Türkiye'de Alt İşveren Uygulamasına İlişkin Güncel Sorunlar

Year 2022, Volume: 13 Issue: 1, 81 - 106, 25.01.2022

Mustafa Kılıç Mehmet Merve Özaydın

Abstract

Türkiye’de 1980 sonrası dönemde küreselleşme, uluslararası rekabet ve liberal uygulamaların etkisiyle esnek üretim politikaları yaygınlaşmıştır. İşgücü piyasasında yapısal değişimler ortaya çıkmıştır. Alt işveren uygulaması istisna durumdayken günümüzde asli uygulama haline gelmiştir.

İşveren tarafının sorumluluğunu alt işverenlere devrettiği sıkça görülmektedir. Bu yolla mali veya idari sorumluğu azaltmayı amaçlamaktadır. Türk İş Hukuku’nda alt işveren uygulaması hakkında sınırlayıcı düzenlemeler yer almaktadır. Ancak bu sınırlamalar sorunları önlemekte yetersiz kalmıştır. Diğer yandan birden çok sınırlayıcı madde olması durumun anlaşılmasını zorlaştırmaktadır.

Geçmişten günümüze sorunları artarak devam eden kamu sektörü alt işveren çalışanları 2018 Ocak ayından itibaren sürekli işçi statüsüne geçmişlerdir. Diğer yandan özel sektör alt işveren çalışanlarının sorunları devam etmektedir. Güvencesizlik, kayıt dışı istihdam, sendikasızlık, kıdem tazminatı, yıllık izin hakkı, düşük ücret, eşit olmayan muameleye maruz kalma gibi birçok hak kayıplarının devam ettiği görülmektedir.
Bu çalışmada betimleyici bir metodla alt işveren uygulaması ve unsurları mevzuatsal temelde tanımlanmıştır. Özel sektör alt işveren çalışanlarının sorunları değerlendirilmiştir. Sonuç olarak önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Alt işveren, asıl işveren, sendikasız çalışma, iş güvencesi, düşük ücret, esnek üretim, liberal uygulamalar

