Salvage Excavations of a Stone Cist Grave at Açıkköy, Mardin: An Archaeological and Archaeometric Evaluation

Yıl 2024, Sayı: 23, 73 - 92, 29.12.2024

Bilcan Gökce , Esra Kaçmaz Levent , Mahmut Aydın

https://doi.org/10.58488/collan.1460312

Öz

In 2015, Mardin Museum conducted salvage excavations at the site of a stone-cist grave, found by illicit diggers in Açıkköy village of Nusaybin district in modern Mardin province. This study presents an archaeological evaluation of the grave structure and its contents, and the results of archaeometic analyses conducted on the ceramic and metal objects deposited as grave goods. In terms of its structure and burial customs, the grave displays characteristics known from cist graves found within the upper Tigris basin. Ceramics belong to Ninevite 5 incised-excised ware and simple ware. Other significant finds in the grave are metal objects including an awl, ornamental pins, and a seal. Comparable examples of the awl and the pin types are attested to in the region and neighboring regions, and the seal is engraved in Jemdet Nasr style. Elemental composition analysis of the metal objects demonstrate that they were made of copper (Cu) with arsenic (As) content in high enough proportions to indicate intentional alloying. In the light of its archaeological assemblage, we may conclude that this cist grave is dateable to Early Bronze Age I (3200-3000 BC) and it must have belonged to a high-status individual of the local elite.

Anahtar Kelimeler

Stone Cist Grave, Cylinder Seal, Ornamental Pins, Early Bronze Age, Ninevite 5, Jemdet Nasr

