MEKÂN - ŞEHİR VE MEDENİYET BAĞLAMINDA ÇATALHÖYÜK

Yıl 2016, Sayı: 1, 1 - 13, 01.04.2016

Necmi Uyanık Fatih Mehmet Berk

Öz

Bir bölgenin tarihi, kültürel ve jeopolitik yapısının temel taşları, o bölgenin yeryüzünde sahip olduğu konumla yakından ilgilidir. Anadolu, sahip olduğu eşsiz konumu itibariyle sadece Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğundan kalan İslami değerlere ev sahipliği yap‐ makla kalmayıp, aynı zamanda tarih öncesi çağlardan başlayarak Hitit, Phryg, Hellenistik Dönem, Roma, Bizans vb. birçok kültürel değeri bağrında barındırmıştır. Çatalhöyük, Anadolu’nun zengin kültürel miraslarından birisidir ve Neolitik Dönem’e M.Ö. 9000‐ 5500 tarihlenir. Avcı toplayıcılıktan yerleşik hayata geçilen Neolitik Dönem’de insanlık ta‐ rihi adına pek çok ilkler ortaya çıkmıştır: Tarım ve hayvancılık, ilk şehir ve şehir planlamacı‐ lığı, artı ürün, mesleklerin oluşumu, mimari, ekonomi ve ticaret, din ve sanata ait izler medeniyet tarihine yeni bir sayfa açılmasına neden olmuştur. Ve bundan dolayı da Çatal‐ höyük içerdiği zengin arkeolojik materyaller ile medeniyet tarihine ışık tutmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Şehir, Medeniyet, Çatalhöyük

Çatalhöyük Within the Context of Space-City and Civilization

Öz

The basic elements of the historical, cultural and geopolitical structure of a region are closely related with the geopolitical position of that region. Anatolia, did not only host the Seljukian and Ottoman Islamic elements but also many cultural assets range from the prehistoric times to the Hittites, Phrygians, the Hellenistic Period, Romans and Byzanti‐nes by means of its unique situation. Çatalhöyük was one of the rich cultural heritages of Anatolia and dated to the Neolithic Period 9000‐5500 BC . In the Neolithic Period, a pe‐riod from hunter gatherers to settled farmers, many inventions were created: Agricultu‐re and animal husbandry, first city and city planning, surplus product, emergence of arti‐sanship, architecture, economy and trade, religious and artistic evidence opened a new page in history. Therefore, Çatalhöyük as a Neolithic Settlement, with its rich archeologi‐cal materials shed light on the history of the civilization.

