Türkiye’de 1960-1980 Dönemi Emek Tarihine İlişkin Kaynaklar

Year 2014, Volume: 3 Issue: 42, 159 - 184, 01.01.2014

Can Şafak

Abstract

Bu çalışma, Devrimci İşçi Sendikaları Konferansı DİSK , Tarih Vakfı ve Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı TÜSTAV işbirliğiyle 16-17 Kasım 2013 tarihinde gerçekleşen Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Bağlamında Emek Hareketi Tarihinin Kaynakları konferansında sunulan tebliğdir. 1960-1980 Türkiyesi emek tarihinin kaynaklarını, hem genel olarak hem de bu döneme ilişkin olarak farklı dönemlerde yapılan üç araştırmayı/yayını esas alarak, tartışmayı ve kimi bulguları paylaşmayı amaçlamaktadır. Bu araştırmalardan biri Haydarpaşa Sendikası ve genel olarak demiryolcuların ve sendikalarının ilk yıllarına ilişkindir ve 1960-1964 yıllarını da kapsamaktadır. Diğer ikisi, Karadeniz Ereğlisi’indeki işçi ve sendika hareketlerini, siyasi hareketleri ve süreçleri 60’ların başından 1980 12 Eylül darbesine kadar izlemektedir. Bu dönem boyunca hem 19621965 dönemi Yapı-İş hem de 1964-1980 Erdemir’deki Maden-İş ve Devrimci Maden-İş süreçleri üzerinde iki ayrı çalışmayı içermektedir. Ulusal ve yerel kütüphanelerde, sendikalarda, özel arşivlerde ve edebiyat, anılar, objeler ve nihayet sözlü tarih gibi alternatif kaynaklar üzerinde 4 yılı aşan bir süreyi kapsayan araştırma, belgeleme çalışmaları sırasındaki yaşanmışlıklar, genel gözlemlerle birleştirmeye çalışılmıştır. Türkiye’de kütüphanelerin/arşivlerin durumu, devletin yaklaşımı, sendikaların kendi tarihlerine verdikleri değer konularında varılan genel tespitler paylaşılmaktadır

at the conference on Labor History in the Context of Ottoman Empire and

Abstract

This article is the proceeding of the presentation delivered at the conference on Labor History in the Context of Ottoman Empire and Turkey, jointly organized by Confederation of Progressive Trade Unions of Turkey DISK and Turkish Social History Research Foundation TUSTAV and held on November 16 - 17, 2013. Its objective is to discuss and disseminate findings from various sources on Turkish Labor history for the period 1960-80, both generally and in connection with three specific research publications on that period. One of these studies is concerned with railroad workers and their early unionization activity in its early years, including the period 1960- 64, and Haydarpasa Labor Union more specifically. The other two focus on workers movement and its political ramifications at Karadeniz Ereğlisi from the early 1960s to the 12 September Military Coup in 1980. They comprise, respectively, a study on Yapı-İş during 1962-65, and one on Maden-İş and Revolutinary Maden-İş at Erdemir from 1964 to 1980. More broadly, the article draws from author’s experiences associated with his four-year-long study, involving research and documentation in national and local libraries, labor unions, private archives, literary works, memoirs, oral histories and other sources; and, includes his general observations on the state of Turkish libraries/archives, related government policies, and the degree of importance labor unions attach to studying their own history

