BİR İNANÇ AŞAMASI OLARAK HANİFLİK

Year 2017, Issue: 10, 7 - 24, 29.11.2017

Hasan Kaplan

Abstract

Haniflik kavramı; çoğu Müslüman âlim tarafından İslam öncesi döneme
kadar genelde Arap yarımadasında varlığını sürdüren Hz. İbrahim’in Tevhid Dini
olarak kabul edilir. Bu makalede psiko-tarih / psiko-biyografi ve dilbilimsel
çözümlemeler yaparak, Hanifliğin bir dinin adı olmayıp, bir sıfat olduğu tezi
ileri sürülmektedir. Hanifliği psikolojik açıdan elealan bu teze göre, Haniflik
bir din olmaktan ziyade, bedensel/zihinsel/ duygusal/sosyal ve spiritüel
anlamda büyümekte olan bir bireyin dine yönelik tutumudur. Kavram aslında
psikolojik bir haleti ruhiyeye işaret etmektedir. Haniflikte dinî bir anlamdan
ziyade, psiko-sosyal bir bağlam ön plandadır. Gerek kavramın etimolojisi, gerek
Hz. İbrahim’in hayatı, gerekse Kur’ân-ı Kerim deki kullanımı dikkate alındığında,
Hanifliğin  manevi /dini gelişimde
bir  aşama, modern psikolojinin vurguladığı
ergenlik ruhunu yansıtan bir gelişimsel dönüm noktası, bir moratoryum
durumu ve bir kimlik arayış ve inşa süreci olduğu görülür. 

Keywords

Hanif, Hz. İbrahim, Psiko-biyografi, Psikotarih, İnsan Gelişimi, Moratoryum

References

• Andrae, Tor, Mohammed The Man and His Faith, , tr. by Theophil Menzel, Londra 1936. Bell, Richard, Introduction to the Qur’an, Edinburg, 1953 Biruni, Ebu’r-reyhan Muhammed b. Ahmed el- Harizmi, el-Asaru’l-Bakiye ani’lKurani’l-Haliye, Leipzig, 1923 Cerrahoğlu, İsmail, Kuranı Kerim ve Hanifler, AUİFD., C. XI, Ankara, 1964, Cevheri, Ismail b. Hammad, hnf md eş-Şıhâh, " C. IV, Mısır, 1956; DeMause, Lloyd (1982). Foundations of Psychohistory. New York: Creative Roots DeMause, Lloyd (1995) The History of Childhood. Northvale, New Jersey: Jason Aronson; DeMause, Lloyd (2002). The Emotional Life of Nations. New York: Karnac Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensari Kurtubi, el_cami’li Ahkami’l_Kur’ân, C. II, Mısır, 1967 el-Mes’udi, Ali b. Hüseyin, et-Tenbih ve’l-İşraf , Bağdat, 1938 Erikson, E. H. Identity, Youth And Crisis. New York: Norton, 1980 Erikson, H. Young Man Luther, W.W. Norton and Company, 1962 Erkison, E. Childhood and Society, W.W. Norton and Company, 1950 Faris N. A. and Glidden H. W. “The Development of the Meaning of the Koranic Ḥanīf,” Journal of the Palestinian Oriental Society XIX/3, Jerusalem 1939-40 Freud, S. Musa ve Tek Tanrıcılık, Cem Yayınları, 1939/2010 Freud, S. Totem ve Tabu, 1913, (Çeviren: K. Sahir SEL), Sosyal Yayınlar, 2. Baskı, İstanbul-1996, Freud, S., Uygarlığın Huzursuzluğu, Metis Yayınları, 1930/2014 Günaltay, Şemseddin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara 2013 Gündüz, Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara, 1988 Harris, J.R., The nurture assumptiın: Why children turn out the way they do. New York: Free Press, 1998 Hasna İbrahim hasan, Târîhu’l-İslam C. I. Kahire, 1964 (Aktaran, Kuzgun, DİA, Hanif maddesi) Horovitz, J. Koranische, Untersuchungen, Berlin 1926 Ibnu’l-Esir, İzzüddin Ebi’i-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezeri, el-Kamilu fi’t-Tarih, C.I, Beyrut, 1965 İbni Kesir, İmaduddin Ebi’l-Fida İsmail ed-Dimeşki, el-Bidaye ve’n-Nihaye, C.I. Beyrut, 1966 ibni Kesir, İmaduddin Ebi’l-Fida İsmail ed-Dimeşki, Tefsiru’l Kur’ân’i-Azim, C.II, Beyrut 1981 İbni Manzur, Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem, "hnf” md. Lisânü'l-Arab, C. IX, XII, Beyrut, 1902 İbnu’n-Nedim, Muhammed b. İshak b. Ebi Yakub, el-Fihrist, Beyrut, 1964 Jeffery, Arthur, The Foreign Vocabulary of the Quran, p. 112-114, Cairo, 1937 Kant, Immanuel, “What is Enlightenment?,” in The Portable Enlightenment Reader, ed. Isaac Kramnick, New York: Penguin Books, 1995 Kohler, Kaufman Abraham, J.E., V.I, London, 1901 Kuzgun, Şaban, “Hanifler” mad., DİA, İst. 1997. Kuzgun, Şaban, İslam Kaynaklarına Göre Hz. İbrahim ve Haniflik, SE-DA Yayınları, 1985, Kayseri Lightfoot, J. B. The Name and Office of Apostle, The Epistle of the Paul to the Galatians, 10. ed., 1890, London, Macmillan, 1989, s. 92-101. Moubarac, Y. , Abraham dans le Coran, Paris 1958 Nöldeke, Theodor, Geschichte des Qorans, Hildesheim, 1961 Öztürk, Resul, “İslam Öncesi Arap Toplumunun Tanrı Tasavvuru Ve Bu Tasavvurun İslam’ın Tanrı Tasavvuruna Etkisi Sorunu” Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII (2008), sayı: 2, s. 122 Reich, Wilhelm, The Mass psychology of fascism, Farrar, Straus and Giroux, 1980 Taberi, ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Tarihu’r-Rusül ve’l-Müluk, C.I, Mısır, 1960 Wensinck, A.J., Ibrahim, İ.A., C. V/2, Istanbul,1950 Yusuf ed-Decevi, Daru’l-Maarifi’l-İslamiyye C, I, Tahran, 1933