Kırgızcadaki Alfabe – Yazım Kaynaklı Bazı Dil Sorunları

Year 2025, Issue: 7, 10 - 16, 28.05.2025

Mayrambek Orozobayev

https://doi.org/10.62425/ctdal.1666492

Abstract

Bu çalışmada Kırgızcanın yazı dilindeki alfabe ve yazım kurallarından kaynaklanan bazı sorunlar ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Çalışmada incelenen konu Kırgızcada Kullanılan Kiril Alfabesi ve Genel Özellikleri, Kırgız Yazı Dilinin Yazımı ve Tarihçesi, Kırgızcadaki Alfabe ve Yazım Kurallarıyla İlgili Bazı Önemli Sorunlar şeklinde üç alt başlık altında değerlendirilmiştir. Kırgızcanın yazımıyla ilgili bir konunun bu şekilde ele alınmasının başlıca sebebi, Kırgızistan’da uzun süredir gündemde olan alfabe-yazım tartışmalarının kesin bir sonuca ulaşmamış olmasıdır. Çalışmanın amacı Kırgızcanın yazı dilindeki bazı sorunların kaynağını mümkün olduğunca daha ayrıntılı bir şekilde tespit etmek ve etraflıca değerlendirerek bu sorunların çözümüne küçük de olsa katkıda bulunmaktır. Ayrıca bu sorunlara diğer akademik çevrelerinin de dikkatini çekmek çalışmanın hedefleri arasındadır. Böyle bir çalışmanın yalnız Kırgızcadaki değil tüm çağdaş Türk yazı dillerindeki bazı benzer sorunların giderilmesi ve istenilen bir sonuca varılması açısından yararlı olacağı kanaatindeyim.

Keywords

Kırgızca, Kiril alfabesi, alfabe, imlâ, yazım kuralları

Grammatical Certain Language Issues in Kyrgyz Caused by the Alphabet and Spelling

Abstract

This study thoroughly examines certain issues originating from the alphabet and spelling rules in the Kyrgyz written language. The topic addressed in this study has been discussed under three subheadings: the Cyrillic Alphabet Used in Kyrgyz and Its General Features, The Spelling and Historical Development of Kyrgyz Written Language, and Key Issues Related to the Alphabet and Spelling Rules in Kyrgyz. The main reason for addressing an issue related to the writing system of Kyrgyz in this manner is the lack of significant progress in the debates on alphabet and spelling, which have long been on Kyrgyzstan’s agenda. The aim of the study is to identify the sources of various problems in the written language of Kyrgyz in as much detail as possible and, thus, contribute, however modestly, to their solution for these issues. Additionally, another objective of the study is to draw the attention of other academic circles to these issues in question. I believe that a study of this nature would be valuable not only for resolving issues in Kyrgyz but also for addressing similar problems and achieving desired outcomes across all contemporary Turkic written languages.

Keywords

Kyrgyz, Cyrillic alphabet, alphabet, orthography, spelling rules

References

• Altınöz, İ. (2021). Türk dünyasında ortak alfabe: Uygulamalar, arayışlar, teklifler. Bilig, (96), 311–321. https://doi.org/10.12995/bilig.9612
• Aşirbayev, T. (2005). Orfografiyalık ereceler (Tuura cazuu cana adabiy oñdoo boyunca praktikalık koldonmo). Kagaz Resurstarı (In Kyrgyz)
• Azattık Ünalgısı (2023, 20 Nisan). Prezident Caparov Latın aribine ötüügö erte ekenin bildirdi. https://www.azattyk.org/a/32372272.html (In Kyrgyz)
• Demir, N., & Yılmaz, E. (2014). Bitmeyen öykü: Alfabe tartışmaları. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• Dıykanov, K. (1994). Kırgız tilindegi kıyın meseleler cana tugra cazuv. Kırgız Mamlekettik Uluttuk Universiteti. (In Kyrgyz)
• İbragimov, S., Biyaliyev, A., & Abdesov, N. (Eds.). (2009). Kırgız tilinin orfografiyalık sözdügü. Mamlekettik Til cana Entsklopediya Borboru. (In Kyrgyz)
• Karadoğan, A. (2018). Alfabeler arası imlâ geçişleri ve yeni Türk imlâsı. Yeni Türkiye, (101), 336–339.
• Kırgız tilinin cañı alfabiti cana orfografiyası. (1940). Kırgız Tilinin cana Cazuusunun İlim İzildöö İnstitutu. (In Kyrgyz)
• Kırgız tilinin cazuu ereceleri. (2002). Kırgız Respublikasının Prezidentine Karaştuu Mamlekettik Til Boyunça Uluttuk Komissiya. (In Kyrgyz)
• Kırgız tilinin cazuu ereceleri. (2008). Kırgız Respublikasının Prezidentine Karaştuu Mamlekettik Til Boyunça Uluttuk Komissiyasının Aldındagı Okuu-Maalımat Borboru. (In Kyrgyz)
• Kırgız tilinin cazuu ereceleri. (2013). Kırgız Respublikasının Prezidentine Karaştuu Mamlekettik Til Boyunça Uluttuk Komissiya.
• Kırgız tilinin orfografiyası. (1954). Kırgızstan Mamlekettik Basması. (In Kyrgyz)
• Oruzbayeva, B., Musayev, S., Abduvaliyev, İ., & Murataliyeva, C. (1995). Kırgız tilinin cazuu ereceleri. Akıl. (In Kyrgyz)
• Sagınbayeva, B. (2015). Azırkı Kırgız tilindegi köp ketirilgen katalardın tipteri cana türlörü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(5), s. 118-135. (In Kyrgyz)
• Sıdıkov, A. (2022). Kırgız tamgalarının tagdırı. Oş Mamlekettik Universitetinin Carçısı İlimiy Jurnalı (s. 337-347). https://www.oshsu.kg/storage/uploads/files/21655700603KonferenciZulpukarov.pdf. (In Kyrgyz)
• Türk Dil Kurumu. (2024, 16 Eylül). Türk dünyası ortak Türk alfabesinde buluştu. https://tdk.gov.tr/icerik/basindan/turk-dunyasi-ortak-turk-alfabesinde-uzlasti/