Kurumsal Bakım Çalışanlarının Gözünden Bakım Emeği ve Pandemi Sonrası Uzun Dönemli Yaşlı Bakımı: Niteliksel Bir Araştırma

Year 2023, , 303 - 336, 25.01.2023

Başak Akkan Cemre Canbazer Şanlı

https://doi.org/10.54752/ct.1241237

Abstract

COVID-19 salgınının ortaya çıkışı ile dünya gündemine oturan uzun dönemli bakım politikası tartışmaları bakım emeğinin ve evrensel bakım hizmeti sunumunun toplumsal refah açısından önemini ortaya çıkardı. Bu makale, Türkiye’de uzun dönemli bakım hizmetleri bağlamında bakım emeğinin, bakım emeği çalışanlarının perspektifinden bir değerlendirmesini sunmakta ve evrensel sosyal bakım hizmetinin önemini bakım emeği çerçevesinde tartışmaktadır. Araştırmanın verisi kamu ve belediyeye ait ve özel uzun dönemli bakım kurumlarında çalışmakta olan 11 bakım çalışanı ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmelerin niteliksel çözümlemesine dayanmaktadır. Bu bağlamda sosyal bakım çalışanlarının bakıma atfettikleri anlamlar, bakım emeğinin sınırlarına ilişkin algıları ve emek piyasasındaki durumları tartışılmaktadır. Araştırmanın sonucu, pandemi sonrası evrensel sosyal hizmetlerin ve bakım çalışanlarının çalışma koşullarının iyileştirilmesinin öneminin altını çizerken, toplumsal refah için temel iş olan ücretli bakım emeğinin değerli kılınarak sosyal bakım hizmetlerinin evrensel olarak sunulmasının önemini de vurgulamaktadır.

Keywords

Sosyal bakım, bakım emeği, bakım çalışanları, uzun dönemli bakım politikaları, evrensel sosyal bakım hizmetleri

