Semiotic Analysis of a Gazelle of Bâkî

Year 2025, Issue: 8, 1 - 13, 23.04.2025

Feyzanur Demirci

https://doi.org/10.62425/culture.1550584

Abstract

Bâkî’nin Bir Gazelinin Gösterge Bilimsel (Semiyotik) Analizi

Abstract

İnsanoğlunun geçmişten bugüne önemli sorunlarından biri de metinleri kavrayış noktasındaki eksikliğidir. İlk metinlere bakıldığında sanatın ham bir yapıda olduğu görülmektedir. Nitekim toplumların gelişmişlik düzeyi arttıkça sanat da bununla paralellik göstererek estetik zevk kazanmıştır. Zaman içerisinde, ortaya konulan eserlerin sadelikten uzaklaşarak süslü ve sanatlı bir anlatım biçimine bürünmesi, metinleri idrak problemini beraberinde getirmiştir. Bu problem de çeşitli yöntemlerin geliştirilmesini sağlamıştır. Klasik Türk şiirinde, şairlerin kelimeler üzerinde ustaca oynadıkları görülür. Şair, bir sözcük ile birden çok anlamı ve kavramı işaret ederek hem şiirin derinliğini artırır hem de şiirin içinde bir ahenk oluşturmuş olur. Klasik şairlerin bu müphem anlatım tarzlarını açığa çıkarmak için de şerh metoduna başvurulmuştur. Bu süreçte pek çok şerh yöntemi ortaya çıkmıştır. Bu yöntemlerden birisi de gösterge bilimdir. Gösterge bilimsel inceleme yönteminde metnin temelindeki işaret edici kavramlar tespit edilerek yüzey yapı ve derin yapı analiz edilir. Bu yolla gazelin dış yapısını ve anlam katmanını çözmek amaçlanır. Bu çalışmada gösterge bilimsel inceleme yöntemi ile Bâkî’nin bir gazeli yüzey yapı ve derin yapı olmak üzere iki başlık altında incelenmiştir.

Keywords

Bâkî , Gazel , Gösterge bilim , Şerh.

References

• Akçagüner, S. A. (2021). Şemse İkonografisi İçin Bir Öneri. Sanat Dergisi, (37), 215-238.
• Alap, M. S. (2021). Klasik Türk Şiiri ve Urdu Klasik Şiirinde Sevgilinin Güzellik Unsurları. International Academic Social Resources Journal, 713-722.
• Aslan, Z. K. (2001). Bâkî Dîvanı’nda Sevgili ve Sevgiliye Ait Fizikî Unsurlar (Tez No: 102489). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü]. YÖK Tez Merkezi.
• Avcı, İ. (2014). Divan Şiirinde İskender-i Zülkarneyn. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 47-69. Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. (M. Rifat, & S. Rifat, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Anka Yayınları .
• Çağrıcı, M. (2000). İhsan. A. Çavuşoğlu, & M. Mertoğlu içinde, TDV İslâm Ansiklopedisi, 21, 544-546. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çelik, A. (2019). Sayı Sembolizmi Bağlamında “Garîb-nâme”. Gazi Türkiyat Dergisi, (24), 67-92.
• El-Beyhakī, A. b. (1410). Şuabu'l İmân (Cilt 6). Dâru'l Kutubi'l-İlmiyye.
• El-Heysemî, N. (1407). Mecmau'z-Zevâid (Cilt 5). (E. H. Bekr, Dü.) Dâru'r-Reyyâni li't-Turâs.
• El-Kudâî, E. A. (tarih yok). Musnedu’ş-Şihâb (Cilt 1).
• Erbay, N. (2019). Klasik Türk Şiiri Gazellerinde Şair ve Şiir Karakteri. Fenomen Yayıncılık.
• Ertuğ, Z. T. (2007). Peyk. A. H. Çavuşoğlu, & M. S. Mertoğlu içinde, TDV İslam Ansiklopedisi, 34, 263-264. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim. (M. Yalçın, Çev.) İmge Kitabevi Yayınları.
• Güler, K., & Yaşar, K. (2007). Dîvân Şiirinde Caize (Şâir- Patron-Hâmî İlişkisi) Üzerine Değerlendirmeler-II. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19), 231-270.
• İlmer, K., Kocaman, A., & Özsoy, A. (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• İstanbullu, N. (2020). Divan Şiirinde Güneş (XV-XVI. YY) (Tez No: 625300). [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez Merkezi.
• Karaman, H., Özek, A., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M., Gümüş, S., & Turgut, A. (2003). Kur'ân-ı Kerîm Meâli. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (2010). Edebiyat Kuramları (Tanım-Tenkit-Tahlil). Salkımsöğüt Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı [Elektronik Sürüm]. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Mahmud, K. (2012). Dîvânü Lugat-it Türk (Türk Dili Divanı). (Çev.: F. Bozkurt). Eğitim Yayınevi.
• Mustafa, İ., Abdülkadir, H., & Ahmed. (1989). El-Muʿcemü’l-vasîṭ. Çağrı Yayınları.
• Özcan, A. (1998). Hilâfet. A. H. Çavuşoğlu, & M. S. Mertoğlu içinde, TDV İslam Ansiklopedisi, 17, 546-553. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.