Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Bölgesel Analizi

Year 2021, Volume: 2 Issue: 69, 1201 - 1232, 01.01.2021

Dilek Şenel Mehmet Öçal

Abstract

Kayıt dışı ekonominin bir parçası olan kayıt dışı istihdam çağımızın en ciddi sosyal sorunlarından bir tanesini teşkil etmektedir. Kayıt dışı istihdam kavramı; çalışanın, sosyal koruma prensibi ile dizayn edilmiş kuralların dışında, Sosyal Güvenlik Kurumuna eksik bildirilmesi, hiç bildirilmemesi veya sistem tarafından dışsallaştırılma durumlarını ifade etmekte ve toplumsal refahın ve barışın temininin sağlanmasındaki en önemli engellerin başını çektiği düşünülmektedir. Kayıt dışı istihdamın vurgulanan bu ehemmiyeti onu sosyal devletlerin öncelikli mücadele ve müdahale alanlarından birisi haline dönüştürmüştür. Farklı ve girift sosyal/iktisadi içerikli politikalar vasıtası ile gerçekleştirilen mücadelenin küresel anlamda başarıya ulaştığını söylemek güçtür. Gelişmiş ülkeler için bir “sorun” olan kayıt dışı istihdam, gelişmekte ve az gelişmiş ülkeler için “kanıksanmış bir gerçeklik” olarak görülmektedir. Çalışma ile öncelikle sosyal devlet ve kayıt dışılık olgusu arasındaki ilişki incelenmiş, refah rejimlerinin günümüzde kayıt dışı istihdam ile mücadelede benimsediği stratejiler irdelenmiş, konu hakkında yapılan yazın taraması ile kayıt dışı istihdama ilişkin gerçekleştirilen araştırmalar derlenmiştir. Nicel araştırma motifleri ile kurgulanmış çalışma kapsamında Türkiye İstatistik Kurumu Hane Halkı İşgücü Anketi analize tabi tutulmuştur. Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesi sınıflandırılarak gerçekleştirilen analizler sonucunda kayıt dışı istihdamın en fazla Marmara Bölgesinde; en az İç Anadolu Bölgesinde görüldüğü ortaya çıkarılmıştır. Marmara Bölgesinde kayıt dışı istihdamın en fazla görüldüğü sektör “hizmet” sektörü iken diğer bölgelerde “tarım” sektörü ön plana çıkmaktadır

Keywords

Kayıt Dışı İstihdam, Kayıt Dışı Ekonomi, Sosyal

Regional Analysis of Informal Employment in Turkey

Abstract

The informal informal, which is a part of the informal economy, is one of the most serious social problems. No off-therecord ink; Apart from the rules designed with the social protection principle, the notification of the rules designed with the Social Security principle, expresses the status of non-notification or externalization of the system, and it is considered to be the leading obstacle in ensuring social welfare and peace. This emphasized importance of unregistered employment has transformed it from priority intervention and intervention areas of social states. It is difficult to say that it has succeeded in the awareness of the problem related to different and complex social / economic policies. Unregistered employment, which is a "problem" for developed countries, is seen as a "used reality" for developing and less developed countries. With this study, first of all, the relationship between the social state and the phenomenon of informality was examined, the strategies adopted by the welfare regimes in the fight against informal employment were examined, and the studies on informal employment were examined. Within the scope of the study designed with quantitative research motifs, Household Labor Force Surveys of TURKSTAT were analyzed. Turkey's seven geographical regions of the classified results of the analysis carried out in informal employment has been revealed that the most Marmara seen in at least the interior of Anatolia. While the most unregistered sector in the Marmara region is "service", the "agriculture" sector stands out in other regions

Keywords

Informal Employment, Informal Economy, Social State, Welfare Regimes, TURKSTAT Household Labor Force Surveys.

