Marzubân-nâme Tercümesi’nde Arapça Unsurlar

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 10, 165 - 182, 25.03.2025

Majd Hakam Khattab Alkhatib , Arya Dilek Erenoğlu Ataizi

Öz

Edebiyat, dilin korunması ve kültürel sürekliliğin sağlamasında önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda, Farsçadan Türkçeye çevrilen Marzubân-nâme, Eski Anadolu Türkçesi döneminin çok dilli yapısını, dil zenginliğini ve kültürel etkileşimlerini yansıtan önemli eserlerden biridir. Marzubân-nâme, didaktik bir eser olup, kısa ve etkileyici hikâyelerden oluşan bir hikâye kitabıdır. Bu hikâyeler genellikle hayvanlar arasında geçen kıssalar ve ibret verici anlatılardan meydana gelmektedir. Eserin dili sade, akıcı ve anlaşılırdır. Hikâyeler, doğal ve canlı bir anlatımla okuyucuya sunulmuş, anlatımın etkileyiciliğini artırmak için diyaloglara ve betimlemelere geniş yer verilmiştir.
Bu çalışmada, Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinden biri olan Marzubân-nâme Tercümesi’nde yer alan Arapça unsurların kullanım şekilleri incelenmiştir. Eserdeki Arapça kelimeler masdar, isim, sıfat, ism-i fâil ve ism-i mef’ûl gibi dilbilgisel kategorilere ayrılarak ele alınmış ve bunların yapı ve anlam bakımından nasıl bir dönüşüm geçirdiği tespit edilmiştir. Anlam daralması, anlam genişlemesi ve anlam değişmesi gibi süreçler örneklerle açıklanarak bu kelimelerin Türkçeye kazandırılma biçimleri analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Marzubân-nâme, Şeyhoğlu Sadre’d-dîn Mustafa, Eski Anadolu Türkçesi, Arapça unsurlar, Marzubân Bin Rüstem.

Kaynakça

• Afram, A. (1951). El-Elfâzü’-Süryâniyye Fi’l-Ma’âcimu’l-Arabiyye. Mecme’i’l-İlmi’l-Arabi Dergisi. Dimaşk.
• A. Zajaczkowski. (1936). Najstarsza wersja turecko perskiego zbioru opowiesci p.t. Marzuban-name, Bulletin International de’l’Akademie Polonaise des Sciences et des Lettres. cl. De Philologie. Anm. 4.
• Çelik, T. (2020). Marzubân-nâme Tercümesi’nin Sözdizimi Özellikleri Üzerine Bir İnceleme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2, (Haziran-June 2020). 168-187.
• Ercilasun, A.B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi (1. baskı). Ankara: Akçağ yayınları.
• İbn-i Fâris, A. (2001). Mu’cem makayyisu’l-luga (1. basım). Daru İhya’ut-Turasul-Arabi. (Orijinal eser 1005 yılında yazılmıştır).
• Korkmaz, Z. (2017). Marzuban-nâme tercümesi destur-ı şahi. Ankara: Türk Dili Kurumu.
• Kurtuluş, R. (2004). Merzübanname. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 29), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şîr, A. (1908). El-elvâzü’l-Fârîsiyyet’ül-Mu’arraba (2. basım). Beyrut: El-Matba’atu’l-Kasulikiyye Li’l-Eba’i’l-Yesu’i’in.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1947). Osmanlı tarihi (Cilt I-IV, s. 59). Ankara.
• Varlık, M.Ç. (1974). Germiyan-Oğulları Tarihi ( 1300 - 1429), Ankara.
• Yavuz, K. (2010). Şeyhoğlu. TDV İslâm Ansiklopedisi, (C. 39), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• W. Pertsch. (1889). Die Handschriften Verzeichnisse der kgl. Bibliothek zu Berlin, Bd. VI: Verzeichnis der türkischen Handschriften. Berlin. s. 437.
• Zeydan, C. (1922). Tarihu’l-lügati’l-Arabiyye (2. basım, s. 15). Mısır: Matbaᶜatu’l-Hilal.