JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL VE TÜRK EDEBİYATI

Year 2024, Volume: 5 Issue: 9, 94 - 106, 31.12.2024

Remzi Avcı

https://doi.org/10.62356/cihansumul.1530306

Abstract

Avrupa’da Türk dili, kültür ve edebiyatına duyulan ilginin kökenleri 15. ve 16. yüzyıla kadar uzanır. Seyahatnamelerden kronik çevirilere oradan edebî metinlere uzanan geniş bir metin ağından bahsedilebilir. Alman Şarkiyatı içerisinde Şark dillerinin bir alt disiplini olarak gelişen Türkiyat, Osmanlı ile çok geniş sınırları olan Habsburg Devleti’nin başkenti olan Viyana’da köklü bir temel inşa etti. Bunda Kaiserlich-königliche Akademie für Orientalische Sprachen’in (Şark Dilleri İmparatorluk ve Kraliyet Akademisi) önemli bir etkisi vardı. Arapça, Farsça ve Türkçe gibi Şark dilleri alanında yoğun bir eğitim veren bu okul, diplomat yetiştiren bir müesseseydi ve Joseph von Hammer-Purgstall, bu okulda diplomat olarak yetişti. Hammer-Purgstall, İstanbul’a diplomat olarak gönderilerek Osmanlı Türkçesi, Farsça ve Arapça dillerinde tercüman ve çevirmen olarak çalışırken aynı zamanda Şark yazmalarını ve şerhlerini inceleme imkânı buldu. Türk, Fars ve Arap Edebiyatı üzerine çeviriler yapan Hammer-Purgstall Alman Şarkiyatının gelişiminde kurucu bir rol üstlendi ve Türk Edebiyatıyla ilgili oldukça önemli çalışmalara imza attı. Bu çalışma, Alman şarkiyatında Türk Edebiyatı çalışmalarının kaynağına Hammer-Purgstall ile inmeyi denedi. Bu makale, öncelikle Hammer-Purgstall’ın Türk Edebiyatı hakkında yaptığı çalışmaları incelerken aynı zamanda onun Türk Edebiyatını nasıl alımladığına odaklandı ve Almanca konuşulan dünyada Türk Edebiyatı incelemelerinin de kaynağında durduğunu savundu.

Keywords

Hammer-Purgstall, Alman Şarkiyatı, Türk Edebiyatı, Çeviri.

Supporting Institution

Tübitak

JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL AND TURKISH LITERATURE

Abstract

The origins of European interest in the Turkish language, culture, and literature can be traced back to the 15th and 16th centuries. A vast network of texts ranging from travelogues to chronic translations to literary texts can be mentioned. Turcology, which developed as a sub-discipline of Oriental languages within German Orientalism, built a deep-rooted foundation in Vienna, the capital of the Habsburg State, which had extensive borders with the Ottoman Empire. The Kaiserlich-königliche Akademie für Orientalische Sprachen (Imperial and Royal Academy of Oriental Languages) had an significant influence on this. This school, which provided intensive education in Oriental languages such as Arabic, Persian and Turkish, was an institution that trained diplomats, and Joseph von Hammer-Purgstall was educated as a diplomat at this school. Hammer-Purgstall was sent to Istanbul as a diplomat and while working as an interpreter and translator in Ottoman Turkish, Persian, and Arabic, he also had the opportunity to study Oriental manuscripts and commentaries. Hammer-Purgstall, who translated Turkish, Persian and Arabic literature, played a founding role in the development of German Orientalism and carried out critical studies on Turkish literature. This study attempts to trace the origins of the study of Turkish literature in German Orientalism through Hammer-Purgstall. This article firstly analyses Hammer-Purgstall's works on Turkish literature but also focuses on his reception of Turkish literature and argues that he stands at the source of the study of Turkish literature in the German-speaking world.

