FUZÛLÎ’NİN “BEKLERÜZ” REDİFLİ GAZELİ ÜZERİNE YAPISAL BİR İNCELENME

Year 2023, Volume: 4 Issue: 6, 30 - 55, 30.06.2023

Nurullah Geyik

Abstract

Klasik Türk şiiri uzun yıllar boyunca geleneksel şerh yöntemi ve belagate dayalı estetik anlayışı ile incelenmiş ve bu alanda geniş bir birikim meydana gelmiştir. Bu çalışmaların tamamı Klasik Türk şiirinin okuyucu tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlamak üzere kurgulanmıştır. Bu sebeple şiiri daha iyi anladığını düşünen kimseler tarafından çeşitli metotlarla şiirin anlam zenginliği ortaya çıkarılmaya ve okuyucuya aktarılmaya çalışılmıştır. Özelikle son dönemlerde Klasik Türk şiirine modern eleştiri ve inceleme yöntemleri ile de yaklaşıldığı görülmektedir. Böylece sadece “Doğu” medeniyetine ait olduğu savunulan Klasik şiirin “Batı”da üretilen yöntemlerle de incelenebileceği ortaya çıkmıştır. Bu yöntemlerden biri de Ferdinand de Saussure tarafından ortaya konulan gerçekleri öğeler arası ilişkilere dayanarak açıklayan Yapısalcılık kuramıdır. Bir dilbilim kuramı olarak ortaya çıkan Yapısalcılık zamanla edebi metinlere de uyarlanmıştır. Biz de bu çalışmamızda 16. yüzyıl Klasik Türk şairlerinden olan Fuzûlî’nin beklerüz redifli gazelini yapısalcılık açısından inceleyerek şekil, anlam ve yapısal uyum açılarından gazelin taşıdığı anlam zenginliğini ortaya koymaya çalışacağız. Çalışmamızda öncelikle gazelin transkripsiyonlu metnine ve günümüz Türkçesine çevirisine yer verilmiştir. Daha sonra seçilen nazım şeklinin şiirin ahenk ve anlam dünyasına katkısı irdelenmiştir. Metin en küçük yapı birimi olan seslerden başlanarak ögelerine ayrılmış ve bu ögelerin şiire katkıları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bakımdan şiirin anlam ve ahenk zenginliği ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir.

Keywords

Fuzûlî, Gazel, Beklerüz, İnceleme, Yapısalcılık.

References

• Aytaç, G. (2009). Genel edebiyat bilimi. Say Yayınları
• Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları
• Canım, R. (2022). Divan edebiyatının kaynakları. Paradigma Akademi Yayınları
• Dilçin, C. (1986). Divan şirinde gazel. Türk Dili Dergisi-Dîvân Şiri Özel Sayısı, 78-193.
• Dilçin, C. (1991). Fuzûlî’nin bir gazelinin şerhi ve yapısal yönden incelenmesi. Türkoloji Dergisi, 9 (1) 43-98.
• Erdem, M. D. (2003). Dilbilimsel eleştiri. Hece Eleştiri Özel Sayısı, (6), 228-238. Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Horata, O. (2002). Necâtî Bey’den Bâkî’ye döne döne, eski türk edebiyatı el kitabı. (ss. 367-393). Grafiker Yayınları. İpekten, H. (2006). Eski türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. Dergâh Yayınları
• Karahan, L. (2008). Türkçede söz dizimi. Akçağ Yayınları
• Kılınç, A. (2021). Fuzûlî dîvânı (inceleme- tenkitli metin ). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları
• Kızıltaş, M. (2018). Ahmed Paşa’nın “yazmışam” redifli gazelinin şerhi ve yapısalcılık açısından incelenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 957-976.
• Korkmaz, Z. (2007). Türk Dili ve kompozisyon. Ekin Basım Yayın Dağıtım
• Moran, B. (2021). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim yayınları
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Yargı Yayınevi
• Piaget, J. (1999). Yapısalcılık. Doruk Yayınları
• Redhouse, S. J. W. (1992). Turkısh and Englısh lexicon, Çağrı Yayınları
• Sami, Ş. (1978). Kamûs-ı Türkî. Akçağ Yayınları
• Saraç, A. E. (2018). Fuzûlî’nin Farsça ve Türkçe gazellerinin aruz ve kafiye bakımından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi.
• Şafak, Y. (1994-1995). Fuzûlî’nin Farsça ve Türkçe dîvânlarında kullandığı vezinler. S.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, (9-10) 69-78.
• Tarlan, A. N. (2001). Fuzûlî Dîvânı şerhi. Akçağ Yayınları
• Tarlan, A. N. (1981). Metinler şerhine dair, edebiyat meseleleri. Ötüken Yayıncılık
• Temiz, D. N. (2020). “Yağmur” şiirinin söz dizimi bakımından incelenmesi. Mecmua - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5 (10), 122-161
• Topuzoğlu, T. R. (2007). Remel. TDV İslâm Ansiklopedisi. (Cilt:34, ss. 553-554.)
• Tökel, D. A. (2007). Dîvân şiiri’ne modern metin çözümleme yöntemlerinden bakmak. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, 2 (3), 535-555.
• Uçan Eke, N. (2011). Nâ’ilî’nin “Âfitâb” redifli gazelinin şerhi ve yapısalcılık açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 179-200.
• Uludağ, S. (2002). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Yayınevi