References

• Akkan, B. (2017) “The Politics of Care in Turkey: Sacred Familialism in a Changing Political Context”, Social Politics, 25, 1, 72-91.
• Akkan, B. (2018) “Türkiye’de Aileci Refah Rejiminin Dönüşen Çehresi: Engelli ve Yaşlı Bakımı Politikalarında Devamlılık ve Değişim”, Osman Savaşkan ve Mehmet Ertan (der.) Türkiye’nin Büyük Dönüşümü: Ayşe Buğra’ya Armağan içinde, İstanbul: İletişim, 401-420.
• Akkan, B. (2020) “An Egalitarian Politics of Care: The Intersectional Inequalities of Gender, Class and Age”, Feminist Theory, 21, 1, 47-64.
• Akkan, B. (2021) “COVID-19 Salgını ve Bakım Krizi: Finansallaşmış Kapitalizm ve Yaşlı Bakım Evleri”, Murad Tiryakioğlu (der.) Afetlerle Yoksullaşma: Salgınlar, Göçler ve Eşitsizlikler içinde, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 57-76.
• Anttonen, A. ve Sipila, J. (1996) “European Social Care Services: Is it Possible to Identify Models?”, Journal of European Social Policy, 6, 2, 87-100.
• Atasü-Topçuoğlu, R. (2022) “Gender Inequality, the Welfare State, Disability and Distorted Commodification of Care in Turkey”, New Perspectives on Turkey, 66, 61-87. doi:10.1017/npt.2020.35
• Aulenbacher, B. ve Leiblfinger, M. (2019) “The Fictitious Commodity Care and the Reciprocity of Caring: A Polanyian and Neo-Institutionalist Perspective on the Brokering of 24-Hour Care”, Atzmüller, R., Aulenbacher, B., Brand, U., Décieux, F., Fischer,K. ve Sauer, B. (der.) Capitalism in Transformation: Movements and Countermovements in the 21st Century içinde, London: Edward Elgar Publishing, 245-260.
• Aykan, H. ve Wolf, D. A. (2000) “Traditionality, Modernity, and Household Composition: Parent-Child Coresidence in Contemporary Turkey”, Research on Aging, 22, 4, 395-421.
• Azad, A., Sernbo, E., Svärd, V., Holmlund, L., Björk Brämberg, E. (2021) “Conducting In-Depth Interviews via Mobile Phone with Persons with Common Mental Disorders and Multimorbidity: The Challenges and Advantages as Experienced by Participants and Researchers”, Int J Environ Res Public Health. 18, 22, 118-128.
• Azizoğlu, F. (2021) “Huzurevi ve Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezleri Sağlık Çalışanlarının İş Yükü ve Tükenmişlikleri Arasındaki İlişki” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Bakker, I. ve Gill, S. (2003) “Global Political Economy and Social Reproduction”, Bakker, I. ve Gill, S. (der.) Power, Production and Social Reproduction içinde, London: Palgrave Macmillan, 3-16.
• Bakker, I. (2003) “Neo-liberal Governance and the Reprivatization of Social Reproduction: Social Provisioning and Shifting Gender Orders”, Bakker, I. ve Gill, S. (der.) Power, Production and Social Reproduction içinde, London: Palgrave Macmillan, 66-82.
• Başol, O., Sağlam, Y., ve Çakır, N. N. (2018) “Engelli ve Yaşlı Bakım Personelinin Tükenmişlik Seviyeleri ile Çalışma Yaşamı Kalitesi Algısı İlişkisi”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 29, 2, 71-97.
• Berkman, K. (2019) “Yaşlı Bakım Hizmetlerinin Bakım Hizmeti Çalışanları ve Yaşlı Bireyler Bakış Açısıyla Değerlendirilmesi: Denizli İli Alan Çalışması”, Journal of International Social Research, 12, 65, 978-993.
• Bettio, F. ve Plantenga, J. (2004) “Comparing Care Regimes in Europe”, Feminist Economics, 10, 85-113.
• Bhattacharya, T. (2017) “Introduction: Mapping Social Reproduction Theory”, Bhattacharya, T. (der.) Social Reproduction Theory: Remapping Class, Recentering Oppression içinde, London: Pluto Press, 1-20.
• Biernacki, P. ve Waldorf, D. (1981) “Snowball Sampling: Problems and Techniques of Chain Referral Sampling”, Sociological Methods & Research, 10, 2, 141-163.
• Brennan D., Cass B., Himmelweit, S. ve Szebehely, M. (2012) “The Marketisation of Care: Rationales and Consequences in Nordic and Liberal Care Regimes”, Journal of European Social Policy, 22, 4, 377-391.
