Öz
Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi döneminde
kaleme alınmış ve günümüze kadar ulaşmış farklı içeriklerde
(dini ilimler, tıp, edebî içerikliler vb.) pek çok yazma eser
mevcuttur. Bu yazmalar içerisinde özellikle sözlükler hem
döneminin söz varlığını yansıtması hem de diğer eserleri
anlama noktasında anahtar vazifesi görmesi bakımından ayrı
bir öneme sahiptir. Bu değerli dil hazinelerinden biri de H 934
(M 1528) yılında istinsah edilen satır arası Arapça-Türkçe
kapsamlı bir sözlük olan Müntehabü'l-Lugati'l-Arabiye’dir.
Ana hatlarıyla tanıtmaya çalışacağımız sözlüğün öncelikle
kütüphanelerdeki nüshaları tespit edilmiştir. Yazıldığı dönem
ve sonrasında bir hayli rağbet gördüğü anlaşılan sözlüğün
tespit edilen nüshaları arasından Milli Kütüphane
Koleksiyonunda yer alan Çankırı İl Halk Kütüphanesi 18 Hk.
448 arşiv numaralı nüsha esas alınmıştır. Bu nüshanın
seçilmesinde tarih bakımından eskilik, Türkçe sözcüklerin
harekeli olması ve neredeyse eksiksiz olması belirleyici
olmuştur. Zaman zaman farklı nüshalardan da istifade
edilerek transkribe edilen sözlük farklı açılardan
incelenmiştir. Türk dilinin söz varlığını yansıtan en önemli
kaynaklardan olan sözlükler geçmiş ve gelecek dönemlere de
ışık tutması bakımından son derece önemlidir. Biz de bu
kıymetli eseri ilim dünyasına tanıtarak bir nebze de olsa Türk
sözlükçülüğü alanına katkıda bulunmayı amaçladık.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahteri‚ Muslihuddin Mustafa (1979) Ahterî-i Kebîr, İstanbul, Osmanlı Yayınevi.
- Aksan, Doğan (2009) Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara, TDK Yayınları.
- Aydar, H., “Kurʼan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 26.
- Birnbaum, Eleazar (2015) Ottoman Turkish and Çaĝatay MSS in Canada, Kanada, Brill Yayınevi.
- Eminoğlu, Emin (2010) Türk Dilinin Sözlükleri Ve Sözlükçülük Kaynakçası, Sivas, Asitan Yayıncılık.
- Hartmann Reinhard, James Gregory (1998) Dictionary Of Lexicography, London, Routledge.
- Ölker, Gökhan (2011) “Sözlük Türleri ve Kelime Sıklığı Sözlüğü Üzerine”, Dil Araştırmaları Dergisi, S. 9, s. 45-60.
- Sakal, Dizire (1995)تطورها و العربية اللغة نشأة ,Beyrut, Arap Dostluk Evi Yayınları.
- Seyyid, Yusuf (H930) اللغة في منتخب ,Suudi Arabistan, Kral suud üniversitesi kütüphanesi, yazmalar eseri bölümü.
- Şemseddin, Sami (2010) Kamus-ı Türkî, Ankara, TDK Yayınları.
- Trippel, Thorsten (2010) “Representation Formats And Models For Lexicons. Linguistic Modeling of Information And Markup Languages” Contributions To Language Technology, Mannheim, Springer, ss.165-184.
Öz
There are many manuscripts with different contents (religious
sciences, medicine, literary content, etc.) written during the
Old Anatolian Turkish and Ottoman Turkish periods. Among
these manuscripts, especially dictionaries have a special
importance in terms of both reflecting the vocabulary of the
period and serving as a key in understanding other works. One
of these valuable language treasures is Müntehabü'l-Lugati'lArabiye, which is an interline Arabic-Turkish comprehensive
dictionary copied in H 934 (M 1528). First of all, the copies
of the dictionary, which we will try to introduce with its main
lines, have been determined in libraries. Among the identified
copies of the dictionary, which seemed to be very popular in
the period when it was written and after, Çankırı Provincial
Public Library 18, 448 archive number is based on copy. The
determination of this copy was its historical antiquity, the
diacritical marks of Turkish words and its completeness. This
copy was transcibed by making use of other copies.
Dictionaries, which are one of the most important sources that
reflect the vocabulary of the Turkish language, are extremely
important in terms of shedding light on the past and future
periods. We aimed to contribute to the field of Turkish
lexicography by introducing this valuable work to the world
of science.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahteri‚ Muslihuddin Mustafa (1979) Ahterî-i Kebîr, İstanbul, Osmanlı Yayınevi.
- Aksan, Doğan (2009) Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara, TDK Yayınları.
- Aydar, H., “Kurʼan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 26.
- Birnbaum, Eleazar (2015) Ottoman Turkish and Çaĝatay MSS in Canada, Kanada, Brill Yayınevi.
- Eminoğlu, Emin (2010) Türk Dilinin Sözlükleri Ve Sözlükçülük Kaynakçası, Sivas, Asitan Yayıncılık.
- Hartmann Reinhard, James Gregory (1998) Dictionary Of Lexicography, London, Routledge.
- Ölker, Gökhan (2011) “Sözlük Türleri ve Kelime Sıklığı Sözlüğü Üzerine”, Dil Araştırmaları Dergisi, S. 9, s. 45-60.
- Sakal, Dizire (1995)تطورها و العربية اللغة نشأة ,Beyrut, Arap Dostluk Evi Yayınları.
- Seyyid, Yusuf (H930) اللغة في منتخب ,Suudi Arabistan, Kral suud üniversitesi kütüphanesi, yazmalar eseri bölümü.
- Şemseddin, Sami (2010) Kamus-ı Türkî, Ankara, TDK Yayınları.
- Trippel, Thorsten (2010) “Representation Formats And Models For Lexicons. Linguistic Modeling of Information And Markup Languages” Contributions To Language Technology, Mannheim, Springer, ss.165-184.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dil Çalışmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 1 Nisan 2022 |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Şubat 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 2 Sayı: 2 |
