Çocuk Okurların Özdeşim Kurduğu Karakterler Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 1 - 13, 31.05.2025

İrem Kutlu , Arzu Çevik

Abstract

Çocuk edebiyatı eserlerinde kurmaca karakterlerin temel amaçlarından biri de çocuğun zihinsel gelişimine katkı sağlamaktır. Karakterler üzerinden verilmek istenen iletilerin ve kazandırılmak istenen değerlerin çocuk okur üzerinde etki uyandırması hedeflenir. Bu da kitaplardaki çocuk kahramanların kurmaca içinde doğru bir şekilde yapılandırılmasını gerektirir. Çocuğu içine alan kurgulamalarda başkahramanın özellikleri büyük önem taşımaktadır. Çocuğun kahramanla kurduğu özdeşim, okumayı etkileyen bir durumdur. Bu nedenle çocuk kitaplarında kurgulanan karakterlerin çocuğun özdeşim kurabileceği özellikler taşıması gerekmektedir. Bu çalışmada Muzaffer İzgü’nün Bulutlara Simit Satan Çocuk, Sevim Ak’ın Çilekli Dondurma ve Behiç Ak’ın Akvaryumdaki Tiyatro adlı eserlerinin başkahramanları Çiçek ve Aksoy’un “açık, kapalı, devingen ve durağan” özellikleri ile Karagöz’ün (2014) çalışmasında kullandığı “etkin ve edilgin” karakter özellikleri bakımından incelenmiştir. Bu araştırmanın amacı Bulutlara Simit Satan Çocuk, Çilekli Dondurma ve Akvaryumdaki Tiyatro adlı yapıtları karakter özellikleri bakımından incelemektir. Araştırmanın amacına uygun olarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Öykülerde yer alan kahramanların özellikleri incelenerek kahraman özelliği bakımından yer verilen iletiler betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Bu doğrultuda seçilen karakterlerde çocuğun algısına uygun olarak açık karakterlerin seçildiği, kurguya göre durağan veya devingen karakterler olduğu, çocuk okurlara seslenen tüm karakterlerin etkin olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre kitaplarda kullanılan kahramanların çağdaş yaklaşımlara uygun olarak sorumluluk alan, problem çözen karakterler olduğu görülmüş, karakterlerin

Keywords

Çocuk edebiyatı , çocuk kitapları , özdeşim , karakter özellikleri

A Study on Characters with Which Child Readers Identify

Abstract

One of the main purposes of fictional characters in works of children's literature is to contribute to the mental development of the child. It is aimed that the messages to be given through the characters and the values to be gained will have an effect on the child reader. This requires that the child heroes in books should be structured correctly in fiction. The characteristics of the protagonist are of great importance in fiction involving children. The identification of the child with the protagonist is a situation that affects reading. In this study, the protagonists of Muzaffer İzgü's Bulutlara Simit Satan Çocuk, Sevim Ak's Çilekli Dondurma and Behiç Ak's Akvaryumdaki Tiyatro (Theatre in the Aquarium) were examined in terms of the ‘open, closed, dynamic and static’ characteristics of Çiçek and Aksoy and the ‘active and passive’ character traits used in Karagöz's (2014) study. The aim of this study is to examine the works titled The Boy Who Sold Bagels to the Clouds, Strawberry Ice Cream and Theatre in the Aquarium in terms of character traits. In accordance with the purpose of the research, document analysis method, one of the qualitative research methods, was used. The characteristics of the heroes in the stories were examined and the messages included in terms of heroic characteristics were analysed through descriptive analysis. In this direction, it was concluded that the characters selected were open characters in accordance with the child's perception, that there were static or dynamic characters according to the fiction, and that all characters addressed to child readers were active. According to the results, it was seen that the heroes used in the books were characters who took responsibility and solved problems in accordance with contemporary approaches, and it was determined that the characters were shaped in accordance with the conditions of the period within the framework of children's literature principles.