• Bryman, A. (2012) “E-research: Internet Research Methods” Social Research Methods, Oxford: Oxford University Press, 653-680.
• Coote, A., Kasliwal, P. ve Percy, A. (2019) Universal Basic Services: Theory and Practice – A Literature Review, London: Insitute for Global Prosperity.
• Coote, A. ve Percy, A. (2020) The Case for Universal Basic Services, Cambridge: Polity Press.
• Cullen, P. (2019) “The Discursive Politics of Marketization in Home Care Policy Implementation in Ireland”, Policy and Society, 38, 4, 606-625.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2021) 2021 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.csgb.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2011-yili-faaliyet-raporu.pdf (14.02.2022)
• Daly, M. (2001) “Care Policies in Western Europe”, Standing, G. Ve Daly, M. (der.) Care Work: The Quest for Security içinde, Geneva: International Labour Organization, 33-55.
• Daly, M. (2002) “Care as a Good for Social Policy”, Journal of Social Politics, 31, 2, 251-270.
• Daly, M. ve Lewis, J. (1998) “Introduction: Conceptualising Social Care in the Context of Welfare State Restructuring”, Lewis, J (der.) Gender, Social Care and Welfare State Restructuring in Europe içinde, London: Routledge, 1-25.
• Daly, M. ve Lewis, J. (2000) “The Concept of Social Care and The Analysis of Contemporary Welfare States”, British Journal of Sociology, 51, 2, 281-298.
• Daly, M. ve Rake, K. (2003) Gender and the Welfare State: Care, Work and Welfare in Europe and the USA, Cambridge: Polity Press
• Danış, M. Z. ve Genç, Y. (2011) “Kurumsal Bakım Elemanlarının Genel Özellikleri ve Yaşadıkları Sorunlar”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 170-183.
• Da Roit, B. (2010) Strategies of Care: Changing Elderly Care in Italy and the Netherlands, Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Dowling, E. (2021) “Caring in Times of a Global Pandemic”, Historical Social Research / Historische Sozialforschung, 46, 4, 7-30.
• Duben, A. (2013) “Generations of Istanbul Families, the Elderly, and the Social Economy of Welfare”, New Perspectives on Turkey, 48, 5-54.
• England, P. (2005) “Emerging Theories of Care Work”, Annual Review of Sociology, 31, 381-399.
• Eren Bana, P. ve Dayıoğlu, N. (2018) “Yaşlı Bakımevi Çalışanlarının Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeyleri”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21, 2, 217-226.
• Esping-Andersen, G. (1990) The Three Worlds of Welfare Capitalism, Cambridge: Polity Press.
• Esping-Andersen, G. (1999) Social Foundations of Postindustrial Economies, New York: Oxford University Press.
• Farris, S. ve Marchetti, S. (2017) “From the Commodification to Corporatization of Care: European Perspectives and Debates”, Social Politics, 24, 2, 109-131.
• Ferguson, S. (2017) “Children, Childhood and Capitalism: A Social Reproduction Perspective”, Bhattacharya, T. (der.) Social Reproduction Theory: Remapping Class, Recentering Oppression içinde, London: Pluto Press, 112-130.
• Ferrera, M. (1996) “The ‘Southern Model’ of Welfare in Social Europe”, Journal of European Social Policy, 6, 1, 17-37.
• Fine, M. ve Davidson, B. (2018) “The Marketization of Care: Global Challenges and National Responses in Australia”, Current Sociology, 66,4, 503-516.
• Fraser, N. (2016) “Contradictions of Capital and Care”, New Left Review, 100, 99-117.
• Fraser, N. ve Jaeggi, R. (2018) Capitalism: A Conversation in Critical Theory, Cambridge: Polity Press.
• Gal, J. (2010) “Is There an Extended Family of Mediterranean Welfare States?”, Journal of European Social Policy, 20, 4, 283-300.
• Ghaljaie, F., Naderifar, M. ve Goli, H. (2017) “Snowball Sampling: A Purposeful Method of Sampling in Qualitative Research”, Strides in Development of Medical Education, 14, 3. DOI: 10.5812/sdme.67670
