Abstract
İslâm tarihinde cennet nimetleri ile
cehennem azabının ebedî olup olmadığı meselesi hep tartışılmış; günümüzde de
devam eden bu tartışmaların sonucunda farklı yorumlar ortaya çıkmıştır.
Alimlerin bir kısmı cennet ile cehennemin sonlu olduğunu, diğer kısmı cennetin
devamlı, cehennemin ise sonlu olduğunu savunmaktadır. Ehl-i Sünnet alimlerinin
büyük çoğunluğu ise cennet nimetlerinin ve cehennem azabının ebedî olduğunu
söylemektedir. İnsanların cennette ve cehennemde ne kadar kalacaklarını
açıklayan ayet ve hadislerde, genellikle “ebed” ve “huld” kavramları
kullanılmaktadır. Bu kavramlar daha çok, süreklilik, devamlılık, sonsuzluk
olarak bazen de uzun bir süre olarak yorumlanmaktadır. İkinci delil olarak
Allah’ın bağışlayıcı, günahları affedici olduğu gösterilmektedir. Akli delil olarak
ise, sonlu dünya hayatında yapılan günahlar sebebiyle sonsuz azap etmenin Allah’a
yakışmayacağı gösterilmektedir.
XIX. asırda Udil-Ural bölgesinde hızlanan ve XX. asrın ilk çeyreğinde
devam eden ceditçilik hareketinin önderlerinden meşhur düşünür Musa Carullah da
Allah’ın sınırsız rahmet sahibi olduğuna inanmaktadır. Müslüman olmayan bir
muhitte yetişen ve bazen Müslümanların kötü şeyleri yaptıklarını; aynı zamanda Müslüman
olmayanların bazen çok güzel amelleri işlediklerini gören Musa Carullah, niçin
birilerin ebedi saadete, diğerlerinin de ebedi şekavette olacaklarını düşünmeye
başlamaktadır. Ona göre Allah, sınırsız rahmetinin gereğince şirk dahil bütün
insanların günahlarını affedecektir. Carullah, herkesin sonuçta cennete
gireceğine inanmaktadır. Ona göre Allah, Kendi rahmetiyle karşılıksız insanın
bütün günahlarını affedecek veya insanın güzel amelleri sayesinde günahları
affedecek, ya da bu dünyada veya cehennemde insanı azaba sokacak ve belli
müddet sonra yine cennete girdirecektir. Bu görüşünün delillerini Carullah,
Kur'an ve sünnet gibi temel İslam kaynaklarında ve büyük mutasavvıfların
sözlerinde bulmaktadır. Meseleye dair fikirlerini o, Rahmet İlahiye
Burhanları kitabında okuyucuya sunmaktadır. Bu makalede Musa
Carullah’ın cehennemin ebedîliği hakkındaki görüşleri incelenip
değerlendirilecektir.
Keywords
Musa Carullah Bigiyef Allah’ın Rahmetinin Genişliği Günahların Affı Cehennemin Ebediliği Ahiret Azabının Ebediliği
References
- Ateş, Süleyman (1989), Cennet Kimsenin Tekelinde Değildir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 3: 7-24.
- --------------------(1990), Cennet Mü'minlerin Tekelindedir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 3, 4: 85-94.
- --------------------(1990), Cennet Tekelcesi Mi?, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 4: 29-37.
- Bağdadi, Abdülkahir bin Tahir (1977), el-Fark Beyne’l-Firak ve Beyanü’l-Fırkati’n-Naciye, Beyrut: Darü’l-Afaki’l-Cedide.
- Carullah, Musa (1912), Halk Nazarına Bir Niçe Mesele, Kazan: Umid.
- -------------------(1911), Rahmet İlahiye Burhanları, Orenburg: Şark Matbaası.
- el-İsfahânî, Rağıb (2002), Müfredat Elfazi’l-Kur’an, thk.: Safvan Adnan Davudi, Dimaşk: Daru’l-Kalem.