References

• Acar, F. ve Aydın, F. (2014) Vergi ve İstihdam Politikası Açısından Kayıt Dışı Ekonomi, Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. Altuğ, O.(1999) “Kayıt Dışı Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 257- 276. Ekonominin Boyutları”,
• Aydın, E. G. (2013). Türkiye’de Kayıtdışı İstihdam Konusu Üzerine Teorik ve Ampirik Bir Çalışma. 01.08.2020 tarihinde https://scholar.google.com/scholar?start=10&q=kay%C4%B1t+d%C4%B1% C5%9F%C4%B1+istihdam%C4%B1n+T%C3%BCik+veri+set&hl=tr&as_sd t=0,5 adresinden erişildi.
• Bakkal, U. (2007) Kayıt Dışı Ekonomi, İstanbul: Derin Yayınları.
• Biçerli, K. M. (2016) Çalışma Ekonomisi, İstanbul: BETA Basım.
• Bölükbaş, M. (2018) “Kayıt Dışı İstihdam ve Genç İşsizlik Ekonomik Büyüme ile İlişkili Olabilir Mi? Türkiye İçin Ekonometrik Bir Analiz”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 75-90.
• Çetintaş, H. ve Vergil, H. (2003) “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Tahmini”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(1), 15-30.
• Dereli, T. (2007) “Informal Employment in Turkey”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53, 65-82.
• Erdem, E. (2017), Müslüman Bireyin İktisadi Davranış Hususiyetleri ve İslami Piyasa Geleneği, İslam İktisadı ve Piyasa (Ed. Yusuf Enes Sezgin, Firdevs Bulut), İstanbul: İktisat Yayınları.
• Erdinç, Z. (2016) “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadeleye Yönelik İzlenen Politikalar ve Çözüm Önerileri”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 39-52.
• Erdut, Z. (2007) “Enformel İstihdamın Ekonomik, Sosyal ve Siyasal Etkileri”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 12, 53-82.
• Erkuş, H. Karagöz, H. (2009) “Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergi Kaybı Tahmini”, Maliye Dergisi, 156, 126-140.
• Fidan, H., ve Genç, S. (2013) “Kayıtdışı İstihdam ve Kayıtdışı İstihdama Etki Eden Mikro Faktörlerin Analizi: Türkiye Özel Sektör Örneği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 137-150.
• Gashi, A., ve Williams, C. C. (2019) “Evaluating the Prevalence and Distribution of Unregistered Employment in Kosovo: Lessons from a 2017 survey”, South East European Journal of Economics and Business, 14(1), 7-20. doi: https://doi.org/10.2478/jeb-2019-0001.
• Göze, A. (2016) Liberal, Marxiste, Faşist, Nasyonal Sosyalist ve Sosyal Devlet, İstanbul: Beta Yayınları.
• Güler, H. ve Toparlak, E. (2018) “Türkiye’de Kayıtdışı Ekonominin Vergi Politikalarının Sürdürülebilirliği Üzerindeki Etkisi”, İstanbul İktisat Dergisi, 68, 161-179.
• Güloğlu, T. Korkmaz, A. ve Kip, M. (2003) “Türkiye'de Kayıt Dışı İstihdam Gerçeğine Bir Bakış”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 45, 51-95.
• Gümüş, T. (2000) “Dışsallık ve Kayıt Dışı Ekonomi Kavramına İlişkin Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Dergisi, 3, 63-70.
• Heywood, A. (2014) Siyasi İdeolojiler, İstanbul: Adres Yayınları.
• ILO, (2002) Resolution Concerning Decent Work and the Informal Economy, The General Conference of the International Labour Organization 90th Meeting, Geneva: ILO Publishing.
• Islahi, A. A. (2017) Müslümanların İktisadi Düşünce ve Analizlere Katkıları, İstanbul: İktisat Yayınları.
• Işık, N. ve Acar, M. (2003) “Kayıt Dışı Ekonomi: Ölçme Yöntemleri, Boyutları, Yarar ve Zararları Üzerine Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 117-136.
• İç İşleri Bakanlığı (2021). https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi (10.03.2021).
• Jütting, J Parlevliet, J. ve Xenogiani, T. (2008) “Informal employment Re-Loaded, Institute of Development Studies”, IDS Bulletin, 38, 28-36.
• Kaleli, E. ve Karaca, C. (2019) “Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdama İlişkin Çözüm Önerileri”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 44, 769-792.
• Kılıç, R. ve Özçelik, Ö. (2006) “Küresel Bir Sorun: Kayıt Dışı Ekonomi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 337-358.
