Manzaralar’daki Burjuvalar: Nâzım Hikmet’in Kaleminden Türkiye Burjuvalarının Dünyası

Year 2019, Volume: 1 Issue: 60, 231 - 258, 01.01.2019

Gökhan Atılgan

Abstract

Bu makale, Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları adlı eserinin Türkiye burjuvazisi hakkında yapılacak çalışmalara sağlayabileceği katkılar üzerinedir. Memleketimden İnsan Manzaraları’nda Kurtuluş Savaşından İkinci Dünya Savaşına kadar geçen tarihsel dönemde rol alan yedi farklı burjuva karaktere yer verilir. Nâzım Hikmet, eserinde, dönemin Türkiye’sini ve dünyasını Türkiye burjuvazisini temsil etmek üzere yarattığı bu karakterlerin gözünden görür. Bunların siyasal ideolojilerle, devlet yöneticileriyle, birbirleriyle, aydınlarla, dünyayla ve ezilen sınıflarla ilişkilerini sergiler. Nâzım Hikmet, bu sergilemede, bir yandan gerçek hayat gözlemlerinden yararlanır, bir yandan da benimsediği sosyalist dünya görüşünün verdiği esinlerle bu gözlemleri yeniden düzenler. Manzaralar’da devrin burjuvalarının âlemi görüş açılarını, kaygılarını, motivasyonlarını, siyasal yatkınlıklarını, zihniyet örüntülerini ve iş yapma biçimlerini Nâzım Hikmet’in kelimeleriyle okuma ve bunları kendi zihnimizde resimlere çevirme imkânı buluruz. Bu imkân, Türkiye burjuvazisine, hatıralarda, söyleşilerde, şirket kayıtlarında, ekonomi dergilerinde, raporlarda ya da malî belgelerde bulamayacağımız kadar zengin bir malzeme aracılığıyla yakınlaşmamızı sağlar. Manzaralar, toplumsal sınıflar üzerine yapılacak çalışmalarda edebî eserlerin eşsiz bir kaynak olduğunun eşine ender rastlanan örneklerinden biridir.

Keywords

Türkiye burjuvazisi, Nâzım Hikmet, Memleketimden İnsan Manzaraları, toplumsal sınıflar, edebiyat ve siyaset bilimi

The Bourgeois in the Landscapes: The World of the Bourgeoisie in Turkey as penned by Nâzım Hikmet

Abstract

This essay concerns the contributions likely to be made by Nâzım Hikmet’s book, Human Landscapes from My Country, to further studies on the Turkish bourgeoisie. Human Landscapes from My Country depicts seven distinct bourgeois characters who played a role during the historical period from the Turkish War of Independence to the Second World War. In his work, Nâzım Hikmet views Turkey and the world at that time through the eyes of those characters he created as the representatives of the Turkish bourgeoisie. He exposes their relations with political ideologies, with state authorities, with each other, with the intellectuals, with the world, and with the oppressed classes. In this exposition, Nâzım Hikmet relies on his observations of real-life experiences, on the one hand, and reconfigures those observations on the basis of the inspirations aroused by his socialist world view, on the other. In the Landscapes, we are given the opportunity for reading about the world views, concerns, motivations, political tendencies, mental patterns, and business habits of the bourgeois at the time as told by Nâzım Hikmet and for translating them into mental images in our own minds. This opportunity enables us to look at the Turkish bourgeoisie by means of such rich materials as unlikely to be found in memoirs, interviews, corporate records, economic journals, reports or financial documents. The Landscapes is one of the extremely rare examples of the fact that literary works are unique resources for studies to be conducted on social classes.

Keywords

Turkish bourgeoisie, Nâzım Hikmet, Human Landscapes from My Country, social classes, literature and politics