- es-Sabuni, Nureddin, el-Bidaye fi Usuli’d-Din (2011), çev.: Bekir Topaloğlu, 9. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- es-San’ani, Muhammad bin İsmail el-Emir (1984), Raf’u’l-Estar li-İbtali Edilleti’l-Kailina Bi Fenai’n-Nar, thk.: Nasıruddin Elbani, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamiye.
- Görmez, Mehmet (1989), “Musa Carullah Bigi: Hayatı, Fikirleri ve Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Hocaoğlu, Mustafa (2010), “TDV İslam Ansiklopedisi "Azap" Maddesi Üzerine Bir Degerlendirme”. Fırat Üniversitesi İlahıyat Fakültesı Dergısı, 15:1: 335-341.
- İbn Manzûr (1955), Lisanü'l-Arab, Beyrut: Daru Sadır.
- İbn Teymiyye, Takıyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed (1995), Mecmu’u’l-Fatava, Mecma’u’l-Melik Fehd Li’Tebaati’l-Mushafi’ş-Şerif, Medine.
- Kemâlî, Ziyaeddin (1910), Felsefe-i İtikadiye, Ufa: Vostoçnaya Peçat.
- Maraş, İbrahim (2002), Türk Dünyasında Dini Yenileşme, İstanbul: ÖTÜKEN.
- Mâturîdî, Ebu Mansûr (2015), Kitabü’t-Tevhid (Açıklamalı Tercüme), çev.: Prof. Dr. Bekir Topaloğlu, 7. Baskı, İstanbul: İSAM Yayınları.
- Molla Husrev, Muhammad bin Faramurz (2011), Miratü’l-Usûl Şerh Mirkati’l-Vusûl, Beyrut: Darü’s-Sadr.
- Rızaeddin bin Fahreddin (1910), Rahmet İlahiye Meselesi, Orenburg: Vakit Gazetesi Matbaası.
- Sabri, Mustafa (1988), Yeni İslam Müçtehitlerinin Kıymet-i İlmiyyesi, Musa Carullah Bigiyef’e Reddiye, İstanbul: Bedir Yayınları.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim (2008), el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut: Dârü’l-Ma’rifa.
- Taberani, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cem el-Kebir, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
- Taberi, Ebu Cafer (2000), Cami’ül-Beyan Fi Te’vili’l-Kur’an, Müessesetü’r-Risale.
- Yavuz, Yusuf Şevki (1991), Azap, TDV İslam Ansiklopedisi (cilt: 4, ss. 302-309), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Zemahşeri, Mahmud Carullah (1986), Keşşaf An Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi.
Abstract
The Islamic view of heaven being an infinite
reward and hell being eternal punishment has been discussed through generations
of theologists who then came to different points of view on the matter of them
being infinite and eternal. Various discussions on this problem are continuing
today. Some of them say than heaven and hell are finite, some say that only
heaven is eternal. The majority of scholars of Ahl as-Sunnah believe that the
blessings of heaven and the punishment in hell are eternal. The Holy Quran uses
expressions like ‘abad’ and ‘huld’ to describe the time to be spent in there,
which we should interpret as continuity or eternity. The other point is a
belief that Allah expresses limitless mercy to all beings, which makes Musa
Carullah think that everyone will be forgiven with no exceptions, including
those who worshipped anything but Allah. He says also that he finds
confirmation of his words in Qur’an, Sunnah and in the words of Islam’s
greatest mysticists. Musa Carullah examined the evidence of nakhl through eight
paragraphs which called burkhan after basing the thought concerning the issue
on rational base. Musa Carullah was the one of spectacular names of reformist
(zhadit) movement of the time which was spread in Russia. He explains his point
of view in a book named The Argumentation of Allah’s Mercy. This article
will review and assess Musa Carullah’s views on the eternity of Heaven and
Hell.
