KÂLÂYÎ-ZÂDE AHMED MÜNÎB VE DÎVÂNI NDA YER ALAN EHL-İ BEYT SEVGİSİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 6, 56 - 67, 30.06.2023

Muzaffer Karataş

Öz

Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb 19. yüzyılda yaşamış şâirlerdendir. Tezkirelerde veya kaynaklarda O’nun hayatı hakkında pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Kâlâyî-zâde, İstanbul’da doğmuştur ve dedesi İstanbul’da kumaşçılık yapan bir tüccardır. Şâirin asıl adı Ahmed Münîb’dir. ‘Kâlâyî Mehmed Efendi’nin oğludur. 25 zilhicce 1292 ‘de (22 Ocak 1876) vefat etmiştir. Şâir, babasının yanında kumaşçılık mesleği ile de ilgilenmiştir. Kumaşçılık mesleğini kısa bir süre devam ettirdikten sonra Fatih Camiinde ders almaya başlamıştır. Burada Arapça ve Farsça ile birlikte dönemin pozitif ilimlerini ve dinî bilgilerini öğrenmiştir. Şâirin bilinen tek eseri olan Dîvânı’dır. Bu eserin tek nüshası vardır. Şiirlerinde dîvân şiiri geleneği çizgisinden ayrılmayan Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb, şiirlerinde Münîb mahlasını kullanmıştır. Şiirlerinde Kerbelâ olayına oldukça fazla değinen ve Ehl-i beyt sevgisini dile getiren Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb, dîvânında Hz. Alî başta olmak üzere Hz. Hasan ve özellikle Hz. Hüseyin’e olan sevgisini ve bağlılığını ifade etmiştir. Dîvânında, Kerbelâ olayı üzerine çokça mersiyeler yazmıştır. Kendini âl-i ‘abâ’nın bir kulu ve kölesi olarak tanımlayan Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb, âl-i ‘abâ’ya olan sevgi, hürmet ve hayranlığını şiirlerinde dile getirmektedir. Çalışmada, Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb’nin hayatı, edebî kişiliği ve dîvânı hakkında bilgi verilecek, Münîb Dîvânı’nda yer alan ve şâirin Ehl-i beyt sevgisini anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kâlâyî-zâde Ahmed Münîb, Ehl-i Beyt, Kerbelâ, Hz. Hüseyin, Dîvân Şiiri.

Kaynakça

• Alp, G. (2020). Türk edebiyatında Kerbela hadisesi: Konuyu kendi realitesine uygun konumlandırma çabası -eksiklikler, tespitler, literatür-. International journal of filologia, (4) , 56-89)
• Alp, G. (2021). Seyyid Süleyman Aşkî’nin Kerbelâ hadisesine dair risalesi: Hülâsa-i vâveylâ seyyidü’ş-şühedâ. e-Şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 13(2), 729 - 747.
• Ahmed Münîb, Divan-ı Münîb (Kâlâyî-zâde), Ahmed Münîb Efendi, Milli Kütüphane, yz. FB 482, yk.
• Aksoyak, İ. H. (2001). Refi-i Kâlâyî ve geçme çubuk manzumesi. Türk kültürü incelemeleri, nr. 4.
• Akün, Ö. F. (1994). Divan Edebiyatı, İslam Ansiklopedisi, C. 9, s.s. 389-427.
• Akyüz, K. (1990). Modern Türk edebiyatı’nın ana çizgileri. İnkılap Kitabevi.
• Alpaydın, B. (2007). Refi’-i Kâlâyî Divânı. yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Rehber Yayınları.
• Dilçin, C.(2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi. TDK.
• Develioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Aydın Kitapevi.
• Fığlalı, E.R. (1998). Hüseyin, DİA, C. 18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 521-524.
• Güngör, Ş. (2003). Maktel-i Hüseyin, DİA, C 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 456-457.
• İpekten, H.(1997). Eski Türk edebiyatında nazım şekilleri ve aruz. Dergâh Yay.
• İpekten, H. (1988). Tezkirelere göre divan edebiyatı isimler sözlüğü. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Kanar, M. (1998) Farsça-Türkçe büyük sözlük. Birim Yay.
• Kanar, M. (2009). Arapça -Türkçe büyük sözlük. Say Yay.
• Karataş, M. (2021). Mirzâ Muhammed Nakî (Kumrî)’nin Kenzü’l-Mesâib’i üzerine. Mecmua, (6-11) s.119-134.
• Kılıç, M. C. (2017). Kerbelâ büyük acı. Kamer Yayınları.
• Kemal, İ. E. (1988). Son asır Türk şairleri. Dergâh yay.
• Köksal, M. A. (1993). Peygamberler tarihi. Ahıska Yayınevi.
• Kurnaz, C. (1996). Hayâli Bey divanının tahlili. MEB Yay.
• Macit, M. (2000). Nedim. Akçağ Yay.
• Macit, M. (2001). Erzurumlu Zihni divanı. Kültür Bakanlığı Yay.
• Mercanlıgil, M. (1960). Ebced hesabı. Doğuş Matbaası.
• Olgun, T. (1949). Edebȋ bahisler. Refȋ-i Kâlâyî. İslâm Yolu Mecmuası. (53): 3.
• Öz, M. (2018). Ehl-i Beyt, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 10, s.s. 498-501.
• Özgül, M. K. (2006). Divan yolundan Pera’ya selametle. Hece Yay.
• Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. MEB Yay.
• Pala, İ. (1989). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. Akçağ Yay.
• Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmanî. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şemseddin, S. (1989). Kamus-ı Türki. Enderun Kitabevi.
• Uludağ, S. (2018). Âl-i Abâ, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.2, s.s. 306-307.
• Üzüm, İ. (1998). Hüseyin-Litaratür, DİA, C 18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 521-54.
• Yakıt, İ. (1992). Türk-İslam kültüründe ebced hesabı ve tarih düşürme. Ötüken Yay.
• Yeniterzi, E. (1993). Divan şiirinde naʿat. TDV Yay.