AHMED BAYTURSUNOV VE KIRGIZ ÖĞRETMENLERİ

Year 2022, Volume: 1 Issue: 1, 157 - 163, 25.05.2022

Meerim Kölbayeva

Abstract

Kazak şair, edebiyat eleştirisi biliminin kurucusu, bilim adamı, Türkolog, 20. yüzyıl Kazak ulusal kurtuluş hareketinin üyesi, sosyal hizmet uzmanı, milli edebiyatı benimseyen, pedagog Ahmed Baytursunov'un 150. Yıldönümüdür. Ahmed Baytursunov, küçük yaşlardan itibaren eğitim almış, Rus-Kazak okullarında çalışmıştır. Eğitim sistemini desteklemiş, devlet idaresine, kamu kurumlarına, Kazak halkına uygun bir sistemle eğitim verilmesini sağlamış, herkesi özgürleştirmiş, sansürsüz ve bağımsız gazeteler çıkarmıştır. O bugüne kadar düzeltilemeyen bir takım meseleleri gündeme getirmiş, Kazak halkının devlet olarak bağımsızlığına büyük katkıları olan büyük bir insandır.
Yazısında eğitim hizmetini desteklediğini, Kazak halkına uygun eğitimi sağladığını, iç karışıklıklarda herkesin, din, ifade özgürlüğü, yönetim, dil konularında hürriyet talep ettiğini ve Kazak halkının kendini geliştirmesine büyük katkılarda bulunduğunu belirtmiştir. Ahmed Baytursunov'un Kırgız evangelistleriyle olan bağlantıları da etkileyicidir. Kırgız Türk profesörü ve Türkolog İşenalı Arabaev ile Kırgız-Kazak ulusunun büyük özgürlüğünü dile getirmiş, "Kazak" gazetesini çıkarmış, "Alaş-Ordo" hareketinin fikirlerini gündeme taşımış ve Kırgız-Kazak halkının Türkolojisini tartışmıştır. Bu çalışmada Kuseyin Karasaev, Jusup Abdırahmanov, Kasım Tınıstanovdor ve Ahmed Baytursunov'un çalışmaları ve siyasi ilişkileri ele alınmaktadır.

Keywords

Baytursunov Ahmed, Alaş, kızmattaştık, til, Kazak

AHMED BAYTURSUNOV JANA KIRGIZ AGARTUUÇULARI

Abstract

Üstübüzdögü cılı Kazaktın akını, adabiyat taanuusu cana til iliminin negizdööçüsü, aalım, türkolog, kotormoçu, 20-kılımdagı Kazak uluttuk boştonduk kıymılının müçösü, koomduk işmer, uluttuk cazuunu kabıl aluu, canqırtuuçu, agartuuçu, pedagog Ahmed Baytursunovdun tuulgandıgına 150 cıl tolup olturat. Ahmed Baytursunov caş kezinen ele ilim bilimge ıktap, Orus-Kazak mektepterinde okup, okutuuçuluk kızmattı arkalap, mamlekettik başkaruu, sot organdarı, Kazak kalkının müdöölörünö ılayık bilim berüü, ar bir atuuldun boştondugu, din taanuu erkindigin kamsızdoo, tqenzurasız gazetalardı cana basılmalardı çıgaruuga uruksat berüü sınduu bir katar maselelerdi kötörüp, Kazak kalkının öz aldınça mamleket katarı tüptölüşünö çonq salım koşkon uluu insanı ele.
Makalada caştayınan okup, okutuuçuluk kızmattı da arkalap, Kazak kalkının müdöölörünö ılayık bilim berüü, ar bir atuuldun boştondugu, din taanuu, söz erkindigi, mamlekettik başkaruu, til maselelerin kalktın kızıkçılıgında cürgüzülüşün talap kılıp, kazak kalkının öz aldınça mamleket katarı tüptölüşünö çonq salım koşkon uluu insan – Ahmed Baytursunovdun Kırgız agartuuçuları menen baylanıştarı tuuraluu cazılat. Al kırgızdın tunqguç professoru, türkolog aalım İşenalı Arabaev menen Kırgız-Kazak elinin uluttuk erkindigi tuuraluu pikirleş bolup, «Kazak» degen gazetanı birge çıgarışkanı, «Alaş-Ordo» uyumunun ideyaların cayıltuuda, Türk elderinin cazuusu tuuraluu Tyurkologiyalık cıyındagı pikirleştigi cönündö söz cüröt. Uşul ele önqüt-tö Kuseyin Karasaev, Jusup Abdırahmanov, Kasım Tınıstanovdor menen Ahmed Baytursunovdun çıgarmaçılık, sayasiy baylanıştarı tuuraluu cazılat.

Keywords

Baytursunov Ahmed, alaş, kızmattaştık, til, Kazak

Ahmed Baytursunov and Kırgız Teachers

Abstract

The 150th anniversary of Ahmed Baytursunov, the Kazakh poet, the founder of the science of literary criticism, scholar, Turkologist, member of the Kazakh national liberation movement of the 20th century, social worker, adopter of the national jazz, bell ringer, evangelist, pedagogue. Ahmed Baytursunov - from a young age, he studied science, worked in Russian-Kazakh schools, supported the education system, provided proper education to the state administration, public bodies, the Kazakh population, freed everyone, and published newspapers without censorship and freedom of religion. He is a great person who raised a number of issues that have been broken until now, and made a great contribution to the independence of the Kazakh people as a state.
The article was published from an early age and contributed to the formation of the Kazakh people as an independent state, requiring education in the interests of the Kazakh people, freedom of religion, fre-edom of speech, public administration, language in the interests of Ahmed Baitursunov's connection with the Kyrgyz enlighteners.
He talked with the first Kyrgyz professor, Turkologist I. Arabaev about the national liberation of the Kyrgyz-Kazakh people, was a copublisher of the Kazak newspaper, disseminated the ideas of the Alash-Ordo organization, talked about the works of the Turkic peoples at the Turkological Congress. In this regard, K. Karasaev, Zh. The creative and political connections of Abdyrakhmanov, K. Tynystanov and A. Baytursunov are analyzed.

Keywords

Baytursunov Ahmed, idea, Alaş, partnership, Kazakh

References

• Artıkbaev K. (2015). HH kılımdagı kırgız adabiyatının tarıhı: cogorku okuu cayla-rında filologiya adistigi boyunça okup catkan studentter üçün okuu kitebi. – 2-bas. – B.:Turar, 656 b. 121-b.
• Bügіn Alaş arısı Ahmet Baytұrsınұlınınq tuғan künі. Erişim Tarihi: 11.04.2022. https://vk.com/wall-121753531_7641
• Esimde-TV, 8-çıgarılış, Aida Kubatova, Erişim Tarihi: 11.04.2022. https://www.youtube.com/watch?v=dvAiNURfFVk
• İşekeev N. (2021) “Uluttun ruhiy tuusu”, Kırgız tili, №5, 26-yanvar.
• İşenalı Arabaev (slayd), Erişim Tarihi: 10.04.2022. https://www.youtube.com/watch?v=YbW6j9-ERpM
• Tınıstanov K. (1933). “Men baskan col, menin çıgarmam, menin betim”, Kızıl Kırgızstan, 9-iyun.
• Ulut lideri- Jusup Abdırahman uulu, Erişim Tarihi: 10.04.2022. https://www.youtube.com/watch?v=XcWbN__4_oc