Keywords
Musa Carullah Bigiyev The Extencity Of Allah’s Mercy The Forgiveness Of Sins Eternity Of The Hell Eternity Of The Torment Of Future Life
References
- Ateş, Süleyman (1989), Cennet Kimsenin Tekelinde Değildir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 3: 7-24.
- --------------------(1990), Cennet Mü'minlerin Tekelindedir, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 3, 4: 85-94.
- --------------------(1990), Cennet Tekelcesi Mi?, İslami Araştırmalar Dergisi, sayı 1, 4: 29-37.
- Bağdadi, Abdülkahir bin Tahir (1977), el-Fark Beyne’l-Firak ve Beyanü’l-Fırkati’n-Naciye, Beyrut: Darü’l-Afaki’l-Cedide.
- Carullah, Musa (1912), Halk Nazarına Bir Niçe Mesele, Kazan: Umid.
- -------------------(1911), Rahmet İlahiye Burhanları, Orenburg: Şark Matbaası.
- el-İsfahânî, Rağıb (2002), Müfredat Elfazi’l-Kur’an, thk.: Safvan Adnan Davudi, Dimaşk: Daru’l-Kalem.
- es-Sabuni, Nureddin, el-Bidaye fi Usuli’d-Din (2011), çev.: Bekir Topaloğlu, 9. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- es-San’ani, Muhammad bin İsmail el-Emir (1984), Raf’u’l-Estar li-İbtali Edilleti’l-Kailina Bi Fenai’n-Nar, thk.: Nasıruddin Elbani, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamiye.
- Görmez, Mehmet (1989), “Musa Carullah Bigi: Hayatı, Fikirleri ve Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Hocaoğlu, Mustafa (2010), “TDV İslam Ansiklopedisi "Azap" Maddesi Üzerine Bir Degerlendirme”. Fırat Üniversitesi İlahıyat Fakültesı Dergısı, 15:1: 335-341.
- İbn Manzûr (1955), Lisanü'l-Arab, Beyrut: Daru Sadır.
- İbn Teymiyye, Takıyüddin Ebu’l-Abbas Ahmed (1995), Mecmu’u’l-Fatava, Mecma’u’l-Melik Fehd Li’Tebaati’l-Mushafi’ş-Şerif, Medine.
- Kemâlî, Ziyaeddin (1910), Felsefe-i İtikadiye, Ufa: Vostoçnaya Peçat.
- Maraş, İbrahim (2002), Türk Dünyasında Dini Yenileşme, İstanbul: ÖTÜKEN.
- Mâturîdî, Ebu Mansûr (2015), Kitabü’t-Tevhid (Açıklamalı Tercüme), çev.: Prof. Dr. Bekir Topaloğlu, 7. Baskı, İstanbul: İSAM Yayınları.
- Molla Husrev, Muhammad bin Faramurz (2011), Miratü’l-Usûl Şerh Mirkati’l-Vusûl, Beyrut: Darü’s-Sadr.
- Rızaeddin bin Fahreddin (1910), Rahmet İlahiye Meselesi, Orenburg: Vakit Gazetesi Matbaası.
- Sabri, Mustafa (1988), Yeni İslam Müçtehitlerinin Kıymet-i İlmiyyesi, Musa Carullah Bigiyef’e Reddiye, İstanbul: Bedir Yayınları.
- Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim (2008), el-Milel ve’n-Nihal, Beyrut: Dârü’l-Ma’rifa.
- Taberani, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cem el-Kebir, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
- Taberi, Ebu Cafer (2000), Cami’ül-Beyan Fi Te’vili’l-Kur’an, Müessesetü’r-Risale.
- Yavuz, Yusuf Şevki (1991), Azap, TDV İslam Ansiklopedisi (cilt: 4, ss. 302-309), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Zemahşeri, Mahmud Carullah (1986), Keşşaf An Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi.
Details
| Journal Section | Articles |
|---|---|
| Authors | |
| Publication Date | December 15, 2017 |
| Published in Issue | Year 2017 |