ÖRGÜTLERDE KAYIRMACILIĞA YÖNELİK KAVRAMSAL BİR ANALİZ

Yıl 2021, Sayı: 6, 158 - 167, 30.06.2021

Mehmet Şahin

Öz

Kayırmacılık, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla görülen bir uygulamadır. Kayırmacılık organizasyonların gelişmesini tehlikeye atan, önceden belirlenmiş hedeflere ulaşılmasını geciktiren veya engel olan etik dışı bir unsurdur. Kurumlarda sıklıkla rastlanılan kayırmacılık davranışlarının farklı türleri bulunmaktadır. Bu çalışmada kayırmacılık kavramı ve türleri ile ilgili karışıklıkların giderilmesine yönelik kavram analizi yapılmıştır. Bu doğrultuda adam kayırmacılığı ve siyasi kayırmacılık başlıkları altında diğer kayırmacılık türleri incelenmiştir. Literatürde karışıklığa sebep olan unsurlar belirlenerek bu karışıklığı ortadan kaldırmak için açıklamalar yapılmıştır. Son olarak kayırmacılık türlerine ait sınıflandırma geliştirilerek yeni bir sınıflandırma oluşturulmuştur. Adam kayırmacılığı kendi içinde akraba kayırmacılığı, kronizm ve cinsel kayırmacılık olarak üçe ayrılmıştır. Siyası kayırmacılık ise patronaj, klientalizm, hizmet kayırmacılığı ve gönül yapma olarak dört farklı türden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kayırmacılık, Adam Kayırmacılığı, Siyasi Kayırmacılık