• Gough, I. (2019) “Universal Basic Services: A Theoretical and Moral Framework”, The Political Quarterly, 90, 3, 534-542.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2009) Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008, Ankara: TÜBİTAK.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2014) Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2013, Ankara: TÜBİTAK.
• Henderson, F., Reilly, C., Moyes, D. ve Whittam, G. (2018) “From Charity to Social Enterprise: The Marketization of Social Care”, International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 24, 3, 651-666.
• Hochschild, A. (1983) The Managed Heart: The Commercialization of Human Feeling, Berkeley and Los Angeles: University of California Pres.
• İlkkaracan, İ. (2013) “The Purple Economy: A Call for a New Economic Order beyond the Green Economy”, Röhr, U. ve van Heemstra, C. (der.) Green Economy and Green Growth: Who Cares? Approaching the linkages between Care, Livelihood and the Green/Sustainable Economy içinde, Berlin: Life e.V./German Federal Ministry for the Environment, 32-38.
• İlkkaracan, İ., Kim, K. ve Kaya, T. (2015) The Impact of Public Investment in Social Care Services on Employment, Gender Equality, and Poverty: The Turkish Case, İstanbul Technical University Women’s Studies Center in Science, Engineering And Technology and The Levy Economics Institute of Bard College, http://www.levyinstitute.org/pubs/rpr_8_15.pdf (09.04.2022)
• Işıkhan, V. (2018) “Kurumda Çalışan Yaşlı Bakım Elemanlarının Bakım Yükünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 29, 1, 1-26.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2007) Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan ve Aile, İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Khalil K, Das P, Kammowanee R, Saluja, D., Mitra, P., Das, S., Gharai, D., Bhatt, D., Kumar, N., ve Franzen, S. (2021) “Ethical Considerations of Phone-based Interviews from Three Studies of COVID-19 Impact in Bihar”, IndiaBMJ Global Health, 6(5). DOI: 10.1136/bmjgh-2021-005981
• Korkut, A. (2017) “Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalışan Bakim Elemanlarının Bağlanma Yönelimleri, Stresle Başa Çıkma Tarzlari, Sosyal Destek Algıları, Psikolojik Belirtiler ve Bazı Demografik Özelliklerin Tükenmişlik ile İlişkisi” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Knijn, T. ve Kremer, M. (1997) “Gender and the Caring Dimension of the Welfare States: Towards Inclusive Citizenship”, Social Politics, 4, 1, 328-362.
• Leibfried, S. (1992) “Towards a European Welfare State? On Integrating Poverty Regimes into the European Community”, Ferge, Z. ve Kolberg, J. E. (der.) Social Policy in a Changing Europe içinde, Frankfurt: Campus, 245-279.
• Leitner, S. (2010) “Varieties of Familialism: The Caring Function of the Family in Comparative Perspective”, European Societies, 5, 4, 353-375.
• Lewis, J. (1997) “Gender and Welfare Regimes: Further Thoughts”, Social Politics, 4, 2, 160-177.
• Lewis, J. (2006) “Care and Gender: Have the Arguments for Recognizing Care Work Now Have been Won?”, Glendinning, C. ve Kemp, P. A. (der.) Cash and Care: Policy Challenges in the Welfare State içinde, Bristol: The Policy Press, 11-20.
• Lister, R. (2002) “The Dilemmas of Pendulum Politics: Balancing Paid Work, Care and Citizenship”, Economy and Society, 31, 4, 520-532.
• Mezzadri, A. (2019) “On the Value of Social Reproduction: Informal Labour, the Majority World and the Need for Inclusive Theories and Politics”, Radical Philosophy, 2, 4, 33-41.
• Milne, A. (2020) “Notes on a Scandal: Coronavirus & Care Homes for Older People”, Social Work 2020 under Covid-19 Magazine, https://sw2020covid19.group.shef.ac.uk/2020/06/03/notes-on-a-scandal-coronavirus-care-homes-forolder-people/ (07.03.2022)
• Moreno, L. (2006) “‘Süper Kadınlar’ ve Akdeniz Refahı”, Buğra, A. ve Keyder, Ç. (der.) Sosyal Politika Yazıları içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 375-395.