Keywords

Children , children , identification

References

• Ak, B. (2023). Akvaryumdaki tiyatro. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, S. (2020). Çilekli dondurma. İstanbul: Can Çocuk.
• Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Ankara: Pegem Akademi.
• Arıkan, Y., ve İnce Samur, A. Ö. (2020). Behiç Ak’ın Çocuk Kitaplarının Çocuk Edebiyatının Temel Öğeleri Bakımından İncelenmesi. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 181-202. https://doi.org/10.47935/ceded.802709
• Çelik, E. (2013). Edebiyat eseri toplumun aynasıdır: Edebiyat ve sosyoloji ilişkisi üzerine. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 104, 59-64.
• Çevik, A. ve Müldür, M. (2021). Çocuk edebiyatında genel çatışma türleri, çatışma çözme yöntemleri ve kuşak çatışması: Uçurtmam Bulut Şimdi ve Gökyüzünde Balonlar örneği Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(3), 1027-1048
• Çiçek, M., ve Asou, S. (2024). İsmet Bertan, Sevim Ak ve Görkem Yeltan’ın çocuk romanlarındaki başkahramanların çözümlenmesi. The Journal of Social Sciences, 3(7), 113-131.
• Erdem A. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Bakış Açısıyla Çocuk Kitaplarındaki Kahramanlar. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. s.613-620. 05-07 Ekim 2011 ÇOGEM. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• İzgü, M. (2019). Bulutlara simit satan çocuk. Ankara: Bilgi Çocuk
• Karagöz, S. (2014). Çocuk romanlarındaki başkişilerin yaşadıkları çatışmaları çözme yöntemlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Karagül, S. ve İnce-Samur, A. Ö. (2017). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan öykülerdeki karakter özelliklerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 336- 352.
• Karataş, E. (2014). Çocuk edebiyatında “karakter” kavramı. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 60-79.
• Karatay H. (2011). Çocuk Edebiyatı Metinlerinde Bulunması Gereken Özellikler. Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Tacettin Şimşek. s.77-123. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kıbrıs, İ. (2002). Uygulamalı çocuk edebiyatı. Ankara: Eylül Yayıncılık.
• Kıran, A. E., & Kıran, Z. (2021). Yazınsal okuma süreçleri. Ankara: Seçkin.
• Lukens, R. J. (2003) A critical handbook of children’s literature. USA: Pearson Education Göçer, A. (2012). Dil-kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili, 729, 50-57.
• Kara, A., ve Baş, B. (2024). Kurmaca karakterlerle özdeşim: Çocuk okurlar üzerine bir araştırma. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 10 (2), 429-447.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. ve Saldana, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. Los Angeles: Sage.
• Özdemir, E. (2014). Edebiyat sözlüğü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Saltık O. (2012). “Portakal Adlı Yapıtın Tanıklığında Çocuk Edebiyatında Karakterlerin Geliştirilmesi Üzerine Bir İnceleme”. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bilidiri Kitabı. s. 463-466. 05-07 Ekim 2011 ÇOGEM. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayıncılık.
• Sever, S. (2013). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem Yayıncılık.
• Stevick P. (2004). Roman teorisi. (Çeviren: Sevim Kantarcıoğlu) Ankara: Akçağ Yayınları. Şen, E., & Karagül, S. (2021). A study of secondary school students’ perceptions of fictional characters. International Journal of Educational Methodology, 7(3), 433-446.
• Tuncer, H. ve Yardımcı, M. (2002). Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı. Ankara: Ürün Yayınları.
• Yavuzer H. (1982). Çocuk ve suç. Altın Kitaplar Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yüksel, E. Ş. (2024). Eleanor Coerr’ın ‘’Sadako ve Kâğıttan Bin Turna Kuşu’’ adlı çocuk eserinin yapı, içerik ve eğitsel ilkeler çerçevesinde değerlendirilmesi. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Ve İncelemeleri Dergisi, 9(1), 19-32.
• Zivtçi, F. (2006). “Çocuk Kitaplarında Kahramanın Yeri ve Önemi”. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. s. 345-347. 04-06 Ekim 2006. Ankara.