Kaynakça

• Aközer, M., (2003). Kamuoyu gözüyle kamuda yolsuzluk, Görüş Dergisi, Aralık, 14-22.
• Aksu, H. ve Başar, S., (2005). Yolsuzlukların Bütçe Açıkları Üzerindeki Etkisi, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (1), 285-296.
• Aktan, C. C., (2001). Yolsuzlukla mücadele stratejileri, Ankara: Hak-iş yayınları, 57.
• Aktan, C. C. ve Acar, O. K., (2021). Kamu Yönetiminde Kayırmacılık, İzmir, SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları.
• Aslan, İ. ve Çınar, O., (2010). Bir Aile Şirketinin Kurumsallaşması: Yeniden Yapılandırma ve Varislerin Yönetime Hazırlanması Süreci, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 89-97.
• Bernick, P. I., (2010). You're Sending the Wrong Message: Sexual Favoritism and the Workplace, Tenn. JL & Pol'y, 7, 141.
• Bertrand, M. ve Schoar, A., (2006). The role of family in family firms, Journal of economic perspectives, 20 (2), 73-96.
• Brinkerhoff, D. W. ve Goldsmith, A. A., (2002). Clientelism, patrimonialism and democratic governance: An overview and framework for assessment and programming, US Agency for International Development Office of Democracy and Governance, 1-49.
• Büte, M., (2011). The effects of nepotism and favoritism on employee behaviors and human resources practices: a research on Turkish public banks, TODAIE’s Review of Public Administration, 5 (1), 185-208.
• Ciulla, J. B., (2005). In praise of nepotism?, Business Ethics Quarterly, 15 (1), 153-160.
• Çınar, İ., (2009). Kayırmacılık: Bir kavram çözümleme denemesi, Eğitişim Dergisi, 24, 58-24.
• Demirtaş, H. ve Demirbilek, N., (2019). Okul Müdürlerinin Kayırmacı Davranışlarının Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algıları İle Müdüre Güvene Etkisi, Journal of Social Sciences Institute/Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (17).
• Dileyici, D. ve Özkıvrak, Ö., (2010). Bütçe anlayışındaki değişim süreci: Denk bütçe ilkesinin erozyonu ve açık bütçe politikası, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2 (1).
• Emre, C., (2003). Yönetim Bilimi Yazıları, Ankara, İmaj Yayınevi.
• Eryılmaz, B., (2010). Kamu yönetimi: düşünceler, yapılar, fonksiyonlar, Ankara, Okutman Yayıncılık.
• Feeney, M. K. ve Kingsley, G., (2008). The rebirth of patronage: Have we come full circle?, Public Integrity, 10 (2), 165-176.
• Ford, R. ve McLaughlin, F., (1985). Nepotism, Personnel Journal.
• Gomes, G. M., Owens, J. M. ve Morgan, J. F., (2006). The paramour’s advantage: sexual favoritism and permissibly unfair discrimination, Employee Responsibilities and Rights Journal, 18 (2), 73-88.
• Kara, Y., (2006). Okullardaki örgütsel kültürün okul yöneticilerinin etik davranışları üzerindeki etkisi, Yükseklisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,.
• Keklik Okul, F., (2021). Liyakat mı? Adamım mı?: Örgütsel Kayırmacılık, (Editör: Üstün, F. ve Koca Ballı, A. İ.) Örgütsel Davranış, Ankara: Detay Yayıncılık, p. 195-212.
• Key, V., (1994). Politikada Yolsuzluk Teknikleri, Politik Yozlaşma ve Rant Kollama, 15-24.
• Khatri, N. ve Tsang, E. W., (2003). Antecedents and consequences of cronyism in organizations, Journal of Business Ethics, 43 (4), 289-303.
• Khatri, N., Tsang, E. W. ve Begley, T. M., (2006). Cronyism: A cross-cultural analysis, Journal of International Business Studies, 37 (1), 61-75.
• Küçükgüney Muca, E., (2019). Kayırmacılığın Örgütsel Güven ve Örgütsel Bağlılık Algılaması Üzerindeki Etkisi: Kuşadası’ndaki 4 ve 5 Yıldızlı Konaklama İşletmeleri Örneği, Yükseklisans Tezi, Aydın, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S., Speer, J. ve Voss, C., (2007). The impact of favouritism on the business climate: A study on wasta in Jordan, German Development Institute.
• Maswabi, O. K. ve Qing, Y., (2017). Risk Analysis and Countermeasures of Favouritism, Nepotism and Cronyism in Organizations, INNOVATION AND MANAGEMENT.
• Meriç, E. ve Erdem, M., (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3 (3), 467-498.
• Oktay, C., (1983). Yükselen istemler karşısında Türk siyasal sistemi ve kamu bürokrasisi, 13, İstanbul Üniversitesi, Siyasal Bilimler Fakültesi.
• Özkanan, A. ve Erdem, R., (2014). Yönetimde Kayirmaci Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (20), 179-206.
• Özsemerci, K., (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri, TC Sayıştay Araştırma, İnceleme, Çeviri Dizisi, 27.
• Özüren, Ü., (2017). Tekstil işletmelerinde nepotizm uygulamalarına bağlı olarak üretkenlik karşıtı davranışlar ve sonuçları, Yükseklisans Tezi, İstanbul, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, M. ve Ates, A., (2017). İş hayatında tükenmişlik ve seyahat acentası çalışanlarının tükenmişlik düzeylerini belirlemeye yönelik bir araştırma, International Peer-Reviewed Journal Of Communicatıon And Humanities Researches, 16, 21-39.
• TDK, (2021). Türk Dil Kurumu Sözlükleri.
• Turhan, R., (2016). Nepotizm, kronizm ve patronaj eğilimlerinin kurumsallaşma algısı bağlamında analizi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Van Tol, J. E., (1991). Eros gone awry: Liability under Title VII for workplace sexual favoritism, Indus. Rel. LJ, 13, 153.
• Vinton, K. L., (1998). Nepotism: An interdisciplinary model, Family Business Review, 11 (4), 297-303.
• Weingrod, A., (1968). Patrons, patronage, and political parties, Comparative studies in Society and History, 10 (4), 377-400.
• Wong, L. C. ve Kleiner, B. H., (1994). Nepotism, Work Study, 43 (5), 10-12.