Estonya’da Yerel Yönetimlerin İdari ve Mali Yapısı

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 149 - 200, 24.01.2025

Mustafa Çelen , Serdar Yılmaz

Öz

Estonya Baltık Denizi’ne kıyısı bulunan küçük bir Doğu Avrupa ülkesidir. Ülkedeki yerel yönetimler 1992 tarihli Estonya Anayasa’nın idari hükümlerine göre yönetilir. 2018 yılında yürürlüğe giren İdari Reform Kanunu ile yerel yönetimlerin güçlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda yerel kamu hizmeti sunumunda etkinliğin sağlanması amacıyla küçük belediyelerin birleştirilmesi gündeme gelmiştir. Ayrıca idari reformlar ile yerel yönetimlerin yetki ve sorumlulukları da arttırılmıştır. Kanunla Türkiye’deki gibi bir belediye yönetiminin kurulabilmesi için minimum nüfus eşiği (5.000 kişi) kısıtı getirilmiştir. Ancak Türkiye’deki sürecin aksine, Estonya’da yerel yönetimler reformu ağırlıklı olarak gönüllülük esasına göre birleşmeleri temel alan bir yapıya sahiptir. İdari reform sürecinin öncesinde iki düzeyli yerel yönetim birimleri arasında paylaştırılan hizmet sorumluluklarının büyük bir kısmı tek düzeyli belediyelere kaydırılmıştır. 1993 yılında ülkede 255 belediye mevcutken, reform sonrasında 15’i kentsel 64’ü kırsal belediye olmak üzere yerel yönetim sayısı 79’a düşürülmüştür. Günümüzde ülkedeki yerel yönetimlerin nüfus büyüklüğü hem AB (Avrupa Birliği) hem de OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) ortalamasının üzerindedir. Estonya yerel yönetim sınıflandırmaları içerisinde idari özerkliği yüksek olan Nordik Sistemi içerisinde yer almaktadır.
Yerel yönetimlerin hizmet sorumlulukları eğitim, yerel sağlık ve çevre hizmetleri, sosyal ve refah hizmetleri, konut, kamusal kolaylıklar, kamu hizmetleri ile ilgili yerel altyapı inşası, bakım ve onarımı, şehiriçi ulaşım ve yollar, gençlik hizmetleri, kültür ve spor ile sınırlıdır. Yerel kamu hizmetleri içerisinde eğitim hizmetleri (yüksek öğretim hariç) hem istihdam sayısı hem de bütçe büyüklüğü olarak ön plana çıkmaktadır. Ülkedeki kamu istihdamının yarıdan fazlası yerel yönetimler tarafından yapılmaktadır. Yerel yönetimler hizmet sorumluluklarını yerine getirirken hem iç hem de dış denetime tabidir. Yerel yönetim gelirleri; vergi gelirleri, merkezi yönetim tarafından yapılan transferler, mal ve hizmet satışından elde edilen gelirler ve diğer gelirlerden oluşmaktadır. Harcama kalemi içerisinde ise, personel harcamaları, ara mal ve hizmet satın almaları ve yatırım harcamaları ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Estonya, yerel yönetimler, yönetimlerarası mali ilişkiler