Anahtar Kelimeler

Space, City, Civilization, Çatalhöyük

Kaynakça

• Bahar, Hasan (2010) Çarşamba Uygarlığı ve Çatalhöyük, Beyşehir Doğa Eğitimi, Bilim ve Doğa ile 12 Gün Baş Başa (Editör. Ali Meydan). Konya.
• Boz, B, Molleson, T, Andrews, P., (2001), Çatalhöyük İnsanları, , Geçmişten Günümüze Çatalhöyük, I.Uluslararası Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi Bildiri Kitap- çığı, Damla Ofset.
• Braudel, Fernand (1996), Uygarlıkların Grameri (Çev. M.Ali Kılıçbay), Ankara, İmge Kitabevi.
• Cansever, Turgut (2012), İslam’da Şehir ve Mimari, İstanbul, Timaş Yay.
• Childe, Gordon (1949), Social Worlds of Knowledge, Oxford, Oxford University Press.
• Çevik, Özlem (2005), Arkeolojik Kanıtlar Işığında Tarihte İlk Kentler, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yay.
• Durant, Will(1996), Medeniyetin Temelleri. (Çev. Nejat Muallimoğlu), İstanbul, Birleşik Yayıncılık.
• Gardner, Percy (1892), Phrygia and Troas. New Chapters in Greek History,Chapter II. London. William Clowen and Sons Limited.
• Fazlioğlu, İhsan (2010), İstanbul'dan Varlık, Var-Olan Ve Yokluk'a Kadîm Bir Nazar, Türkiye Günlüğü.
• Hamilton, Naomi (2001), Kemik, Taş, Boya ve Kil: Çatalhöyük Buluntularıyla Yazılan Tarih, Geçmişten Günümüze Çatalhöyük, I.Uluslararası Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi Bildiri Kitapçığı, Damla Ofset.
• Huot, J.Louis., Thalman, J. P. , Valbelle D., (2000), Kentlerin Doğuşu, Ankara, İmge Kitabevi.
• Hodder, Ian (2007), Çatalhöyük in the Context of the Middle Eastern Neolithic,Annual Review of Anthropology, Vol. 36: 105-120.
• Hodder, Ian (2001), Yeniden Çatalhöyük: Konya Ovasında Yeni Kazılar, Geçmişten Günümüze Çatalhöyük, I.Uluslararası Çatalhöyük’ten Günümüze Çumra Kongresi Bildiri Kitapçığı, Damla Ofset.
• Hodder, I.R. (2012), Çatalhöyük: A summary of recent work concerning architecture, (Editör: B. Söğüt ), A. Tırpan’a Armağan / Festschrift for Ahmet A. Tırpan, İstanbul, Ege Yayınları.
• Hodder, Ian (2007), Çatalhöyük in the Context of the Middle Eastern Neolithic, Annual Review of Anthropology, Vol. 36: 105-120.
• Hodder, Ian (2010), Probing religion at Çatalhöyük: An Interdisciplinary Experiment, Religion In The Emergence Of Civilization:Çatalhöyük As A Case Study (Edited by Ian Hodder), New York, Cambridge University Press.
• İbn-i Haldun (1977). Mukaddime (Çev. Turan Dursun). C. I. Onur Yayınları.
• Karakaş, Mehmet (2001), “Tarihsel Gelişim Sürecinde Kent: Kısıtlı Tarihsellik Anlayışı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım”, AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt III, Sayı 1. Afyon.
• Kristof, L. D. Ladis (1960), The Origins and Evolution of Geopolitics. JCR.Vol. 4. No.I. s.15-51.
• Lefebvre, Henry (1991), The Production of Space, (Translated by Donald Nicholson- Smith), Oxford, Wiley-Blackwell.
• Lefebvre, Henry (2009), State, Space, World: Selected Essays (Çev.G. Moore, N. Brenner, S. Elden), Edit. N. Brenner, S. Elden, Minneapolis, University of Minnesota Press.
• Lynch, Kevin (1990), The Image of the City, Cambridge, MIT Press.
• Mellaart, James (2002), Çatalhöyük Anadolu’da Neolitik Bir Kent (Çev. Gökçe Bike Yazı- cıoğlu),Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Semple, Ellen Churchill (1909). The Operation of Geographic Factors in History. Bulletin of AGS. Vol. 41. No:7. 422-439.
• Şeriati, Ali (2013), Medeniyetler Tarihi I, (Çev. Prof.Dr. Ejder Okumuş), Ankara, Fecr Yayınevi.
• Riou, Michel, (2007), Response (Edited by Jeremy W. Crampton, Stuart Elden),Space, Knowledge and Power Foucault and Geography, Hampshire, Ashgate Publishing Limited.
• Foucault, Michel (1994), Sonsuza Giden Dil, (Çev. Işık Ergüden), Ayrıntı Yay.
• Ramsay, W. M. (1902), The Geographical Conditions Determining Historyand Religion in Asia Minor. The Geographical Journal. Vol. XX. No. 3. 257- 275.
• Scott, A. J., 2000, The Cultural Economy of Cities, London: Sage Publications.
• Şentürk, Ünal (2014), Mekan Sadece Mekan Değildir: Kentsel Mekanın Yeni Tezahürleri, Doğu Batı Dergisi, Yıl:17, Sayı: 67.
• Tuna, Korkut (2011), Toplum Açıklama Girişimi Olarak Şehir Teorileri, İstanbul, İz Yay.
• Vafi, Pamele, J., (2005), Çatalhöyük A Prelude to Civilization, A Thesis Presented to the Faculty of California State University.
• Yoffee, Norman (2004), Myths of the Archaic State: Evolution of the Earliest Cities, States, and Civilizations, New York, Cambridge University Press.