References

• Algül, Süreyya (2013), Türkiye’de Sendika Siyaset İlişkisi: Disk Örneği (1967‐ 1975), T.C. Marmara Üniversitesi Atay, Korhan (2013), 1 Mayıs 1977 İşçi Bayramı Neden ve Nasıl Kana Bulandı?, Metis yayınları, Siyah Beyaz Dizisi, İstanbul.
• Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Aydın, Zafer (2010), Kanunsuz Bir Grevin Öyküsü Kavel 1963, TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 2, İstanbul.
• Aydın, Zafer (2012), Geleceğe Yazılmış Mektup 1968 Derby İşgali, TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 7, İstanbul.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1997), Suyu Arayan Adam, Remzi Kitabevi / M.E.B. Dizisi, İstanbul.
• Aydemir, Şevket Süreyya (2007), Menderes’in Dramı? (1899-1960), Remzi Kitabevi, 10 Basım, İstanbul.
• Aycan, Ercan, Kuzey Kaftas Sözlü Tarih Çalışması, 15 Haziran 2005, http://www.kaffed.org/
• Aysan, Yılmaz (2008), 68 Afişleri: ODTÜ Devrimci Afiş Atölyesinin Öyküsü, Metis Yayınları, İstanbul.
• Aysan, Yılmaz (2013), Afişe Çıkmak 1963-1980: Solun Görsel Serüveni, İletişim Yayınları, Yayın No 1836, İstanbul.
• Belli, Mihri (1998), Gerilla Anıları (Yunan İç Savaşından), Belge Yayınları / Yaşam ve Anılar Dizisi, İstanbul.
• Bloch, Marc (2013), Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, İletişim Yayınları 1901, Tarih Dizisi 81, İstanbul.
• Cantek, Levent (2012), Türkiye’de Çizgi Roman, İletişim Yayınları, Yayın No İletişim – 371, Dizi Araştırma-İnceleme – 58, 3.Baskı, İstanbul.
• Carr, Edward Harlett (2013), Tarih Nedir?, İletişim Yayınları 59, Araştırmaİnceleme Dizisi 12, İstanbul.
• Çelik, Aziz (2010), Sina Pamukçu ile Sendikalı Yıllar, TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 3, İstanbul.
• Çelik, Aziz – Zafer Aydın (2006), Paşabahçe 1966 Gelenek Yaratan Grev, Aziz Çelik – Zafer Aydın, TÜSTAV Yayını, İstanbul.
• Çelik, Aziz, Birgün, 16 Ağustos 2006 ve 16 Ağustos 2012.
• Çelik, Aziz, Vesayet Mektupları: 1950 ve 60'lı Yıllarda Türk ve ABD Sendikacıları Arasındaki Yazışmalar, Çalışma ve Toplum, Birleşik Metal-İş Sendikası Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 2010 (2), Sayı 25.
• Çelik, Memet (2006), (Yayına hazırlayan Sevinç Öztaş), Dünden Damlalar, TÜSTAV Yayını, Sarı Defter Dizisi 3, İstanbul.
• Enis, Reşat (1968), Sarı İt, Ararat Yayınevi, İstanbul
• Erdoğan, Fahrettin Engin (2013), Direniş Komiteleri (Faşizme Karşı Demokratik Halk İktidarı Yolunda Direniş Komiteleri), Pratika Yayınları, İstanbul.
• Güzel, M. Şehmuz (2007), İşçi Tarihine Bakmak, TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 1, İstanbul.
• Hemingway, Ernest (2012), Çanlar Kimin İçin Çalıyor (Bütün Eserleri 2), Bilgi Yayınevi / 100 Temel Eser Dizisi, İstanbul.
• Koç, Yıldırım – Canan Koç (2008), Türkiye Çalışma Yaşamı Kaynakçası, TÜSTAV Yayını, İstanbul.
• Koç, Yıldırım (1998), Türk-İş Tarihinden Portreler Eski Sendikacılardan AnılarGözlemler, (Cilt 1 ve 2), Türk-İş Yayını, Ankara.
• Koç, Yıldırım (2010), Yanlış-Doğru Cetveli (İşçi Sınıfı Tarihi Yazımında İnatçı Hatalar), Epos Yayınları, Ankara.
• Kosova, Zehra (2011), (Yayına hazırlayan Zihni Anadol), Ben İşçiyim, TÜSTAV Yayını, Sarı Defter Dizisi 21, İstanbul.
• Maalouf, Amin (2012), Doğu’dan Uzakta, Yapı Kredi Yayınları 3740, Edebiyat 1068, İstanbul.
• Maden-İş, 15.1.1980, Sayı 127.
• Maden-İş (1979), 23. Dönem Çalışma Raporu, İstanbul.
• Makal, Ahmet, “Türkiye Emek Tarihinin Bir İzdüşüm Alanı Olarak ‘Edebiyat’”, Çalışma ve Toplum, 18, 2008/3, DİSK Birleşik Metal-İş Ekonomi ve Hukuk Dergisi.
• Malraux, Andre (2010), Umut (L'espoir), İletişim Yayınevi / Dünya Klasikleri Dizisi, İstanbul.
• Nesin, Aziz (1981), Büyük Grev, Masal-Öyküler, Nesin Vakfı, Aziz Nesin Hikâye Kitapları Dizisi: 34, İstanbul.
• Nesin, Aziz (1978), “Büyük Grev Gerçeği, Zamana Dilekçe”, Vatan, 28.01.1978.
• Orwell, George (Eric Blair) (2011), Katalonya’ya Selam (Homage to Catalonia), Bgst Yayınları / EDEBİYAT, İstanbul,
• Şafak, Can (2010), Kuruluş Yıllarında Haydarpaşa Sendikası (1950-1964), TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 5, İstanbul.
• Şafak, Can (2012) Büyük Grev 1977, TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 6, İstanbul.
• Şafak, Can (2013), “12 Marttan 12 Eylül’e Türkiye’de sendikalar” Toplum ve Bilim, Dört Aylık Dergi, Birikim Yayınları, Sayı 127.
• Tezel, Refik (2011), Çağ Atlama, TÜSTAV Yayını, Sarı Defter Dizisi 19, İstanbul.
• Türkali, Vedat (2005), Güven, Everest Yayınları / Roman Dizisi, İstanbul.
• Türkali, Vadet (2001), Komünist, Gendaş Kültür / Yayınevi Genel Dizisi, İstanbul.
• Toy, Erol (1997), İmparator, Yaz Yayınları / Roman Dizisi, İstanbul.
• Türk-İş (2002), Belgelerle Türk-İş Tarihi Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 1 (1952-1963); 2 (1963-1980); 3 (1980-1992), 4 (1992-1999); 5 (1999-2002), Yayına Hazırlayan Yıldırım Koç, Ankara.
• Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1996 ve 1998), Cilt 1-3, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, İstanbul.
• Ünüvar, Kerem (2013), “’70’ler: ‘80’lerin öncesi ‘60’ların sonrası, Toplum ve Bilim, Dört Aylık Dergi, Birikim Yayınları, Sayı 127.
• Yıldız, Şeref (208), 1960’lardan 1990’a Fırtınada Yürüyüş, TÜSTAV Yayını, Sarı Defter Dizisi 9, İstanbul.
• Yici, Özkal (2010), Kırkbir Uzun Gün Berec Grevi, Özkal Yici, (Hakan Koçak), TÜSTAV Yayını, İşçi Hareketi Dizisi 4, İstanbul.
• Zafer Aydın’la görüşme notları, 17 Eylül 2013.