Kaynakça

• Aas A., (2018). Local Government Reform in Estonia, (41-55), https://4liberty.eu/review-9-local-government-reform-in-estonia/ (16.01.2023)
• Ainso, D., A. Jaanso, T. Mil, E. Pedastsaa, G. Sootla, A. Surva, P. Tammert ve T. Tüür, (2000). Local Government Budgeting in Estonia, https://www.academia.edu/2504699/Local_government_budgeting_Estonia (15.05.2023)
• Council of Europe, Estonia: Structure and Operation of Local and Regional Democracy, Report adopted by the Steering Committee on Local and Regional Democracy(CDLR) in December 1999 https://wcd.coe.int/wcd/com.instranet.InstraServlet?command=com.instranet.CmdBlobGet&InstranetImage=1548886&SecMode=1&DocId=1349216&Usage=2
• Dexia, (2008). Sub-national Governments in the European Union, Dexia Editions, Paris
• Gribanova, G. I., G.Sootla ve K. Kersten, (2020). “Local Government Reforms in Estonia: Institutional Context, Intentions and Outcomes”, Baltic Region, 12(1), (32-52)
• Kriz Kenneth A., (2008). “Local Government Finance in Estonia”, Local Public Finance in Central and Eastern Europe, Ed. Zeljko Sevic, Edward Elgar Publication, (161-182)
• Küngas, K. (2018). “The Execution of Government-Initiated Mergers” Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (269-295)
• Laan M., K. Kattai, R. Noorkõiv ve G. Sootla,(2018). “The Merger Negotiations Initiated by Municipal Councils”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (179-266)
• Lääne, S., I. Grauberg, S. Mäeltsemees, V. Olle ve J. Trei (2019). “Education, Local Governments and Their Association: The Case of Estonia.” NORDSCI, Paper presented at the NORDSCI International Conference (Athens, Greece, Aug 19, 2019), (45-56)
• Lääne, S., S. Mäeltsemees ve V. Oll (2021). “Local Self-Government in Estonia”, Local Self-Government In Europe, Edited by B. Brezovnik, I. Hoffman & J. Kostrubiec. (121-172)
• Linnas, R. “Audit in Small Local Government Units: The Case of Estonia” http://www.ell.ee/failid/teadustood/Audit_in_Small_Local_Government_Units_The_Case_of_Estonia.pdf (16.08.2023)
• Local Government in the Nordic and Baltic Countries An Overview, (2016). SKL International, Sweden, (10-15) http://sklinternational.org.ua/wp-content/uploads/2016/09/SKL20International20HELA20160426.pdf (16.10.2023)
• Jauhiainen S. Jussi, Local Governance in Estonia, http://www.oecd.org/dataoecd/47/43/34277035.pps (06.06.2023)
• Martin, K. ve K. Väli (2023). Estonia, https://www.arl-international.com/knowledge/country-profiles/estonia (16.10.2023)
• Mäeltsemees, S. (2016). “Local Self-Government in Estonia” Administrative Culture, 17 (2), (79-109)
• Mäeltsemees, S. M. Lõhmus ve J. Ratas, (2013). “Inter-Municipal Cooperation: Possibility for Advancing Local Democracy and Subsidiarity in Estonia.”, Halduskultuur – Administrative Culture, 14 (1), (73-97)
• Mäeltsemees S, (2000). “Local Government in Estonia”, Decentralization: Experiments and Reforms, Vol. 1, Edited by Tamas M. Horvath, LGI Books, Budapest
• Ministry of Finance of the Republic of Estonia, Local Government in Estonia, https://www.fin.ee/en/node/197#:~:text=There%20is%20a%20one%2Dtier,equal%20in%20their%20legal%20status (26.07.2023)
• Noorkõiv, R. (2018). “The Background Factors and Trends of the Administrative Reform”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (299-333)
• Noorkõiv, R. (2021). How Estonia’s Reforms Empowered Local Government, https://decentralization.gov.ua/en/news/13820 (6.10.2023)
• OECD, Estonia: Towards a Single Government Approach, OECD Public Governance Reviews, OECD Publishing, 2011 https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/9789264104860-en.pdf?expires=1697454673&id=id&accname=ocid43023558&checksum=441DE6EB9957A818C0876D0C4B919D90 (16.05.2023)
• OECD/UCLG (2022). Country Profiles of the World Observatory on Subnational Government Finance and Investment, s. 4 https://www.sng-wofi.org/country-profiles/estonia.html (16.10.2023)