Kaynakça

• Akçay, A. 2005 Aşağı Salat Höyüğü Erken Tunç I Mezarlığı’nın Kuzey Mezopotamya’daki Yeri ve Önemi. Gazi University, Department of Archeology (Unpublished Master’s Thesis), Ankara.
• Algaze, G., Breuninger, R., Lightfoot, C., Rosenberg, M. 1991 The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1989-1990 Seasons. Anatolica XVII: 175-240.
• Alkım, U. B. 1962 Tilmen Höyük Çalışmaları (1958-1960). Belleten XXVI: 447-715.
• Atalay, İ., Mortan, K. 2003 Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İnkılap Kitabevi, Istanbul.
• Ay, E. 1993 Mardin Bölgesi Zergan Çayı ve Çevresi Arkeolojik Değerlendirilmesi. Hacettepe University, Department of Archeology (Unpublished Master’s Thesis), Ankara.
• - 1999 Yukarı Habur Bölgesi İki Cırcıp Vadisi ve Çevresinin Arkeolojik Araştırması. Hacettepe University, Department of Archeology (Unpublished Ph.D. diss.), Ankara.
• Ay, E., Ay, A., Tarhan, M. Ç. 2013 Müslümantepe Kazıları 2005-2008. Ilısu Barajı ve HES Projesi Arkeolojik Kazıları 2004-2008 Çalışmaları. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara: 273-302.
• Batıhan, M. 2014 Başur Höyük Eski Tunç Çağı Mezarları ve Buluntuları. Ankara Üniversity, Social Sciences Institute, Department of Archeology, (Unpublished Master’s Thesis), Ankara.
• Behm-Blancke, M. R. 1985 Hassek Höyük. Vorläufiger Bericht über die Grabungen in den Jahren 1981-1983. Istanbuler Mitteilungen 34: 31-417.
• Bolt, D. G., Green., A. 2003 The Burial of Dead. The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninevite 5 Chronlogy, Economy, Society (Subartu, Band 9). E. Rova, H. Weiss (eds.), Brepols Publishers: 519-547.
• Calderone, L., Weiss, H. 2003 The End of the Ninevite 5 Period at Tell Leilan. Subartu IX: 193-220.
• Çambel, H., Braidwood, R. 1980 Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Istanbul.
• Dede, M. G. 2014 Anadolu’da Bulunmuş Eski Tunç Çağı’na Ait Silindir ve Damga Mühürler. Ankara University, Department of Archeology (Unpublished Master’s Thesis), Ankara.
• Di Nocera, M. G. 2013 Organization of Production and Social Role of Metallurgy in the Prehistoric Sequence of Arslantepe (Turkey). ORIGINI 35: 111-142.
• Ellis, R. S. 1983 The Gritille Project. V. Kazı Sonuçları Toplantısı: 117-123.
• Ensert, H. K. 1995 Erken Tunç Çağı Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye Bölgesi Ölü Gömme Gelenekleri Işığında Oylum Höyük Mezarları. Ankara University, Social Sciences Institute, Department of Archeology (Unpublished Ph.D. diss.), Ankara.
• Erkanal, A., Erkanal, H. 1989 Archaeologisher Überblich über die Provinz Mardin. Studies in Honor of Tahsin Özgüç, K. Emre,B., Hrouda, M. Mellink,, N. Özgüç (eds), Türk Tarih Kurumu, Ankara: 129-135.
• Erkanal, H. 1991 1989 Girnavaz Kazıları. XII. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 277-293.
• Genç, B., MacGinnis, J. 2022 A text of Shalmaneser I from Üçtepe and the Location of Šinamu. Anatolian Studies 72: 79-95.
• Hauptmann, H. 2003 Lidar Höyük. Arkeo Atlas 2: 61.
• Karadoğan, S., Özgen, N. 2006 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tarımsal Üretimin Niteliği, Değişimi ve Dağılışının CBS Ortamında Analizi. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri (13-16 Eylül): 1-9.
• Klein, H. 1990 Untersuchung zur Typologie bronzezeitlicher Nadeln in Mesopotamien und Syrien. Schriften zur Vorderasiatischen Archäologie Herausgegeben von Winfried Orthmann Band 4. Saarbrücker Druckerei und Verlag, Saarbrücken.
• Kodaş, E. 2022 Mardin İli Derik, Mazıdağı ve Savur İlçeleri 2020 Yılı Yüzey Araştırması Tarihöncesi Dönem Buluntuları: İlk Gözlemler. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi 7(2): 99-117.
• Kozbe, G., Güngör, A. 2022 Mardin İli Kültür Envanteri Artuklu-Ömerli Cilt 1. Lasera Reklam Ajansı, Konya.
• Köroğlu, K. 1998 Üçtepe I-Yeni Kazı ve Yüzey Bulguları Isığında Diyarbakır-Üçtepe ve Çevresinin Yeni Assur Dönemi Tarihi Çoğrafyası. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Laneri, N. 2007 Burial Practices at Titriş Höyük: An Interpretation. Journal of Near Eastern Studies 66(4): 241-266.
• Mallowan, M. E. L. 1936 The Excavations at Tall Chagar Bazar and an Archaeological Survey of the Habur Region, 193435. Iraq 3, 1-86.