• Koç, N. (2016) “Mali, Ekonomik, Sosyal ve Siyasal Yönleriyle Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 85- 103.
• Korkmaz, A. ve Çatal, Ö. (2017) Kayıt Dışı İstihdamla Mücadelede Bütüncül Bir Yaklaşım: İş Dünyası, Sivil Toplum, Kamu ve Üniversite Birlikteliği, İş Dünyası Kayıtsız Kalmıyor, Akademik Rapor (Ed. Adem Korkmaz), Ankara: Epamat Basım.
• Krasniqi, B. A., ve Williams, C. C. (2017) “Explaining Individual- and Country-Level Variations in Unregistered Employment Using a Multi-Level Model: Evidence From 35 Eurasian Countries”, South East European Journal of Economics and Business, 12(2), 61-72.
• Kalaycı, C. ve Kalan, E. (2017) “Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Politikalarının Analizi, Uluslararası Ekonomi”, İşletme ve Politika Dergisi, 1(1), 17-34.
• Ledriz. (2010) ILO Recommendation 204: Concerning the Transition From the Informal To The Formal Economy, Zimbabwe: LEDRIZ Publishing.
• Mahiroğulları, A. ve Korkmaz, A. (2018) İşsizlikle Mücadelede Emek Piyasası Politikaları: Türkiye ve AB ülkeleri, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Önder, İ. (2001) “Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergileme”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 24, 241-254.
• Önsal, N. (2017). Endüstri İlişkileri Sözlüğü, İstanbul: Metal-İş Yayınları.
• Özşuca, Türcan, Ş. ve Toksöz, G. (2003) Sosyal Koruma Yoksunluğu Enformel Sektör ve Küçük İşletmeler, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlar.
• Sarıca, A. O. (2006) Kayıt Dışı İstihdam ve Mücadele Yöntemleri, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi.
• Seyyar, A. (2008). Sosyal Siyaset Terimler Sözlüğü, Sakarya: Sakarya Yayınevi.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2021). http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istih dam_oranlari/kayitdisi_istihdam_orani (10.03.2021).
• Sugözü, İ. H. (2010) Kayıt Dışı Ekonomi ve Türkiye, Ankara: Nobel Yayınları.
• Surdej, A. (2017) OECD Ülkelerinde Kayıt Dışı İstihdamı Azaltmaya Yönelik Politikalar, İş Dünyası Kayıtsız Kalmıyor. Akademik Rapor (Ed. Adem Korkmaz), Ankara: Epamat Basım.
• Şenel, D. (2018) “İnşaat Sektöründe Kayıt Dışı İstihdamın İncelenmesi: Denizli İli Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(23), 66-83.
• Şenel, D. ve Kumaş, H. (2019) “Kendi Hesabına Çalışanların Kayıt Dışı İstihdama Bakışı”. 10.32331/sgd.658713
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2017), Hane Halkı İşgücü Anketleri Mikro Veri Seti.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2017a). Uluslararası Göç İstatistikleri.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2017-30607 (10.03.2021).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2017b). Nüfus Projeksiyonları.
• https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1 (10.03.2021).
• Uğur, S. (2014) “Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Etkilerinin Ekonometrik Bir Perspektiften Değerlendirilmesi (2005-2013)”, Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 57-75.
• Us, V. (2004) Kayıt Dışı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örneği, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni, Ankara: TEİ Yayınları.
• Williams, C. C., Franic, J. (2015) “Tackling the Propensity Towards Undeclared Work: Some Policy Lessons From Croatia”, South East European Journal of Economics and Business, 10(1), 18-31.
• Williams, C.C., ve Horodnic, I. (2018) “Extent and Distribution of Unregistered Employment in the Service Industries in Europe”, The Service Industries Journal, 38:11-12, 856-874, DOI: 10.1080/02642069.2018.1481209
• Yağmur, A. S.(2013) “Seçilen Ülkeler Ve Ülkemizdeki Kayıt Dışı İstihdamın Karşılaştırılması ve Seçilen AB Üyesi Devletlerde Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele https://dergipark.org.tr/en/pub/sosyalguvence/issue/16502/188769
• Yereli, A B., ve Karadeniz, O. (2004), Kayıt Dışı İstihdam, Ankara: Odak Yayınevi.