• Olev, R. (2008). “The Financing of Local Governments in Estonia”, Modelling the European Future: Integrating the Old & the New, [s. l.], v. 4 (50-121)
• Olev, R. (2012). “Economic Crisis and Local Governments Budget in Estonia.” Regional Formation & Development Studies, n. 8, (177–189)
• Olle V. (2012). “The Financial Guarantee of Local Government and Possibilities for its Protection.” Juridica International. 19, (11-22). https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=5b2804ab-9bf9-3cca-94e8-926560f48c6c (17.10.2023)
• Pedastsaar Eliko, “Local Government Functions and their Financing and Local Government Borrowing in Estonia”, https://www.nispa.org/news/pedastsaar.rtf (15.05.2023)
• Raagmaa, G. (2018). “To What Extent Did the Administrative Reform Take into Account Long-Term Changes in Settlement Structure and the Global Compet- itiveness of Localities?”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (383-416)
• Reiljan, J., ve A. Jaansoo, (2015). “Commuting as a Factor in Local Public Finance in Estonia”, Eesti Majanduspoliitilised Väitlused, 23/1, (79-94)
• Saar, I., K. Randlane, U. Silberg, M. Güldenkoh, T. Elling, ve P. Tammert, (2014) “Crime Reducing Effects of Local Government Spending: Case of Estonia.” Proceedings of the Estonian Academy of Security Sciences, no. 13 (January), (39–66)
• Slavinskaite, N., G. Lapinskiene, R. Hlawiczka ve L. Vasa (2022). “Financial Innovation Management: Impact of Fiscal Decentralization on Economic Growth of the Baltic Countries.” Marketing and Management of Innovations, 1, (257-271), s. 266 http://doi.org/10.21272/mmi.2022.1-19 (16.10.2023)
• Sootla, G. (2018). “The Development and Dilemmas of Estonian Local Government from a European Perspective”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (333-356)
• Subnational Governments in OECD Countries (2023), Key Data, https://www.oecd.org/regional/multi-level-governance/NUANCIER%202023-3.pdf (08.06.2023)
• Suur N. (2018). “The Light and Dark of Administrative Reform at the County Level”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (523-571)
• Taro, K. (2018). “Administrative Reform as Part of State Reform”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (641-662)
• Trabucco, R. F. (2015). “An Overview on the Local Government in Estonia”. European Public Law 21, no. 3, (467–480)
• Viks, A. (2018). “The Design of the Process of the Administrative Reform”, Administrative Reform 2017 in Estonia, Collection of Articles, (21-48)
• WEB SİTELERİ
• http://www.aer.eu/fileadmin/user_upload/MainIssues/Regional_Democracy/AER_Regionalism_Report/ Report_by_country/ESTONIA_2010.pdf (16.09.2023)
• https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/public-utility (29.04.2024)
• http://www.emovl.ee (12.03.2023)
• https://www.fin.ee/en/administrative-territorial-reform (Republic of Estonia, Ministry of Finance) (30.12.2023)
• http://www.my-worlduide.com/upload/File/Reports/e/estonia/Local%20Government%20 Functions%20and%20Their%20Financing%20and%20Local%20Government%20Borrowing%20in%20Estonia.pdf (14.05.2023)
• http://www.riik.ee/en (02.04.2023)
• http://www.siseministeerium.ee/29950/ (Ministry of Interior of Estonia) (16.10.2020)
• http://www.stat.ee/en (Statistical Office of Estonia) (22.04.2023)
• https://andmed.stat.ee/en/stat/majandus__rahandus__valitsemissektori-rahandus__kohalike-omavalitsuste-eelarve/RR302, (Estonia Statistic) (16.01.2023)
• https://ec.europa.eu/eurostat/data/database, (Eurostat), (29.04.2024)
• https://minuomavalitsus.ee/en (Responsibilities of Local Governments) (26.04.2023)
• https://www.riigiteataja.ee/en/eli/521052015001/consolide (Constitution of the Republic of Estonia) (23.09.2023)
• www.eesti.ee/en/ (Estonya E-devlet) (11.04.2023)
• www.elvl.ee/web/eng (Association of Estonian Cities and Municipalities) (02.04.2023)
• www.riigiteataja.ee/en/ (Estonian Legislation) (15.04.2023)