Keywords

Hammer-Purgstall, German Orientalism, Turkish Literature, Translation

References

• Avcı, R. (2019). Alman oryantalizmi ve islami dönem fars edebiyatı: Bir literal geçişkenlik örneği olarak josef von hammer-purgstall (1774–1856). Studien Zur Deutschen Sprache und Literatur, (42), 57-76.
• Avcı, R. (2021). Kurgu ile Gerçeklik Arasında Alman Oryantalizmi, Ketebe: İstanbul.
• Babinger, F. (1919). Die Türkisehen Studien in Europa bis zum Auftreten Josef von Hammer-Purgstalls. Die Welt des Islams. 7/3-4, 103-127.
• Bayak, C. (1995). Fenâî Ali Efendi. DİA. Cilt XII, 335-336.
• Bayraktareviç, F. (2012). Mesihi’nin Dünya Edebiyatında Yer Alan "Bahariye"si. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,22, 213-219.
• Beydilli, K. (2014). Joseph Von Hammer-Purgstall (1774- 1 856) ve Fundgruben des Orients (Şark'ın Hazineleri) Dergisi. Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tııhft: İsmail E. Eriinsal’a Armağan. (Aynur, Hatice-Aydın, Bilgin vd. ed.).2 c. İstanbul: Ülke, 129-277.
• Chabert, T. (1800). Latifi oder Biographische Nachrichten von vorzüglichen türkischen Dichtern, nebst einer Blumenlese aus ihren Werken. Zürich: Heinrich Gessner.
• Finkel, C. (2015). Joseph von Hammer-Purgstall's English Translation of the First Books of Evliya Çelebi's Seyahatnâme (Book of Travels). Journal of the Royal Asiatic Society. 25/1, 41-55.
• Galter, H. D. (2009). Joseph von Hammer-Purgstall und die Anfange der Orientalistik. Kunst und Geisteswissenschaften aus Graz. Werk und Wirken uberregional bedeutsamer Kunstler und Gelehrter: vom 15. Jahrhundert bis zur Jahrtausendwende. (K. Acham ed.). Köln-Wien-Weimar: Böhlau Verlag, 457-470.
• Gibb E. J. W. (1900-1909). A History of Ottoman Poetry. London, I 1900, II 1902, III 1904, IV 1905, V 1907, VI 1909.
• Gibson, L. J. (2015). Changing States:Ottoman Sufism, Orientalism, and German Politics,1770-1825 (Doktora tezi). University of California.Oakland-Kalifornien.
• Hammer-Purgstall, J. von. (1796). Blumen asiatischer Dichtkunst. Der neue teutsche Merkur 3 / 3-28: 113-120.
• Hammer-Purgstall, J. von. (1818). Geschichte der schönen persischen Redekünste. Wien: Ben Heubner Verlag.
• Hammer Purgstall, Joseph von (1825). Baki's, des grössten türkischen Lyrikers, Diwan, zum ersten Mahle ganz verdeutscht. Wien: E.F. Beck.
• Hammer Purgstall, Joseph von (1827-33). Geschichte des osmanischen Reiches. 10/ 7 Bände. Pest: C. A. Hartleben
• Hammer Purgstall, Joseph von (1834). Gül u Bülbül, das ist: Rose und Nachtigall, von Fasli. Pest-Leipzig: C.A. Hartleben.
• Hammer Purgstall, Joseph von (1836-38). Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, bis auf unsere Zeit. Mit einer Blüthenlese aus zweytausend, zweyhundert Dichtern. Erster Band, Pest: C.A. Hartleben
• Hammer Purgstall, Joseph von (1850-56). Literaturgeschichte der Araber: von ihrem Beginne bis zum Ende des zwölften Jahrhunderts der Hịdschret. 7 Bände. Wien: Kaiserl.-Königl. Hof- und Staatsdruckerei
• Herzog, C. (2010). Almanca Konuşulan Ülkelerde Türkiyat ve Şarkiyat Çalışmalarının Gelişimi Üzerine Notlar. çev. Faruk Yaslıçimen. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. Cilt 8. Sayı 15, 77-148.
• Hoflechner, W.-Wagner, A. (2018). Josef von Hammer Purgstall: Briefe, Erinnerungen, Materialien. Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt.
• Kacır, İ. T. (2021). Hammer. Doğu'nun Kâşifi. İstanbul: Kronik Kitap.
• Lohlker, R. (2024). Hammer-Purgstall: Schöpfer eines Orients und der Orientalistik.. Joseph von Hammer-Purgstall: Grenzgänger zwischen Orient Okzident (H. D. Galter, S. Haas, & R. Lohlker ed.) Graz: Leykam Buchverlag.
• Mengi, M. (2000). Yüzyıllık Bir Batı Kaynağı: Gibb'in Osmanlı Şiir Tarihi. Türklük Bilgisi Araştırmaları. 24/1: 209-227.
• Kreiser, K. (ed.) (1987). Germano-Turcica: Zur Geschichte des Türkisch-Lernens in den deutsch-sprachigen Ländern; Ausstellung des Lehrstuhls für Türkische Sprache. Bamberg: UB Bib.
• Kreiser, K. (1987). ,,Zwecke ohne die nöthigen Mittel.": Vom letten habsburgischen Ttirkenkri bis nrmFrieden von Paris (1856). Germano-Turcica: Zur Geschichte des Türkisch-Lernens in den deutsch-sprachigen Ländern.Bamberg: UB Bib.
• Tezcan, N. (2009). Evliya Çelebi Seyahatnamesinin Hammer-Purgstall Tarafından Bilim Dünyasına Tanıtılması Hakkında. Osmanlı Araştırmaları. Cilt XIV, 201-230.