Sûfî Epistemolojinin Önemli Dayanaklarından Olan Hızır Kıssasının Kaynaklarına Dair Oryantalist İddialar

Yıl 2017, Sayı: 11, 45 - 57, 31.12.2017

Selahattin Aktı

Öz

    Kur’ân-ı Kerim’de Kehf suresinin 60-82. ayetleri
arasında kendisine yer bulan ve Musa (a.s) ile bilge bir kulun karşılaşmasını
konu edinen kıssanın tarihî bir gerçekliğinin olmadığını veya başka kültürlere
ait efsanelerden alıntılanmış olabileceğini iddia edenler vardır. Geçtiğimiz
iki yüzyılda özellikle oryantalist araştırmacılar tarafından ortaya atılan bu
iddialara göre söz konusu kıssa, Yahudi, Hıristiyan veya antik Mezopotamya’nın
ürünü efsanelerden alıntılanmış olmalıdır.

Bu çalışmada,
oryantalistlerin söz konusu iddiaları ileri sürerken kullandığı kaynaklar tek
tek ele alınarak karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Musa, Hızır, ledün ilmi, Demitolojizasyon

Kaynakça

• Addas, Claudia, İbn Arabî, Kibrit-i Ahmer’in Peşinde, çev. Atilla Ataman, İstanbul: Gelenek Yayınları, 2004. Akti, Selahattin, “Die Moses-Ḫiḍr-Erzählung im Koran und deren Bedeutung für die sufische Koranexegese (at-tafsīr al-išārī)”, Journal für Religionskultur; 209, 2015, 1-20. Albayrak, İsmail, “Kur'an Ve Tefsir Açısından Hızır Kıssası Ve Ledün ilmi”, Kur'an ve Tefsir Araştırmaları ¬‒ V, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2003. Ateş, Süleyman, İşârî Tefsîr Okulu, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974. Ay, Mahmut, “İşarî Tefsiri Yeniden Düşünmek”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 24, 2011. 103-148. Çelebi, İlyas, “Hızır”, DİA, c. XVII, 406-9. Çınar, Hüseyin İlker: “Die Reise des Propheten Moses mit Ḫiḍr im Koran”, Journal für Religionskultur; 98, 2008, 1-18. Dyroff, Karl: “Wer ist Chadir?”, Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete, 1892, c. 7, 319-327. El-Buḫārī, Muhammad ibn İsmâîl, Sahih al-Buḫārī, edit. Mustafa Dîb’ul-Buġâ. Şam; Beyrut: Dâr ibn Kesîr, tarihsiz. Friedländer, Israel, “Alexander Zug nach dem Lebensquell und die Chadhirlegende”, Archiv für Religionswissenschaft, edit. Richard Wünsch, Leipzig: B. G. Teubner, 1910, c. 13, 161-246. Friedländer, Israel, “Zur Geschichte der Chadhirlegende”, Archiv für Religionswissenschaft, edit. Richard Wünsch, Leipzig: B. G. Teubner, 1910, c. 13, 92-110. Geiger, Abraham, Was hat Mohammed aus dem Judenthume aufgenommen, Bonn: Verf.,1833. Havva, Said, El-Esâs fi't-Tefsir, çev: M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Şamil Yayınevi, 1990. Halefullah, M. Ahmed, Kur’an’da Anlatım Sanatı, çev. Şaban Karataş, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002. Hunnius, Carl, “Das syrische Alexanderlied”, ZDMG (Zeitschriften der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft), Almancaya çev. Carl Hunnius, 1906, c. 60, 169-209. İbn Kesîr, Muhtasar tefsîr İbn Kesîr, Tahk. M. Ali as-Sâbûnî, Beirut: Dâr’ul-Kur’ân’ul-Kerîm, 1981. İbn Sevdekîn, İdrîs Fassı, çev. Veysel Akkaya, İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2013. Kara, Osman, “Müfessirlerin Sahih Yorum Farklılıklarının Sebepleri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2011, sayı:3, 73-94. Lidzbarski, Mark, “Wer ist Chadhir?”, Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete, 1892, c. 7, 104-116. Meral, Yasin, “Mūsā-Hızır Kıssası ve Kıssanın Yahudi Kökeniyle İlgili İddiaların Değerlendirilmesi” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi; 55/2, Ankara, 2014, 129-150. Öztürk, Mustafa, “Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi; 14-15, Samsun, 2003, 245-281. Öztürk, Mustafa, “Demitolojizasyon ve Kur'ân”, Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi; 4/1, 2004, 119-146. Uludağ, Süleyman, “İşârî Tefsir”, DİA, XXIII, 424-428. Wensinck, A. J, “Hızır”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB, 1993, c. V/I, 457-462. Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul: Azim, Tarihsiz.