Türkiye Türkçesinde Boş Artgönderim

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 6, 14 - 38, 15.06.2023

Fatma Zengin , Talat Dinar

https://doi.org/10.48147/dada.1216077

Öz

Artgönderim metin içerisinde daha önce yer alan bir kavramın metnin ilerleyen kısımlarında tekrar edilmeden çeşitli araçlarla gönderim yapılmasıdır. Artgönderimin alt başlığı konumunda yer alan boş artgönderim ise gönderim türleri arasında önemli bir yere sahiptir. Boş artgönderim dillerin yapısı gereğince bütün dillerde bulunmaz. Türkçe adıl düşüren diller kategorisinde yer almasıyla boş artgönderime sık rastlanmaktadır. Özellikle sıralı cümlelerde özne silinmesi ile oluşan boş artgönderimler görülmektedir. Bu çalışma Tanpınar’ın Huzur romanı ekseninde incelenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda metin içerisinde özne silinmesi, yüklem silinmesi ve nesne silinmesi ile oluşan boş artgönderim örnekleri tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi üzerine yapılan artgönderim çalışmalarında boş artgönderim üzerinde çok fazla durulmadığı görülür. Bu makalede konuya dikkat çekmek ve konu ile ilgili ana hatlar üzerinde tespitler yapmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gönderim, Artgönderim, Boş artgönderim, Huzur romanı