References

• Akar, R. (2017) Bir Dünya Kurmak: Hüsnü Özyeğin'in Yaşam Öyküsü, İstanbul: Özyeğin Üniversitesi.
• Boran, B. (2016) Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, İstanbul: Yordam Kitap.
• Boratav, K. (2006) Türkiye’de Devletçilik, Ankara: İmge Kİtabevi.
• Buğra, A. (2003) Devlet ve İşadamları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deren van het Hof, S. (2010).”Erken Dönem Cumhuriyet Romanında Zenginler ve Zenginlik”. Kültür ve İletişim, 13(2), 81-106.
• Dervişoğ̮lu, F. M. (2007) Bir Havacılık Efsanesi: Nuri Demirağ, İstanbul: Ötüken.
• Eczacıbaşı, N. F. (1982) Kuşaktan Kuşağa, İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları.
• Eczacıbaşı, N. F. (1994) İzlenimler, Umutlar, İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları.
• Eczacıbaşı, B. (2018) İşim Gücüm Budur Benim: İş İnsanının Yeni Sorumlulukları, İstanbul: YKY.
• Fuat, M. (2000) Nâzım Hikmet: Yaşamı, Ruhsal Yapısı, Davaları, Tartışmaları, Dünya Görüşü, Şiirinin Gelişmeleri, İstanbul: Adam Yayınları.
• Gay, P. (1984) The Bourgeois Experience : Victoria to Freud, Cilt: 5, New York: Oxford University Press.
• Göksu, S.-E. T. (2011) Romantik Komünist: Nâzım Hikmet’in Yaşamı ve Eseri, İstanbul: YKY.
• Hikmet, N. (2008) Bütün Şiirleri, İstanbul: YKY.
• Hikmet, N. (2016a) Memleketimden İnsan Manzaraları, İstanbul: YKY.
• Hikmet, N. (2016b) Kemal Tahir’e Mapushaneden Mektuplar, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Irmak, E. (2009). Kayıp Destan'ın İzinde ya da Manzaralar'da ‘Yiten’: Kuvâyi Milliye ve Memleketimden İnsan Manzaraları'nda Milliyetçilik, Propaganda ve İdeoloji, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Karaca, E. (2011) İnancın ve Direncin Adı: Hikmet Kıvılcımlı, İstanbul: Destek Yayınları.
• Kıvılcımlı, H. (1970) 27 Mayıs ve Yön Hareketiʼnin Sınıfsal Eleştirisi, İstanbul: Ant Yayınları.
• Kıvılcımlı, H. (1974) Türkiye'de Kapitalizmin Gelişimi, İstanbul: Tarih ve Devrim Yayınevi.
• Koç, V. (2018) Vehbi Koç Anlatıyor: Bir Derleme, G. Tüzün Ed. İstanbul: YKY.
• Kurdakul, Ş. (1986, 18 Nisan). “Nâzım’ın Bilinmeyen Mektupları” (Adalet Cimcoz’a Mektuplar 1945-50). Cumhuriyet, 6.
• Marx, K. (2011) Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, (çev. S. Belli), Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2016) Komünist Manifesto, (çev. N. Satlıgan), İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2018) Kapital, Cilt: 1 (çev. M. Selik), İstanbul: Yordam Kitap.
• Moretti, F. (2015) Burjuva: Tarih ile Edebiyat Arasında, (çev. E. Buğlalılar), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ollman, B. (2011) Diyalektiğin Dansı: Marx’ın Yönteminde Adımlar, (çev. C. Saraçoğlu), İstanbul: Yordam Kitap.
• Özer, N. (2013). Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları’nda İmajlar: Toplum, Tarih ve Sinema, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, Ö. (2010) Türkiye'de Büyük Sermaye Grupları: Finans Kapitalin Oluşumu ve Gelişimi, İstanbul: SAV.
• Pamuk, O. (2011) Saf ve Düşünceli Romancı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2016) Cevdet Bey ve Oğulları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sabancı, S. (1985) İşte Hayatım, İstanbul: Aksoy Matbaacılık.
• Sabancı, S. (2004) Bıraktığım Yerden Hayatım, İstanbul: Doğan Kitap.
• Sönmez, M. (2010) Türkiye’de İş Dünyasının Örgütleri ve Yönelimleri, İstanbul: Friedrich Ebert Stiftung.
• Sönmez, M. (1987) Kırk Haramiler: Türkiyeʾde Holdingler, İstanbul: Gözlem Yayıncılık.
• Şakir, Z. (1947) Nuri Demirağ Kimdir?, İstanbul: Kenan Matbaası.
• Şen, M. (1992). Development of the Big Bourgeoisie in Turkey (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Toy, E. (2015) İmparator, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Turgut, H. (2014) Sabri Ülker’in Hayat Hikâyesi, İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Üçok, A. (2006) Koç Ailesinin Yaşamı: Sadberk Hanım, İstanbul: YKY.
• Yılmaz, K. (2010) Mahalle Bakkalından Küresel Aktöre ARÇELİK: İşletme Tarihine Marksist Yaklaşım, İstanbul: SAV.