References

• Arıcı, K . (2006). Yeni İş Kanunu ve Alt İşveren İlişkisinin Sınırlandırılması Sorunu. İktisat Fakültesi Mecmuası, 55 (1), 485-509. Web: http://dergipark.gov.tr/iuifm/issue/812/8832 adresinden 06 Kasım 2016’da alınmıştır
• Aydınlı, İ. (2015). Türk İş Hukukunda Alt İşveren (Taşeron) İlişkisi ve Muvazaa Sorunu. (Dördüncü Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Başbuğ, A. (2010). Sosyal Hukuk. (Birinci Baskı). Ankara: Binyıl Yayınevi.
• Başbuğ, A. (2012). İş ve Maneviyat içinde Tok Yatan İşçilerin İşyerindeki Öteki Komşuları: Taşeron İşçiler. (Birinci Baskı). Binyıl Yayınevi, Ankara.
• Başbuğ, A. (2016). Sosyal Devlet 2023. (Birinci Baskı). Türkiye Gıda ve Şeker Sanayii İşçileri Sendikası Yayını, Ankamat Matbaacılık, Ankara.
• Baybora, D. (2010). İşletmelerde Asıl İşveren- Alt İşveren Uygulaması ve Ortaya Çıkan Sonuçlar. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı: 2, 19-26. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sobiadsbd/article/view/5000136813 adresinden 05 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Bilgin, V. ve diğerleri. (2014). Taşeron İşçisi Gerçeği Araştırması. Hak İş Konfederasyonu Yayını, No:51, Ankara.
• Birelma, A. (2014). Taşeron İşçilerin Sorunları Raporu; İşçilerin Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, 1-8. Web: http://iscider.org/wp-content/uploads/2014/12/Taseron-iscilerin-sorunlari-raporu_Ara14.pdf adresinden 07 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Buğra, A., Adaman, F. ve İnsel, A. (2005). Çalışma Hayatında Yeni Gelişmeler ve Türkiye’de Sendikaların Değişen Rolü, Araştırma Raporu; Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu. Web: http://www.spf.boun.edu.tr/_img/1435226403_sendika_rapor[1].pdf adresinden 07 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020). Kamu Sektörü İstihdam Sayıları 2020. Web: https://www.sbb.gov.tr/kamu-istihdami/
• Çelik, N. (2013). İş Hukuku Dersleri. (26. Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
• Eriş, H. ve Kabalcıoğlu Bucak, F. (2018). Taşeron İşçilerin Kadroya Geçirilmeleri Hakkında Kamu Hastane Yöneticilerinin Görüşleri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 2018; 21(4): 719-744. Web: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/620455
• Erol, M. (2014). İşverenin İş Kanunundan Kaynaklanan Yükümlülükleri.(1. Baskı). İzmir: Birleşik Matbaacılık.Güzel, A. (2004). İş Yasasına Göre Alt İşveren Kavramı ve Asıl İşveren – Alt İşveren İlişkisinin Sınırları. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2004 (1), 31-65. Web: http://www.calismatoplum.org/sayi1/makale2.pdf adresinden 06 Kasım 2016’ alınmıştır.
• HAK-İŞ (2017). Taşeronda Gelecek Beklentisi Araştırması. (Araştırma Ekibi: Doç. Dr. Mehmet Merve Özaydın, Doç. Dr. Hasan Bozgeyikli ve Emir Osmanoğlu). Hak-iş Konfederasyonu Yayını. Web: https://www.hakis.org.tr/uploads/yayinlar/yayin-pdf-26.pdf
• Kapuci, S. (2014). Duble yol işçileri 6 bin dava açtı, AİHM’e gidecekler. Hürriyet Gazetesi, 09.04.2014. Web: https://www.hurriyet.com.tr/duble-yol-iscileri-6-bin-dava-acti-aihm-e-gidecekler-26165741
• Kılıç, Mustafa (2016). İşçilerin Çalışma Hayatıyla İlgili Haklarını Aramada Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Özveri, M. (2014). Türkiye’de Çalışma Yaşamına İlişkin Son Yasal Değişikliklerin Dinamikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2014 (2). Web: http://www.calismatoplum.org/sayi41/ozveri.pdf adresinden 07 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Sözer, A. N. (2013). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. (Birinci Baskı). Beta Yayınları, İstanbul.
• Şahlanan, F. (2014). Kamu İşyerlerinde Alt İşveren Uygulamasının Doğurduğu Sorunlar ve Çözüm Arayışları. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 72, Sayı: 2, 469 - 476 . Web: http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuhfm/article/view/5000035127 adresinden 04 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Tiyek, R. (2014). Devletin Endüstri İlişkilerindeki Rolü ve Taşeron Çalışma, Emek ve Toplum Dergisi, Sayı: 7, Cilt:3, 8-31. Web: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hakisderg/article/download/5000150928/5000137003 adresinden 02 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Tozlu, A. ve Eraslan, M. T. (2012). Türkiye’de Alt İşverenlik Uygulaması. Sayıştay Dergisi, Sayı: 84, 45-62. Web: http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der84m3.pdf adresinden 07 Kasım 2016’da alınmıştır.
• Uyanık, Y. (2008). Neoliberal Küreselleşme Sürecinde İşgücü Piyasaları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 / 2 (2008). 209-224. Web: http://www.iibfdergisi.gazi.edu.tr/index.php/iibfdergisi/article/view/112/103 adresinden 27 Ekim 2016’da alınmıştır.
• Yücesan Özdemir, G. (2010). Despotik Emek Rejimi Olarak Taşeron Çalışma. Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı: 2010 (4), 35- 50. Web: http://calismatoplum.org/sayi27/ozdemir.pdf adresinden 10 Kasım 2016’da alınmıştır.