• Mısır, A. 1992-1990 Yılı Şanlıurfa Nevali Çori Kazısı. 2. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu: 201-209.
• Moller, E. 1992 Ancient Near Eastern Seals in a Danish Collection. Museum Tusculanum Press, Copenhagen.
• Ökse, T., A., Atay, E., Eroğlu, M.,Tan, Y. 2009 Ilısu Barajı İnşaat Sahasına Rastlayan Dicle Vadisinin Tunç ve Demir Çağları’ndaki Yerleşim Sistemleri ve Kültür Tarihi. TÜBA-AR 12: 25-48.
• Özgüç, T. 1948 Ön Tarih’te Anadolu’da Ölü Gömme Adetleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Öztoprak, H. 2019 Siirt Başur Höyük Kazısında Ele Geçen Bazı Metal Eserlerin Arkeometrik Karakterizasyonu.” Master’s thesis, Batman Üniversity.
• Palumbi, G. 2008 The Red and Black Social and Cultural Interaction Between the Upper Euphrates and the Southern Caucasus Communities in the Fourth and Third Millenium BC. Studi di Preistoria Orientale (SPO) Volume 2. Rome.
• Rodenberg, J. J. 1981 Hayaz Höyük Kazısının İlk Sonuçları. III. Kazı Sonuçları Toplantısı: 93-94.
• Rothman, M. S., Fuensanta, J. G. 2003 The Archaeology of the Early Bronze I and II Periods in Southeastern Turkey and North Syria. M. Özdoğan, H. Hauptmann, N. Başgelen (eds), From Villages to Cities: Early Villages in the Near East. Studies Presented to Ufuk Esin. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Rova, E. 1988 Distribution and Chronology of Nineveh 5 Pottery and Its Culture. Contributi e Materiali di Archeologia Orientale 2, Rome.
• Sagona, A., Zimansky, P. 2009 Ancient Turkey. Routledge, New York.
• Sağlamtimur, H. 2017 Siirt-Başur Höyük Erken Tunç Çağ I Mezarları Ön Rapor. Arkeoloji Dergisi XXII: 1-14.
• Sağlamtimur, H., Massimino G. M. M. 2018 Wealth Sacrifice and Legitimacy: The Case of the Early Bronze Age Başur Höyük Cemetery (South-eastern Turkey. Proceedings of the 10th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East Volume 1, B. Horejs, C. Schwall, V. Müller, M. Luciani, M. Ritter, M. Giudetti,
• R. B. Salisbury, F. H. Mayer, and T. Bürge (eds.), Harrassowitz Verlag, Wieabaden: 329-342. Sağlamtimur, H., Batıhan, M., Aydoğan, İ. 2019 Başur Höyük & Arslantepe: The Role of Metal Wealth in Funerary Customs at the Beginning of the Early Bronze Age. I. Internatıonal Archaeology Symposıum Proceedıngs 4-6 Ekim 2018 / 4-6 October 2018, N. Durak, M. Frangipane (eds.), Inönü University Press, Malatya: 203-215.
• Sertok, K., Ergeç, R. 1999 A New Early Bronze Age Cemetery: Excavations Near the Birecik Dam, SoutheasternTurkey. Preliminary Report (1997-98). Anatolica XXV: 87-107.
• Sertok, K., Kulakoğlu, F. 2002 Şaraga Höyük 1999-2000 Kazıları Sonuçları. XXIII. Kazı Sonuçları Toplantısı: 107-122.
• Sözer, A. N. 1967 Güneydoğu Anadolu’nun Zirai Coğrafyası. Atatürk University, Erzurum.
• Stein, G. J., Boden, K., Edens, C., Edens, P. J., Keith, K., McMahon, A., Özbal, H. 1997 Excavation at Hacınebi Turkey-1996: Preliminary Report. Anatolica XIII: 111-170.
• Şenyurt, Y. S. 2002 Ilısu-Barajı Aşağı Salat Kazısı. 23. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 445-453.
• Teissier, B. 1984 Ancient Near Eastern Cylinder Seals from the Marcopoli Collection. University of California Press, Berkeley.
• Tekin, H. 2018 Madeni Eser Tipolojisi. Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Uhri, A. 2010 Anadolu’da Ölümün Tarihöncesi: Bir Geleneğin Oluşum Süreçleri. Sakin Kitap, Istanbul.
• Uysal, B. 1998 Girnavaz Kazılarının Işığı Altında Anadolu’da Ninive V Seramiği. Hacettepe University. Social Sciences Institute, Department of Archeology (Unpublished Ph.D. diss.), Ankara.
• Woolley, C. L., Barnett, R. D. 1952 Carchemish Part III: The Excavations in the Inner Town. The British Museum, London.
• Yılmaz, C. 2024 Çayönü Tepesi İlk Tunç Çağ Çanak Çömleği. Çanakkale Onsekiz Mart University, Social Sciences Institute, Department of Archeology (Unpublished Master’s Thesis), Çanakkale.
• Yılmaz, D. 2003 MÖ III. Binde Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Ölü Gömme Adetleri. Ankara University, Social Sciences Institute, Department of Archeology (Unpublished Master’s Thesis), Ankara.
• - 2006 Erken Tunç Çağı’nda Güneydoğu Anadolu’da Oda Mezar Geleneği. Anadolu/Anatolia 31: 57-69.