Kaynakça

• Akçataş, A. (2001). Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Romanı Üzerine Bir Metin Dil Bilim İncelemesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktaş, E. (2019). Gönderim İşlevli Dil Birimleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altunkaya, F. (1987). Cohesion in Turkish: A Survey of Cohesive Devices in Prose Literature, Doctoral Thesis, Ankara: Hacettepe University Institute of Social Sciences.
• Aydın, İ. (2012a). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’nın ‘Duygular’ Temasında Yer Alan Okuma Metinlerine Metindilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies-International Periodical for the Languages. Literature and History of Turkic, 7 (3), 381-407.
• Aydın, H. (2012b). Dilde Sıfır Birim ve Sıfır Biçimbirimin Kullanımı. Turkish Studies-International Periodical for the Languages. Literature and History of Turkic, 7 (2), 169-181.
• Balyemez, S. (2010). Bağdaşıklık ve Dede Korkut Hikâyeleri’nde Bağdaşıklık Görünümleri. Turkish Studies-International Periodical for the Languages. Literature and History of Turkic, 5 (4), 133-173.
• Başusta, K.C. (2009). Okuma Eğitiminde Metin Dil Bilimin Kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bhat, D. N. S. (2004). Pronouns, New York: Oxford University Press.
• Bozkurt, F. (2022). Metindilbilim Metinsel Bağdaşıklık ve Türkiye Türkçesinde Değiştirim, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Cheng, P. (1986). Referent Introduction and Tracking in Chinese Narratives, Doctoral Thesis, Los Angeles: University of California.
• Chomsky, N. (1981). Lectures on Government and Binding, Dordrect: Foris.
• Chomsky, N. (1982). Some Concepts and Consequences of the Theory of Government and Binding, Massachusetts: MIT Press.
• Chomsky, N. (1986). Knowledge of Language: Its Nature, Origin and Use, New York: Praeger.
• Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program, Massachuetts: MIT Press.
• Çoban, A. (2012). İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Oluşturdukları Öyküleyici Metinlerin Bağdaşıklık ve Tutarlılık Ölçütlerine Göre Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Coşkun, E. (2005). İlköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağdaşıklık, Tutarlılık ve Metin Elementleri, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çeltek, A. (2008). Türkçede Boş Artgönderim Söylem-Edimbilimsel İşlevleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çeltek- Kaili, A. (2017). Türkçe Sözlü Söylemde Boş Nesne, (Hazırlayanlar: Neslihan Kansu Yetkiner ve Mehmet Şahin), Dilbilim Çeviribilim Yazıları: Prof. Dr. Lütfiye Oktar’a Armağan, Ankara: Anı yayıncılık, 67-79.
• Demir, T. (2006). Peyami Safa’nın ‘Yalnızız’ Adlı Romanının Metindilbilimsel Çözümlemesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirci, K. (2010). Teorik Bir Yaklaşımla Zamirler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Bağlamda Uygulamalı Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe Öğretimi: Uygulamalı Bir Yaklaşım, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Elyıldırım, S. (2008). Ömer Seyfettin Öykülerinde Artgönderim Kullanımı, Erzurum Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (36), 121-146.
• Göksel, A.; Kerslake, C. (2006). Turkish: A Comprehensive Grammar, New York: Routledge.
• Gül, M. (2008). Türkiye Türkçesinde Sözcük Türlerinin Sınıflandırılması, Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gül, M. (2015). Sait Faik Abasıyanık’ın Semaver Adlı Hikâyesinde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görünümleri, International Journal of Social Science, (31), 135-148.
• Güner, E. S. (2008). Türkçe için Derlem Tabanlı Bir Anafor Çözümleme Çalışması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü.
• Halliday, M. A. K.; Hasan, R. (1976). Cohesion in English (Longman English Language Series), London: Longman.
• Halliday, M. A. K.; Hasan, R. (1989). Language, Context and Text: Aspects of Language in a Social-Semiotic Perspective, (2nd ed.), Oxford: Oxford University Press.
• Huang, Y. (2000). Anaphora: A Cross Linguistic Study, Oxford: Oxford University Press.
• Karabağ, S.; İşsever, S. (1995). Edinim Sürecinde Bağdaşıklık, XI. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 25-27 Mayıs 1995, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları, 221-235.
• Kerslake, C. (1987). Noun Phrase Deletion and Pronominalization in Turkish, (Hazırlayanlar: H. E. Boeschoten, L. T. Verhoeven), Studies on Modern Turkish: Proceedings of the 3rd Conference on Turkish Linguistics, Tilburg: Tilburg University Press, 91-104.
• Kocaman, A.; Osam, N. (2000). Uygulamalı Dilbilim-Yabancı Dil Öğretimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Hitit Basım Yayın.
• Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish, London: Routledge.
• Kuyma, E. (2022). Bir Artgönderim Ögesi Olarak Zamir ve İşaret Sıfatlarının Atabet’ül-Hakayık’taki Görünümler, Uluslararası Türkçe Edebiyat Eğitim Dergisi, 11 (1), 16-35.
• Lüleci, M. (2010). Yeni Bir Disiplin Olarak Metin Dilbilim ve Türk Edebiyatına Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mitkov, R. (2002). Anaphora Resolution, Hong Kong: Pearson Education.
• Özekten, Ö. (2007). Dönüşlülük Zamiri Özne Olabilir mi?, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 55 (2007/2), 101-114.
• Özkan, B. (2004). Metindilbilimi, Metindilbilimsel Bağdaşıklık ve Haldun Taner’in ‘Onikiye Bir Var’ Adlı Öyküsünde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görünümleri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 167-182.
• Parlak, H. (2009). Kutadgu Bilig’in Metindilbilimsel Yapısı, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Subaşı-Uzun, L. (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Ankara: Simurg Yayınları.
• Subaşı-Uzun, L. (2004). Metin Üretimi, Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım, (Editör: Canan İleri) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 21-38.
• Tanpınar, A. H. (2017). Huzur, (Hazırlayan: İnci Enginün), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Torusdağ, G. (2015). Memduh Şevket Esendal’ın Öykülerine Metindilbilimsel Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Trask, R. L. (2005). Key Concepts in Language and Linguistics, New York: Routledge
• Turan, Ü. D. (2000). The Properties of Null Objects in Turkish, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 131-144.
• Tüfekçi, P. (2009), Türkçe için Sözdizim Tabanlı Bir Adıl Çözümleme Sistemi, Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü.
• Uzun, M. (2016). Nazan Bekiroğlu’nun “Nar Ağacı” Adlı Romanında Bağdaşıklık ve Bağdaşıklık Ekseninde Bir Söz Varlığı Çözümlemesi, Doktora Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yıldırım, S. (2008). Türkçe Derlemlerdeki Artgönderimlerin Tümdengelimli ve Tümevarımlı Yöntemlerle Çözümlenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, R. M. (2010). Türkiye Türkçesinde Sıfatlar (Tanım, Tasnif, Mukayese, Teklifler), Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.