 1-15.
• Tür, G. (2001). Okul öncesi eğitimde kitap seçimi. Gazi Üniversitesi Anaokulu/Anasınıfı Öğretmeni El Kitabı. Ya-Pa Yayınları, İstanbul.
• Türnüklü, A. (2001). Eğitim bilim alanında aynı araştırma sorusunu yanıtlamak için farklı araştırma tekniklerinin birlikte kullanılması. Eğitim ve Bilim, 26(120).
• Veryeri Alaca, I., ve Küntay, A. C. (2015). Türkiye’de 0-3 Yaş Aralığındaki Bebek ve Çocukların Kitapla Tanıştırılması (Çev. Uşşaklı, E.) İçinde Kümmerling-Meibauer, B (Eds.) Erken Okuryazarlık: 0-3 Yaş Çocuk Kitapları (s. 9-29). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yıldız Bıçakçı, M., S. Er ve N. Aral. (2018). Etkileşimli öykü kitabı okuma sürecinin çocukların dilgelişimi üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 201-208.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8.baskı). Ankara: Seçkin.