• Naldini, M., Wall, K. ve Le Bihan, B. (2013) “The Changing Mix of Care in Six European Cities”, Le Bihan, B., Martin, C. ve Knijn, T. (der.) Work and Care Under Pressure: Care Arrangements Across Europe içinde, Amsterdam: Amsterdam University Press, 171-194.
• Novick, G. (2008) “Is There a Bias against Telephone Interviews in Qualitative Research?”, Res Nurs Health, 31, 4, 391-398.
• OECD. (2020) Who Cares? Attracting and Retaining Care Workers for the Elderly, Paris: OECD Publishing.
• Opdenakker, R. (2006). “Advantages and Disadvantages of Four Interview Techniques in Qualitative Research”, Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 7(4). https://doi.org/10.17169/fqs-7.4.175
• Orloff, A. S. (1993) “Gender and the Social Rights of Citizenship: The Comparative Analysis of Gender Relations and Welfare States”, American Sociological Review, 58, 3, 303-328.
• Özbay, F. (2015) Dünden Bugüne Aile, Kent, Nüfus, İstanbul: İletişim Yayınları. Özkaplan, N. (2009) “Duygusal Emek ve Kadın İşi/Erkek İşi”, Çalışma ve Toplum, 21, 2, 15-23.
• Özmete, E. (2016) “Yaşlı Bakımı İşinin Psiko-Sosyal Riski: Kurumsal Yaşlı Bakımında Çalışanların Stres Nedenlerinin, Tükenmişlik ve İş Tatmini Düzeylerinin Değerlendirilmesi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17, 1, 243-261.
• Palier, B. (2019) “Work, Social Protection and the Middle Classes: What Future in the Digital Age?”, International Social Security Review, 72, 3, 113-133.
• Pfau-Effinger, B. ve Rostgaard, T. (2011) “Introduction: Tension Related to Care in European Welfare State”, Pfau-Effinger, B. ve Rostgaard, T. (der.) Care Between Work and Welfare in Europe içinde, New York: Palgrave Macmillan, 1-14.
• Potoglou, D., Kanaroglou, P. ve Robinson, N. S. (2012) “Evidence on the Comparison of Telephone and Internet Surveys for Respondent Recruitment”, The Open Transportation Journal, 6, 11-22.
• Reher, D. S. (1998) “Family Ties in Western Europe: Persistent Contrasts”, Population and Development Review, 24, 2, 203-234.
• Saraceno, C. ve Keck, W. (2010) “Can We Identify Intergenerational Policy Regimes in Europe?”, European Societies, 12, 5, 675-696.
• Sevenhuijsen, S. (1998) Citizenship and the Ethics of Care: Feminist Considerations on Justice, Morality and Politics, London: Routledge.
• Sutton, J. W. ve Austin, Z. (2015) “Qualitative Research: Data Collection, Analysis, and Management”, The Canadian Journal of Hospital Pharmacy, 68, 3, 226-231.
• Sweet, L. (2002) “Telephone Interviewing: Is It Compatible with Interpretive Phenomenological Research?”, Contemporary Nurse, 12, 1, 58-63.
• Tayaz, E. ve Koç, A. (2018) “Engelli Bireye Bakım Verenlerde Algılanan Bakım Yükü ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi”, Bakırköy Tıp Dergisi, 14, 44-52.
• Tronto, J. (2013) Caring Democracy: Markets, Equality, and Justice, New York: New York University Press.
• Tufan, İ. ve Arun, Ö. (2006) Türkiye Özürlüler Araştırması 2002: İleri Analiz Raporu, Ankara: TÜBİTAK. TÜİK. (2016) İstatistiklerle Yaşlılar, 2015, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2015- 21520#:~:text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20(65%20ve%20daha,5'ini%20ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olu%C5%9Fturdu (10.04.2022)”Ungerson, C. (1997) “Social Politics and the Commodification of Care”, Social Politics, 4, 362-381.
• Ungerson, C. (2004) “Whose Empowerment and Independence? A Cross-national Perspective on Cash for Care Schemes”, Ageing & Society, 24, 2, 89-212.
• Ungerson, C. ve Yeandle, S. (2007) (der.) Cash for Care Systems in Developed Welfare States, London: Palgrave Macmillan.
• Williams, F. (2009) Claiming and Framing in the Making of Care Policies: The Recognition and Redistribution of Care, Switzerland: UNRISD, http://www.unrisd.org/80256B3C005BCCF9/(httpAuxPages)/F0924AD817FE8620C125780F004E9BCD/$file/Williams.pdf (17.10.2017)