Diller Arası Sesteşlik: Rusça-Türkçe Dil Çifti Örneğinde Yalancı Eş Değerler

Yıl 2023, , 99 - 133, 15.06.2023

Selin Tekeli

https://doi.org/10.48147/dada.1265657

Öz

Rusça ve Türkçenin yüzyıllar boyunca siyasi, kültürel, ekonomik vb. ilişkiler dolayısıyla etkileşim içerisinde olması dillerin söz varlığında ortak unsurlar görülmesine, dolayısıyla kelime hazinelerine etki etmiştir. Zaman içinde Türkçeden Rusçaya, Rusçadan Türkçeye geçmiş birçok kelimenin olması yalancı eş değerlik açısından da ortak olmalarını sağlamıştır. Çalışmada, Rusça ve Türkçede okunuş ve yazılışları aynı fakat anlamları farklı “sesteş kelimeler”, “eş adlı kelimeler” diğer bir ifadeyle “yalancı eş değerler” üzerinde durulmuştur. İki dilde şekil olarak birbirine benzeyen ancak anlam ve işlev olarak birbirinden farklı olan bu kelimeler dilin öğrenilmesi sürecinde kolaylık sağlasa da çeviride yanlış kullanıma açık olması sebebiyle dikkat edilmesi gereken kelimeler arasında yer almaktadır. Tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada kelimeler, tam ve yarım yalancı eş değerler ve kelime türlerine göre yalancı eş değerler olarak farklı başlıklar altında değerlendirilmiştir. Diller arası yalancı eş değerlerin karşılaştırılarak genel tasnif denemesi niteliğinde olan çalışmada tablolar hâlinde verilen kelimelerin iki dildeki telaffuzlarının yanı sıra anlamları da verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusça, Türkçe, Yalancı eş değerler, Sesteşler, Diller arası sesteşlik, Çeviri

Kaynakça

• Aksan, D. (1997). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2015). Türkçenin Söz Varlığı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akulenko, V.V. (2009). O lojnıh druz’yah perevodçika. 24 Aralık 2022 tarihinde http://samlib.ru/w/wagapow_a_s/akulenko.shtml adresinden erişildi.
• Anikin, A.B., (1979). Sovremennıy Russkiy Yazık I, Мoskva: Vısşaya Şkola.
• Aydın, M. (2014). Dilbilim El Kitabı (Temel Kavramlar ve Konular), İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Beltrán, Rubén Chacón (2006). Towards a Typological Classification of False Friends (Spanish-English). RESLA, 19: 29-39. 10 Eylül 2020 tarihinde Dialnet-TowardsATypologicalClassificationOfFalseFriendsSpa-2198562 (2).pdf adresinden erişildi.
• Borisova, L.İ. (2005). Lojnıye Druz’ya Perevodçika, Moskva: NVİ Tezaurus.
• Cengiz, M. (2016). Türkmen Türkçesi ile Türkiye Türkçesindeki Deyimlerde Görülen Yalancı Eş Değerler, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 2 (2) , 208-248.
• Dibrova, E.İ., L.L. Kasatkin, N.A. Nikolina, İ.İ. Tşeboleva (1995): Sovremennıy Russkiy Yazık I: Fonetika i Orfoepiya. Grafika Orfografiya. Leksikologiya. Frazeologiya. Leksikografiya. Morfemika. Slovoobrazovaniye, Moskva: Prosveşeniye: Vlados.
• Fomina, M. İ. (1979). Sovremennıy Russkiy Yazık. Leksikologiya, Moskva.
• Gorskaya, S.A. 2009). Leksika, Frazeologiya, Leksikografiya, Grodno: GrGU.
• Gültek, V. (2004). Rusça-Türkçe Sözlük, Ankara: Bilim ve Sanat.
• Günay, V. Doğan (2007). Sözcükbilime Giriş, İstanbul: Multilingual.
• Güncel Türkçe Sözlük: Türk Dil Kurumu: https:/sozluk.gov.tr/.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: Engin Yayınevi.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2013). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kalyuta, A. ve Demirel, M. (2005). Rusça Sesteş Kelimeler Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Krasotkina, E.Yu. (2015). Lojnıye Druz’ya Perevodçika. International scientific review. Yazıkoznaniye i literaturovedeniye, 7 (8). 27 Aralık 2022 tarihinde https://cyberleninka.ru/article/n/lozhnye-druzya-perevodchika-2 adresinden erişildi.
• Kuznetsova, E. V. (1989). Leksikologiya Russkogo Yazıka, Мoskva: Vısşaya Şkola.
• Ojegov, S.İ. ve Şvedova, N. Yu. (2003). Tolkovıy Slovar’ Russkogo Yazıka, Мoskva: Azbukovnik.
• Panov, M. V., ve Sabatkoyev, R.V. (1993). Russkiy Yazık. Leksika. Fonetika. Morfologiya, Sankt- Petersburg: Prosveşçeniye.
• Pustoşilo, E.P. (2011). Leksikologiya. Frazeologiya. Leksikografiya, Grodno: GrGU.
• Reformatski, A.A. (2000). Vvedeniye v Yazıkoznaniye, Moskva.
• Resulov, A. (1995). Akraba Diller ve Yalancı Eş Değerler Sorunu. Türk Dili, 524, 916-924.
• Samuk, O. (2022). Yalancı Eş Değer / İki Dilli Sesteş Yapılar: Türkçe-Rusça Örneği. International Journal of Languages Education and Teaching, 10 (2). 112-128.
• Savko, İ.E. (2005). Ruskkiy Yazık. Fonetika. Slovoobrazovaniye. Leksikologiya. Frazeologiya. Leksikografiya. Morfologiya, Minsk: Harvest.
• Şanski, N.M. ve İvanov, V.V. (1987). Sovremennıy Russkiy Yazık. Leksika. Frazeologiya. Fonetika. Grafika i Orfografiya, Moskva: Prosveşçeniye.
• Şipova, E. N. (1976). Slovar’ Tyurkizmov v Russkom Yazıke, Alma- Ata: “Nauka” KazSSR.
• Şmelev, D.N. (1977). Sovremennıy Russkiy Yazık. Leksika, Moskva: Prosveşçniye.
• Tokarev, G.V. (2008). Sovremennıy Russkiy Literaturnıy Yazık. Leksikologiya: Uçeb. Posobiye, Tula: gos. Ped. Universiteta im. L.N. Tolstogo.
• Uğurlu, M. (2004). Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 29. 29-40.
• Yarmoşuk, K.İ. (2019). Lojnıye Druz’ya Perevodçika v Teori i Praktike Perevoda, 713-715, 06 Ocak 2023 tarihinde https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/238214/1/713-715.pdf adresinden erişildi.